Słowa kluczowe
transdiscursivity
gender identity
process of transistion
hypotexts
intertextual bodywriting
textualization
Jak cytować
Abstrakt
The article presents the issue of the representation of a transsexual subject’s experience in various discourses. Pointing to the need for dialogical openness, the author proposes a transdiscursive perspective on transsexuality. By referring to the literary and historical discourses, the author proves that transsexual characters are constantly present in culture, but there is lack of textological reflection on this issue in studies on transsexual individuals. The author puts forward the thesis that these transsexual characters are searching for hypotexts in which they can find confirmation of their internal gender identity. As a result, during the process of transistion, they externalize themselves through intertextual bodywriting. On the one hand, they textualize themselves, but on the other hand, they create textual narrations about themselves. They want to exist socially throughout the text. The article is an attempt to open up theoretical reflections on transsexuality.
Bibliografia
Andersen H.Ch., Brzydkie kaczątko, [w:] H.Ch. Andersen, Baśnie t. 1, tłum. S. Beylin, J. Iwaszkiewicz, Warszawa 1975, s. 154–159.
Anderson J. (reż.), Normalny, USA 2003.
Androgynia – miłość, red. Z.W. Dudek, Warszawa 2011.
Antoszewski B., Wizerunek transseksualisty typu kobieta-mężczyzna i suplement do etiopatogenezy zespołu dezaprobaty płci. Rozprawa habilitacyjna, Łódź 2009.
Arcimowicz K., Płeć pierwsza, druga i trzecia. Alternatywne modele gender w kulturach pozaeuropejskich, [w:] Ucieleśnienia II. Płeć między ciałem i tekstem, red. J. Bator, A. Wieczorkiewicz, Warszawa 2008, s. 69–88.
Bartmiński J., Polifoniczność tekstu czy podmiotu? Podmiot w dialogu z samym sobą, [w:] Podmiot w języku i kulturze, red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska, Lublin 2008, s. 161–183.
Baum L.F. (reż.), W Krainie Czarnoksiężnika Oza, Warszawa 1982.
Bauman Z., Ponowoczesne przygody ciała, [w:] Z. Bauman, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń 1995, s. 67–109.
Bauman Z., What chance of ethics in the globalized World of consumers?, [w:] Z. Bauman, Does Ethics Have a Chance in a World of Consumers?, London 2009, s. 31–77.
Beauvoir S. de, Druga płeć, tłum. G. Mycielska, M. Leśniewska, Warszawa 2007.
Bielas J., Doświadczenie cielesności. Podmiotowe uwarunkowania transseksualizmu, Kraków 2012.
Bielawska K. (reż.), Mów mi Marianna, Polska 2015.
Bieńkowska M., Transseksualność w badaniach społecznych – aspekt teoretyczny i metodologiczny, [w:] Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, red. A.M. Kłonkowska, K. Bojarska, Gdańsk 2014, s. 83–103.
Bieńkowska-Ptasznik, Dylematy badacza – wybrane niuanse z badań nad transseksualizmem, [w:] Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, red. K. Slany, B. Kowalska, M. Ślusarczyk, Kraków 2011, s. 459–474.
Bieńkowska-Ptasznik M., Meandry płci – transseksualizm, [w:] Queer studies. Podręcznik kursu, red. J. Kochanowski, M. Abramowicz, R. Biedroń, Warszawa 2010, s. 159–171.
Bieńkowska-Ptasznik M., Poza binarnym podziałem płci – rzecz o transseksualizmie, [w:] Teatr płci. Eseje z socjologii gender, red. M. Bieńkowska-Ptasznik, J. Kochanowski, Łódź 2008, s. 187–202.
Bieńkowska-Ptasznik M., Transseksualne doświadczenia ciała, [w:] Corpus delicti rozkoszne ciało. Szkice nie tylko z socjologii ciała, red. E. Banaszak, P. Czajkowski, Warszawa 2010, s. 171–186.
Bieńkowska-Ptasznik M., Uwięzieni w obcym ciele – ciało i tożsamość w doświadczeniu osób transseksualnych, [w:] Ucieleśnienia II. Płeć między ciałem i tekstem, red. J. Bator i A. Wieczorkiewicz, Warszawa 2008, s. 247–262.
Breska-Kruszewska J., Rachoń D., Medyczne aspekty transpłciowości – rozpoznanie i postępowanie lecznicze, [w:] Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, red. A.M. Kłonkowska, K. Bojarska, Gdańsk 2014, s. 165–177.
Buczkowski A., Reprodukowanie ciała upłciowionego, [w:] Społeczne tworzenie ciała. Płeć kulturowa i płeć biologiczna, Kraków 2005, s. 209–238.
Butler J., Uwikłani w płeć, tłum. K. Krasuska, Warszawa 2008.
Choińska B., Podmiot i dyskurs w świetle myśli wybranych przedstawicieli postrukturalizmu francuskiego, Kraków 2014.
Christensen P.F. (reż.), Telenowela, Dania, Szwecja 2006.
Czarnocka M., Podmiot poznania a nauka, Toruń 2012.
Czcibor-Piotrowski A., Cud w Esfahanie, Warszawa 2011.
Czcibor-Piotrowski A., Nigdy dość mirakle, Warszawa 2011.
Czcibor-Piotrowski A., Rzeczy nienasycone, Warszawa 2010.
Cukor G. (reż.), Kolacja o ósmej, USA 1933.
Darska B., Wstęp. Patrzeć z nieufnością, [w:] Kultura wobec odmienności. Dyskursy. Film/ Telewizja t. 1, red. B. Darska, Warszawa 2009, s. 6–8.
Dąbrowa E., Kim jest dziś inny w Polsce?, [w:] Spoglądając na stereotyp, red. R. Kusek, J. Sanetra-Szeliga, Kraków 2014, s. 12–31.
Dębińska M., Queer i polityka cierpienia. Strategie narracyjne i polityczne osób trans w Polsce, [w:] Strategie queer. Od teorii do praktyki, red. M. Kłosowska, M. Drozdowski, A. Stasińska, Warszawa 2012, s. 226–244.
Dynarski W., Kłonkowska A., Słownik pojęć, [w:] Sytuacja osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011, red. M. Makuchowska, M. Pawlęga, Warszawa 2012, s. 220–227.
Dynarski W., Pacewicz P., Wszyscy jesteśmy trans, [w:] Zakazane miłości, red. M. Konarzewska, P. Pacewicz, Warszawa 2008, s. 187–201.
Erenc J., Teoria grupy społecznej a mechanizmy wykluczenia, [w:] Społecznie wykluczeni. Niewygodni, nienormatywni, nieprzystosowani, nieadekwatni, red. A.M. Kłonkowska, M. Szulc, Gdańsk 2013, s. 11–26.
Fajkowska-Stanik M., Transseksualizm i rodzina. Przekaz pokoleniowy wzorców relacyjnych w rodzinach transseksualnych kobiet, Warszawa 2001.
Faludi S., W ciemni, tłum. J. Bednarek, Warszawa 2017.
Fleming V. (reż.), Czarnoksiężnik z Krainy Oz, USA 1939.
Gajda J., Trzecia płeć, [w:] Antropologia kulturowa. Kultura obyczajowa początku XXI wieku, Kraków 2015, s. 80–82.
Goffman E., Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, tłum. A. Dzierżyński, J. Tokarska-Bakir, Gdańsk 2005.
Grodzka A., mam na imię Ania, Warszawa 2013.
Grünberg S., Reszke K. (reż.), TransAkcja, Polska 2010.
Halberstam J., Transgender Butch: Butch/FTM Border Wars and the Masculine Continuum, [w:] Female Masculinity, Durham, London 2018, s. 141–175.
Hemingway E., Rajski ogród, tłum. M. Michałowska, Warszawa 1989.
Holland A. (reż.), Historia Gwen Arauja, USA 2006.
Hooper T. (reż.), Dziewczyna z portretu, Belgia, Dania, Niemcy, USA, Wielka Brytania 2015.
Irving J., W jednej osobie, tłum. M. Moltzan-Małkowska, Warszawa 2012.
Jakubowski T., Inność poprzez wieki – historia transpłciowości, [w:] Inność/Różnorodność w języku i kulturze, red. E. Bogdanowska-Jakubowska, Katowice 2015, s. 109–122.
Kalatzidis K. (reż.), Dziewczyny z wyboru, Grecja 2001.
Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, red. K. Slany, B. Kowalska, M. Ślusarczyk, Kraków 2011.
Kaniewska B., „I tak taki jest się, jaki jest” – wokół kategorii podmiotu literackiego, [w:] Podmiot w języku i kulturze, red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska, Lublin 2008, s. 87–108.
Kapuściński R., Spotkania z Innym jako wyzwanie XXI wieku. Wykład wygłoszony 1 października 2004 z okazji przyznania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.
Kasperski E., Między poetyką i antropologią postaci. Szkic zagadnień, [w:] Postać literacka. Teoria i historia, red. nauk. E. Kasperski, współred. B. Pawłowska-Jądrzyk, Warszawa 1998, s. 9–41.
Kasperski E., Świat człowieczy. Wstęp do antropologii literatury, Pułtusk–Warszawa 2006.
Kimmel M., Genderowie ciało, [w:] Społeczeństwo genderowe, red. A.M. Kłonkowska, tłum. A. Czerniak, A.M. Kłonkowska, Gdańsk 2015, s. 446–503.
Kłonkowska A.M., Płeć: dana czy zadana? Strategie negocjacji (nie)tożsamości transpłciowej w Polsce, Gdańsk 2017.
Kondracka M., Spotkanie z Innym – refleksje teoretyczno-empiryczne, [w:] Społeczeństwo wobec Innego. Kategoria Innego w naukach społecznych i życiu publicznym, red. L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska-Simon, Toruń 2010, s. 61–73.
Kosińska K., Brudny róż. Zapiski z życia, którego nie było, Warszawa 2015.
Krasuska K., Transgender, [w:] Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, red. M. Rudaś-Grodzka, K. Nadana-Sokołowska, A. Mrozik, K. Szczuka, K. Czeczot, B. Smoleń, A. Nasiłowska, E. Serafin, A. Wróbel, Warszawa 2014, s. 545–547.
Kryszk K.(R.), Buddyzm a transpłciowość, [w:] Transpłciowość – androgynia, red. A. Kłonkowska, Gdańsk 2012, s. 59–84.
Kujawska-Kot A., Intertekstualny wymiar kobiecości w odniesieniu do osób transpłciowych, [w:] Tożsamość. Kultura. Nowoczesność t. 1, red. B. Morzyńska-Wrzosek, M. Kurkiewicz, I. Szczukowski, Bydgoszcz 2017, s. 296–312.
Kujawska-Kot A., Literackie odpowiedzi na konstelacje obcości i inności, [w:] Kultury obcości, red. M. Jedliński, K. Witczak, Bydgoszcz 2016, s. 64–77.
Kusiak A., Pamiętniki Pani de Sancy przebranej za opata. Transgenderyzm na dworze Ludwika XIV, [w:] Odmiany odmieńca. Mniejszościowe orientacje seksualne z perspektywy gender, red. T. Basiuk, D. Ferens, T. Sikora, Katowice 2002, s. 25–43.
Lizurej M., Mit androgyne – wzór łamania barier płci. Teoria queer wobec powieści Olgi Tokarczuk „Dom dzienny, dom nocny”, [w:] Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne II, red. A. Kuczyńska, E.K. Dzikowska, Wrocław 2004, s. 509–522.
Maj J., Przełamując dychotomię płci w Polsce. Porównanie sytuacji osób transgenderowych w Polsce oraz innych krajach europejskich, [w:] Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie, red. A.E. Banot, A. Barabasz, R. Majka, Bielsko-Biała 2012, s. 166–185.
Majka-Rostek D., Komunikacja genderowa jako komunikacja międzykulturowa, [w:] Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne II, red. A. Kuczyńska, E.K. Dzikowska, Wrocław 2004, s. 258–266.
Mandal E., Pojmowanie fenomenu płciowości w psychologii, [w:] Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne II, red. A. Kuczyńska, E.K. Dzikowska, Wrocław 2004, s. 196–211.
Migalska A., Transseksualna opowieść o władzy, czyli czego nie wiemy o kobiecości, [w:] Kalejdoskop genderowy. W drodze do poznania płci społeczno-kulturowej w Polsce, red. K. Slany, B. Kowalska, M. Ślusarczyk, Kraków 2011, s. 475–503.
Miczka T., Cielesny aspekt podmiotowości w kinie, [w:] Kino: Gest – Ciało – Ruch. Film w perspektywie systemów komunikowania niewerbalnego, red. A. Gwóźdź, Wrocław 1990, s. 125–135.
Mizielińska J., (De)Konstrukcje kobiecości, Gdańsk 2004.
Mrówka K., Androgyn, Szczecin 2005.
Nilsson J., Kochający na marginesie, tłum. P. Pollak, Zakrzewo 2009.
Nowicki P., Co to jest telenowela, Warszawa 2006.
Nycz R., Intertekstualność i jej zakresy: teksty, gatunki, światy, [w:] Między tekstami: Intertekstualność jako problem poetyki historycznej: studia, red. J. Ziomek, J. Sławiński, W. Bolecki, Warszawa 1992, s. 9–42.
Nycz R., Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji, [w:] Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński, R. Nycz oraz D. Antonik, J. Bednarek, A. Dauksza i J. Misun, Warszawa 2017, s. 23–48.
Peirce K. (reż.), Nie czas na łzy, USA 1999.
Pelczar M.A., Co i kto nie „przechodzi”. (Nie)widoczność, „passing” a nie/normatywność trans, [w:] Strategie queer. Od teorii do praktyki, red. M. Kłosowska, M. Drozdowski, A. Stasińska, Warszawa 2012, s. 205–225.
Potter S. (reż.), Orlando, Francja, Holandia, Rosja, Wielka Brytania, Włochy 1992.
Prosser J., Second Skins. The Body Narratives of Transsexuality, New York 1998.
Puenzo L. (reż.), XXY, Argentyna, Francja, Hiszpania 2007.
Richardson N., Transsexed bodies, [w:] Transgressive Bodies. Representations in Films and Popular Culture, London, New York 2016, s. 121–162.
Rogowska-Stangret M., Ciało – poza Innością i Tożsamością. Trzy figury ciała w filozofii współczesnej, Gdańsk 2016.
Rosner K., Dialog jako temat filozofii współczesnej: Buber, Gadamer, Habermas, [w:] Dialog. Idea i doświadczenie, red. S. Kruszyńska, K. Bembennek, I. Krupiecka, Gdańsk 2011, s. 15–32.
Rzeczkowski M., Trans-optymista, wybór tekstów, [w:] Psychospołeczne, prawne i medyczne aspekty transpłciowości, red. A.M. Kłonkowska, K. Bojarska, Gdańsk 2014, s. 13–62.
Sarmińska-Górecka M., Ciało jako kostium, [w:] Colloquia Communia. Kobiecość?, red. E. Hyży, Toruń 2008, s. 163–184.
Sieradzan J., Ile płci ma człowiek, „ALBO albo. Problemy psychologii i kultury” 2009 nr 2–3.
Sonderegger Ch. (reż.), Coby, Francja, USA 2017.
Sternberg J. von (reż.), Marocco, USA 1930.
Szczęsna E., Technologie cyfrowe i humanistyka – wzajemne relacje, [w:] Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński, R. Nycz, D. Antonik, J. Bednarek, A. Dauksza i J. Misun, Warszawa 2017, s. 399–417.
Švankmajer J. (reż.), Možnosti dialogu, Czechosłowacja 1982.
Tarnowska M., Kiedy odmawiamy „obcym” części człowieczeństwa? Uwarunkowania zjawiska infrahumanizacji, [w:] Wobec obcych. Zagrożenia psychologiczne a stosunki międzygrupowe, red. M. Kofta, M. Bilewicz, Warszawa 2011, s. 168–188.
Terentowicz-Fotyga U., „Drugi koniec świata”: Orlando i Fale, [w:] U. Terentowicz-Fotyga, Semiotyka przestrzeni kobiecych w powieściach Virginii Woolf, Lublin 2006, s. 73–108.
Tokarczuk O., Dom dzienny, dom nocny, Kraków 2011.
Trzódek J., Na tropach podmiotu. Między filozoficznym a empirycznym ujęciem podmiotowości, Kraków 2013.
Uekrongtham E. (reż.), Piękny bokser, Tajlandia 2004.
Uspienski B., Strukturalna wspólnota różnych sztuk. Ogólne zasady organizacji dzieła malarskiego i literackiego, [w:] B. Uspienski, Poetyka kompozycji: struktura tekstu artystycznego i typologia form kompozycji, tłum. P. Fast, Katowice 1997, s. 191–244.
Vallée J.-M. (reż.), Witaj w klubie, USA 2013.
Wat A., Hermafrodyta, [w:] A. Wat, Bezrobotny Lucyfer i inne opowieści, Warszawa 1993, s. 154–166.
Wieczorkiewicz A., Dziwna kobiecość Barbary Urselin, [w:] Ucieleśnienia II. Płeć między ciałem i tekstem, red. J. Bator i A. Wieczorkiewicz, Warszawa 2008, s. 53–68.
Woolf V., Orlando, tłum. T. Bieroń, Poznań 1994.
Zamojski D., Aleksandra Zamojska jest mężczyzną, Warszawa 2005.
Zieniewicz A., Aneks. Podmiot w literaturze po 1989 roku. Cudownie zmartwychwstały, [w:] Podmiot w literaturze polskiej po 1989 roku. Antropologiczne aspekty konstrukcji, red. Ż. Nalewajk, Warszawa 2011, s. 270–294.
Ziemińska R., Niezgodność płci odczuwanej z płcią metrykalną. Osoby transpłciowe, [w:] Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci. Próba inkluzji danych o osobach interpłciowych i niebinarnych, Warszawa 2018, s. 75–107.
Ziemińska R., Niebinarne i wielowarstwowe pojęcie płci. Próba inkluzji danych o osobach interpłciowych i niebinarnych, Warszawa 2018, s. 121–147.
Zientak S., Miraże, Warszawa 2015.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).