Słowa kluczowe
poezja
doświadczenia traumatyczne
metoda psychokrytyczna
Jak cytować
Abstrakt
The article is an attempt at a new reading of Stanisław Barańczak’s poetry by using Charles Mauron’s psychocritical method. Four volumes of poems are subjected to analysis, in which the writer’s obsessive metaphors are extracted, allowing the unveiling of his personal myth. It turns out that the romantic hero complex is underlying this myth, that defines the poet’s way of expression of traumatic experiences from his life. Then, the way of recording of such experiences as enslavement by the totalitarian system, alienation in exile, or Parkinson’s disease, is interpreted according to Hanna Segal’s psychoanalytic theory. Barańczak’s writing is gaining then the title of reparation, it becomes a way to recover lost objects from the past by the writer: freedom, stabilization, health, but also the past time, places, events and people.Bibliografia
Ch. Mauron, Wprowadzenie do psychokrytyki, przeł. W. Błońska, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2, oprac. H. Markiewicz, Kraków 1976, s. 367
Ch. Mauron, Metoda psychokrytyczna, przeł. W. Karpiński, [w:] Antologia współczesnej krytyki literackiej we Francji, oprac. W. Karpiński, Warszawa 1974.
H. Segal, Marzenie senne, wyobraźnia i sztuka, przeł. P. Dybel, Kraków 2003, s.60
D. Pawelec, Rewolta słowa poetyckiego – Barańczak, Krynicki, [w:] Poznań w Marcu – Marzec w Poznaniu, red. S. Wysłouch, J. Borowiec, Poznań 2010.
S.O. Lesser, Funkcje formy, przeł. G. Cendrowska, [w:] Psychoanaliza i literatura, red. P. Dybel, M. Głowiński, Gdańsk 2001, s. 133.
R. Barthes, Twarz Grety Garbo, [w:] tenże, Mit i znak, Warszawa 1970, s. 64-66.
S. Barańczak, Wiersze zebrane, Kraków 2007.
T. Nyczek, Powiedz tylko słowo. Szkice literackie wokół „Pokolenia 68”, Londyn 1985, s. 92.
D. Pawelec, Poezja Stanisława Barańczaka. Reguły i konteksty, Katowice 1992, s. 85, 126.
D. Pawelec, Czytając Barańczaka, Katowice 1995, s. 24.
S. Barańczak, Etyka i poetyka, Kraków 2009, s. 282.
D. Pawelec, Poezja Stanisława Barańczaka. Reguły i konteksty, s. 127.
M. Merleau-Ponty, Humanizm i terror, przeł. J. Migasiński, Warszawa 2005, s. 53.
L. Neuger, Uciekające imię, [w:] „Obchodzę urodziny z daleka…”: szkice o Stanisławie Barańczaku, red. J. Dembińska-Pawelec, D. Pawelec, Katowice 2007, s. 12.
K. Biedrzycki, Świat poezji Stanisława Barańczaka, Kraków 1995, s. 31.
M. Musierowicz, Tym razem serio. Opowieści prawdziwe, Łódź 1994, s. 31.
M. Brzóstowicz-Klajn, Barańczak i żyletki, „Polonistyka” 2008, nr 3.
S. Freud, Pisarz a fantazjowanie, przeł. M. Leśniewska, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. II, cz. 1, oprac. S. Skwarczyńska, Kraków 1966
H. Arendt, Korzenie totalitaryzmu, przeł. M. Szawiel, D. Grinberg, t. 1, Warszawa 1989, s. 15.
S. Freud, Poza zasadą przyjemności, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1975, s. 118.
W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 3, Warszawa 2003, s. 65
A. Kępiński, Psychopatie, Warszawa 1988, s. 109.
S. Barańczak, Zaufać nieufności. Osiem rozmów o sensie poezji 1990–1992, red. K. Biedrzycki, Kraków 1993, s. 57.
M. Stala, Ten żart na śmierć na życie. O nowej książce Stanisława Barańczaka, „Tygodnik Powszechny” 1998, nr 24, s. 13.
J. Kandziora, Figury intymności. O „wierszach osobistych” Stanisława Barańczaka, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Seria Literacka, 2002, t. 9 (29), s. 98.
K. Pietrych, Co poezji po bólu? Empatyczne przestrzenie lektury, Łódź 2009, s. 201
J. Kandziora, „To, co się wymyka”, „Teksty Drugie” 2001, nr 6, s. 161-162.
A. Freud, Ego i mechanizmy obronne, przeł. M. Ojrzyńska, Warszawa 2004.
A. Legeżyńska, Skalpel poety, „Polonistyka” 1999, nr 4, s. 627.
Z. Herbert, S. Barańczak, Korespondencja (1972– 1996), Warszawa 2005, s. 94.
Pesymista, który nie podnosi głosu. Ze Stanisławem Barańczakiem e-mailem rozmawia Michał Cichy. „Magazyn Gazety Wyborczej”, „Gazeta Wyborcza” 2 września 1999, nr 35 (339), s. 21.
J. Dembińska-Pawelec, Światy możliwe w poezji Stanisława Barańczaka, Katowice 1999, s. 49.
J. Dembińska-Pawelec, Villanella od Anonima do Barańczaka, Katowice 2006, s. 135.
J. Dembińska-Pawelec, Między empirią a transcendencją. Koncepcje poznania w wierszu Stanisława Barańczaka pt. „Poręcz”, [w:] Dialogi z romantycznym kontekstem. Szkice o poezji polskiej, red. J. Dembińska-Pawelec, A. Dziadek, Katowice 2006, s. 53, 57
A. van Nieukerken, Ironiczny konceptyzm. Nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu, Kraków 1998.
S. Barańczak, Ocalone w tłumaczeniu, Kraków 2004, s. 372-373.
M.P. Markowski, Nieobliczalne. Eseje, Kraków 2007, s. 137.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).