Wspólna twarz – Różewicz, Rembrandt i starość

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: sty 1, 2014
DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2014.21.10
Słowa kluczowe:
Różewicz, Rembrandt, zwierciadło, starość, śmierć, Zeuksis

Main Article Content

Agnieszka Rosales Rodriguez
Zakład Historii Sztuki i Kultury Nowoczesnej, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski

Abstrakt

This article proposes an interpretation of Rembrandt’s Self-Portrait as Zeuxis Laughing (Wallraf- -Richartz Museum, Cologne) as it appears in Tadeusz Różewicz’s poem Mirror. The 17th-century Dutch artist was known as a painter who portrayed the human body as it really is, i.e. with all its imperfections and changes that are brought about by the passage of time. He has also been regarded as a master who expressed the disappearance and decay of form (Simmel) and the anticipation of death (Malraux) by using an unconventional technique. Różewicz “appropriated” Rembrandt’s face to speak of the inevitability of getting old and dying, the limits of Logos and poetry as well as the powerlessness of a poet whose fatal destiny is to describe and testify to suffering. Rembrandt’s figure appears in a flash of light, but at the same time seems to melt into thick paint, to disappear, like the poet’s words on the surface of silence, thus suggestively representing the moment of the subject’s transformation and crossing the border between life and death, the artist’s withdrawal from the world and last breath as well as the limits of literature, i.e. the loss of discourse. In this poetic epiphany, Rembrandt is – let us refer to Harold Bloom’s famous concept of apophrades – the great dead returning in Różewicz’s work.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Numer
Nr 21 (2014)
Dział
Rozprawy

Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii”  są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.

Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii”  udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.

Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.

Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii”  tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:

  • uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
  • bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.

Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.

Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Bibliografia

  1. J. Michałkowa, J. Białostocki,Rembrandt w oczach współczesnych, Warszawa 1957, s. 64-65.
  2. H.A. Taine, Podróż po Włoszech, t. I: Neapol i Rzym, przeł. A. Sygietyński, Warszawa 1908.
  3. H.A. Taine, Filozofia sztuki. Włochy, Niderlandy, Grecyja [1865–1869], Warszawa 1874, s. 79.
  4. D. van de Wetering, Rembrandts Selbstbildnisse, kat. wyst., The National Gallery London 1999.
  5. Königlisches Gemäekabinett Mauritshuis, Den Haag 1999–2000, nr kat. 82.
  6. E. van de Wetering, Die mehrfache Funktion von Rembrandts Selbstporträts, [w:]tenże, Rembrandts Selbstbildnisse, s. 17-19.
  7. E. Fromentin, Mistrzowie dawni [1876], przeł. J. Cybis, Wrocław 1956, s. 218.
  8. J. Burckhardt, Rembrandt, przeł. R. Kasperowicz, „Ikonotheka” 2003, nr 16, s. 80.
  9. F. Simmel, Rembrandt. Ein kunstphilosophischer Versuch, Leipzig 1916.
  10. W. Zahaczewski, Rembrandt. Szkic z filozofii sztuki, [w:] Georg Simmel, wydanie specjalne, „Sztuka i Filozofia” 2005, nr 27, s. 98-128.
  11. T. Gautier, Critique artistique et littéraire, Paris 1929, s. 33-34.
  12. E. i J. de Goncourt, Dziennik. Pamiętniki z życia literackiego [1860], wybór i przekł. J. Guze, Warszawa 1988, s. 125.
  13. A. Malraux, Przemiana bogów, t. II: Nierzeczywiste, przeł. J. Guze, Warszawa 1985, s. 253.
  14. Georga Simmla filozoficzna próba interpretacji oeuvre holenderskiego mistrza, „Rocznik Historii Sztuki” 2008, XXXIII, s. 231-245.
  15. G. Simmel, Konflikt w kulturze współczesnej, cyt. wg: S. Magala, Simmel, Warszawa 1980, s. 142.
  16. G. Simmel, „Ostatnia wieczerza” Leonarda da Vinci, [w:] tenże, Most i drzwi. Wybór esejów, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2006, s. 149.
  17. J. Białostocki, Rembrandt’s „Terminus”, „Wallraf-Richartz-Jahrbuch” 1966, XXVIII, s. 49-60.
  18. W. Stechow, Rembrandt-Democritus, “The Art Quaterly” 1944, VII, s. 233-238.
  19. A.Blankert, Zeuxis and Ideal Beauty, [w:] Album Amicorum J.G. van Gelder, ed. J. Bryn, J.A. Emmens, E. de Jongh, D.P. Shoep, The Hague 1973, s. 32-39.
  20. H. Perry Chapman, Rembrandt’s Self-Portraits. A Study in Seventeenth-Century Identity,[Diss. 1954], Princeton, N.Y., 1990.
  21. Pliniusz starszy, Historia naturalna, wybór, przekład i komentarz I. i T. Zawadzcy, Wrocław–Kraków 1961.
  22. M. Liebermann, Rembrandt-Ausstellung, cyt. za: tenże, Vision der Wirklichkeit, Ausgewählte Schriften und Reden, hrsg. G. Busch, Frankfurt am Main 1993, s. 158.
  23. T. Różewicz, Wycieczka do muzeum. Wybór opowiadań, Wrocław 2010, s. 186.
  24. W. Owczarski, Różewicz w teatrze Kantora. Starcie dwóch gigantów, [w:] Re: Wizje Różewiczowskie, red. J. Puzyna-Chojka, Gdańsk 2008, s. 93-103.
  25. A. Ściepuro, Starość w czasach popkultury, [w:] Starość raz jeszcze (Szkice), red. J. Olejniczak, S. Zając, Katowice 2007, s. 172-181.
  26. A. Ubertowska, Tadeusz Różewicz a literatura niemiecka, Kraków 2001, s. 57.
  27. Z. Lisowski, Kategoria starości tragicznej w poezji Tadeusza Różewicza, [w:] Dojrzewanie do pełni życia. Starość w literaturze polskiej i obcej, red. S. Kruk, E. Flis- -Czerniak, Lublin 2006, s. 489-504.
  28. M. Janion, Przeraźliwość istnienia, [w:] taż, Żyjąc tracimy życie. Niepokojące tematy egzystencji, Warszawa 2001, s. 179.
  29. R. Przybylski, Baśń zimowa. Esej o starości, Warszawa 2008, s. 60.
  30. R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001, s. 18.
  31. R. Sheppard, Problematyka modernizmu europejskiego, przeł. P. Wawrzyszko, [w:] Odkrywanie modernizmu, red. R. Nycz, Kraków 1998, s. 122-123.
  32. C. Szczukowski, Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego, Kraków 2008, s. 9, 21, 195.
  33. I. Lorenc, Świadomość i obraz. Studia z filozofii przedstawienia, Warszawa 2001, s. 35.
  34. J. Lacan, Le stade du miroir comme formater de la fonction du Je, [w:] tenże, Ecrits I, Paris 1966, s. 89-97.
  35. V. Stoichita, Krótka historia cienia, przeł. P. Nowakowski, Kraków 1997, s. 23.
  36. M. Poprzęcka, Obraz bezpośredni?, [w:] Obraz zapośredniczony. Materiały Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów 25-27 listopada 2004, red. M. Poprzęcka, Warszawa 2005, s. 26.
  37. M. Śniedziewska, Rembrandt w „Zwierciadle” Różewicza, [w:] Ewangelia odrzuconego. Szkice w 90. rocznicę urodzin Tadeusza Różewicza, red. J.M. Ruszar, Warszawa 2011, s. 249-257.
  38. M. de Montaigne, Próby, t. II, przeł. T. Boy-Żeleński, akapit 547, cyt. za: <http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/proby-ksiega-druga.html>.
  39. R. Cieślak, Oko poety. Imaginarium Tadeusza Różewicza. Próba rekonstrukcji, Gdańsk 1999, s. 9.
  40. J. Błoński, Poezja Różewicza [rec.: Niepokój; Czerwona rękawiczka], „Twórczość”1949, nr 7.
  41. Rozmowa Tadeusza Różewicza z Jerzym Nowosielskim, [w:] T. Różewicz, Z. i J. Nowosielscy, Korespondencja, wstęp i oprac. K. Czerni, Kraków 2009, s. 476-477.
  42. A. Ziemba, Iluzja a realizm. Gra z widzem w sztuce holenderskiej 1580– 1660, Warszawa 2005 (Autoportret jako optyczna gra z widzem: prawda i fałsz lustra), s. 186-194.
  43. D. Szczukowski: Autoportret (nie)możliwy. Strategie podmiotowości w dziele Tadeusza Różewicza, [w:] Powracając do Różewicza. Studia i szkice, red. Z. Majchrowski, Gdańsk 2006, s. 9-33.
  44. A. Skrendo, Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji,Kraków 2002, s. 17
  45. Transgresje. Odmieńcy, wybór, oprac. i red. M. Janion, Z. Majchrowski, Gdańsk 1982, s. 170.
  46. J. Błoński, Szkic portretu poety współczesnego, [w:] tenże, Poeci i inni, Kraków 1956.
  47. H. Bloom, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Kraków 2002, s. 57-59.
  48. T. Różewicz. Zwierciadło. Poematy wybrane, wybór M. Porębski, Kraków 1998, s. 40-41.
  49. W. Maciąg, Podmiot w stanie rozpadu, [w:] tenże, Nasz wiek XX. Przewodnie idee literatury polskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992, s. 186-194.
  50. W. Bürger [Th. Thoré], Musées de la Hollande, t. 2: Musée Van der Hoop à Amsterdam et Musée de Rotterdam, Paris–Bruxelles–Ostende 1860, s. X.
  51. Ch. Baudelaire, Salon 1846, [w:] tenże, O sztuce. Szkice krytyczne, wybór i przekł. J. Guze, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961, s. 9.
  52. P. Valéry, Degas, taniec, rysunek [1938], przeł. J. Guze, Warszawa 1993, s. 55.