Słowa kluczowe
tożsamość
literatura staropolska
„ja”
gest
cremoniał
Jak cytować
Abstrakt
The main purpose of this article is to show Old Polish literature and culture with regard to their performative aspects. By referring to Richard Schechner’s reflections, the author presents the Old Polish period “as a performance”. She focuses on issues such as time, space and behavior, which allows us to notice those activities of nobles that led to the formation of their personal and collective identity. An analysis of poems and diaries reveals different ways of creating one’s “self”. Various gestures and ceremonies as well as the skills that nobles developed through school education and socialization processes unified the Old Polish society, even though it was ethnically and religiously diverse.Bibliografia
R. Schechner, Performatyka. Wstęp, przeł. T. Kubikowski, Wrocław 2006, s. 65.
M. Bogucka, Staropolskie obyczaje w XVI–XVII wieku, Warszawa 1994, s. 24.
Publiczność literacka i teatralna w dawnej Polsce, pod red. H. Dziechcińskiej, Warszawa 1985.
J.-C. Schmitt, Gest w średniowiecznej Europie, przeł. H. Zaremska, Warszawa 2006, s. 31.
A. Kunce, Tożsamość w toku rozsadzania, [w:] tejże, Tożsamość i postmodernizm, Warszawa 2003, s. 37.
J. Grzybowski, Byt, tożsamość, naród. Próba wyjaśnienia formuły „tożsamość narodowa” w perspektywie metafizyki, Kęty 2012, s. 578.
E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2008, s. 38.
J. Ziomek, Epoki i formacje w dziejach literatury polskiej, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 4, s. 39–42, s. 52
J. Kowalski, Niezbędnik Sarmaty poprzedzony Obroną i Uświetnieniem Sarmacji Obojej, Poznań 2006, s. 5.
J. Szacki, Tradycja. Przegląd problematyki, Warszawa 1971, s. 107.
J. Ziomek, Mikołaja Reja „Krótka rozprawa” i „Kupiec”. Problemy dialogu i dramatu, [w:] Mikołaj Rej w czterechsetlecie śmierci, pod red. T. Bieńkowskiego, J. Pelca, K. Pisarkowej, Warszawa 1971, s. 80.
A. Sajkowski, Słowo żywe w kulturze politycznej dawnej Polski. Sejmy, sejmiki, wyprawy wojenne, poselstwa, [w:] Kultura żywego słowa w dawnej Polsce, pod red. H. Dziechcińskiej, Warszawa 1989, s. 140–155.
D.C. Maleszyński, „Ty, coś od furtki się odwrócił”. Antropologia sytuacji granicznych w literaturze staropolskiej, [w:] tegoż, Człowiek w tekście. Formy istnienia według literatury staropolskiej, Poznań 2002, s. 116–144.
K. Jaspers, Sytuacje graniczne, przeł. M. Skwieciński, [w:] R. Rudziński, Jaspers. Wybór pism, Warszawa 1978, s. 186.
A. Krajewska, Dramatyczna teoria literatury. Zarys problematyki, Poznań 2009, s. 7–8.
S. Petrycy z Pilzna, Horatius Flaccus w trudach więzienia moskiewskiego, Kraków 2004, s. 12.
P. Lejeune, Czy można zdefiniować autobiografię?, [w:] tegoż, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, przeł. W. Grajewski, Kraków 2001, s. 5.
O. Jurewicz, Życie poety, [w:] Kwintus Horacjusz Flakkus, Dzieła wszystkie. Ody i epody, przeł. i wstęp O. Jurewicz, Warszawa 2000, s. 10.
K. Rosner, Narracja, tożsamość i czas, Kraków 2003, s. 122.
V. Jankélévitch, Quoddité jest niezniszczalna. Nieodwołalność nieodwracalności, [w:] Wymiary śmierci, wybór i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2004, s. 352.
J. Tazbir, Paskowe zwierciadło epoki, [w:] tegoż, Spotkania z historią, Warszawa 1979, s. 53–54.
H. Dziechcińska, Gest w staropolskim systemie komunikacyjnym, [w:] Kultura żywego słowa w dawnej Polsce…, s. 39–55.
A. Czerniecka- Haberko, Zygmunt August w teatrze życia parlamentarnego, [w:] Kultura parlamentarna w epoce staropolskiej, pod red. A. Stroynowskiego, Warszawa 2013, s. 103–115.
J. Maciejewski, Literatura i jej formy mówione, [w:] Żywioł słowa. Literatura i jej formy mówione, pod red. tegoż, Warszawa 2007, s. 9–26, A. Grabowska-Kuńczuk, (Roz)poznawanie anegdoty. Próba opisu zjawiska, [w:] Żywioł słowa…, s. 27–46.
J. Rytel, „Pamiętniki” Paska na tle pamiętnikarstwa staropolskiego, Wrocław 1962, s. 100.
J.Ch. Pasek, Pamiętniki, opr. W. Czapliński, wyd. 4, Wrocław 1968.
J. Culler, Konwencja i oswojenie, przeł. I. Sieradzki, [w:] Znak styl, konwencja, wybór i wstęp M. Głowiński, Warszawa 1977, s. 150.
Z. Wieczorek, Styl komunikowania się w małych grupach a społeczne układy odniesienia, [w:] Sztuka perswazji, pod red. R. Garpiela i K. Leszczyńskiej, Kraków 2004, s. 453–467.
Prawda w Polszcze z Izraela, [w:] Literatura Konfederacji Barskiej. 4, Silva rerum, pod red. J. Maciejewskiego, Warszawa 2009, s. 126–163.
M. Eustachiewicz, „Psalmodia polska” W. Kochowskiego na tle staropolskich stylizacji biblijnych, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 2, s. 47.
M. Ślusarska, „My mocą Boga wsparci, ocalając wiarę” – motywy religijne i obrzędowe konfederacji barskiej, [w:] Konfederacja barska. Jej konteksty i tradycje, pod red. A. Buchmann i A. Danilczyka, Warszawa 2010, s. 159, 163-167
M.G. Muller, Tolerancja religijna a sprawa dysydentów w drugiej połowie XVIII w. w Polsce, „Wiek Oświecenia” 1999, nr 15, s. 19–29.
E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, opr. J. Szacki, przeł. H. Danter- Śpiewak, P. Śpiewak, Warszawa 2000, s. 53–59.
T. Sapieżyna, Z pamiętnika konfederatki, księżnej Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny (1771–1773), wstęp i oprac. W. Konopczyński, Kraków 1914, s. 137–138. Zob. C.K. Norwid,
R. Solik, Popularno-szlachecki typ kontaktów artystycznych. Uwagi o sytuacji komunikowania ikonicznego oraz „obyczajowości artystycznej” środowisk szlacheckich, [w:]tegoż, Kulturotwórcze funkcje komunikatów ikonicznych doby stanisławowskiej, Cieszyn 2000, s. 121–154.
Wiersze Anonima o złożeniu pieczęci wielkiej przez Andrzeja Zamoyskiego, [w:] Literatura Konfederacji Barskiej, [t.] 3, Wiersze, pod red. J. Maciejewskiego, Warszawa 2008, s. 35–38.
J.A. Chrościcki, Pompa funebris, Warszawa 1974.
M. Klimowicz, Renesans tradycji barskiej w literaturze Sejmu Wielkiego i insurekcji kościuszkowskiej, [w:] Przemiany tradycji barskiej. Studia, pod red. Z. Stefanowskiej,Kraków 1972, s. 91–106.
K. Koehler, Wolnościowa retoryka w piśmiennictwie konfederacji barskiej, [w:] Konfederacja barska. Jej konteksty i tradycje…, s. 221–236.
T. Konwicki, Rzeka podziemna, podziemne ptaki..., Warszawa 1989, s. 29.
A. Mickiewicz, Dziady, Warszawa 2002, s. 179:
M. Janion, M. Żmigrodzka, Tradycja barska w dobie romantyzmu, [w:] Przemiany tradycji barskiej. Studia [materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Instytut Badań Literackich PAN w dniach 18-19 marca 1970 w Warszawie].
M. Janion, Tam gdzie rojsty, „Twórczość” 1983, nr 4, s. 97.
F. Karpiński, Matka syna wyprawia do obozu, Literatura Konfederacji Barskiej, [t.] 4, Silva rerum, Warszawa 2009, s. 42–43.
T. Konwicki, Rojsty, Warszawa 1992, s. 25.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).