Koniec wieku poetów? O zszyciach literatury i filozofii
PDF

Słowa kluczowe

logos and mythos
categories of philosophy
poetics
transcendentalism
dialectics
hermeneutics
deconstruction
Plato
Aristotle
Kant
Hegel
Dilthey
Nietzsche
de Unamuno
Heidegger
Blanchot
Derrida
De Man
Ricoeur
Schegel
Novalis
Mallarmé

Jak cytować

Zawadzki, A. (2022). Koniec wieku poetów? O zszyciach literatury i filozofii. Przestrzenie Teorii, (37), 121–144. https://doi.org/10.14746/pt.2022.37.7

Abstrakt

The article presents an attempt to outline, from a mainly typological and partly historical perspective,  what the author considers the most important varieties of the relationship between philosophy and literature (which is, of course, understood here in a working and broad sense, as poesis). In the first of these varieties, for which the fundamental significance is Plato’s gesture of excluding poets from the state, the philosophical logos defines itself in opposition to literature, or mythos. In the second, which appears to predominate from Aristotle to the 18th century, the relationship between philosophy and literature takes on a more neutral character: the former provides the latter with motifs, themes, topics, mainly related to moral philosophy in the broadest sense, while the latter provides the former with discursive modes, such as genre. Modern aesthetics and the philosophy and theory of literature (fundamentally different from the tradition of the great poets and rhetoricians of the 16th and 17th centuries), which emerged together with transcendental philosophy and its reception in German Romanticism, contributed both to the increased interest among philosophers in literature and to a clear embedding, or even closing, of literature in philosophical notions, which originated mainly in the tradition of transcendentalism and dialectical thought. Finally, the beginning of the twentieth century is distinguished, in most of the major continental philosophical traditions, by a tendency to seek, or to find, in literature the most important partner of philosophical thinking, and sometimes even the identity of philosophy.

https://doi.org/10.14746/pt.2022.37.7
PDF

Bibliografia

Adorno T., Dialektyka negatywna, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1986.

Adorno T., Sztuka i sztuki, przeł. K. Krzemień-Ojak, Warszawa 1990.

Adorno T., Teoria estetyczna, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1994.

Arystoteles, Retoryka. Poetyka, przeł. H. Podbielski, Warszawa 1988.

Attridge D., Introduction, [w:] J. Derrida, Acts of Literature, New York–London 1992.

Badiou A., Manifesty dla filozofii, przeł. A. Wasilewski, Warszawa 2015.

Baudelaire Ch., Kwiaty zła. Wybór, oprac. M. Jastrun, tłum. różni, Warszawa 1973.

Berkeley G., Traktat o zasadach poznania ludzkiego. Trzy dialogi między Hylasem i Filonousem, przeł. T. Czeżowski, Warszawa 1956.

Blanchot M., Przestrzeń literacka, przeł. T. Falkowski, Warszawa 2016.

Blanchot M., Wokół Kafki, przeł. K. Kocjan, Warszawa 1996.

Bruns G.L., Maurice Blanchot. The Refusal of Philosophy, Baltimore–London 1997.

Culler J., On Deconstruction. Theory and Criticism after Structuralism, New York 1982.

De Man P., Aesthetic Ideology, Minneapolis–London 1996.

De Man P., Retoryka tropów (Nietzsche), przeł. A. Przybysławski, „Teksty Drugie” 1999, nr 4.

Derrida J., Ta dziwna instytucja, zwana literaturą, przeł. M.P. Markowski, „Literatura na Świecie” 1998, nr 11–12.

Dilthey W., Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, przeł. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004.

Dilthey W., O istocie filozofii, przeł. E. Paczkowska-Łagowska, Warszawa 1987.

Drogi współczesnej filozofii, wybór i oprac. M. Siemek, przeł. S. Cichowicz [et al.], Warszawa 1978.

Fichte J., Powołanie człowieka, przeł. A. Zieleńczyk, Warszawa 1956.

Gawroński A., Dlaczego Platon wykluczył poetów z „Państwa”? U źródeł współczesnych badań nad językiem, Warszawa 1984.

Genette G., Gatunki, typy, tryby, przeł. K. Falska, [w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika

literackiego” II, red. K. Bartoszyński, M. Głowiński, H. Markiewicz, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988.

Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, przeł. Ś.F. Nowicki, Warszawa 2002.

Hegel G.W.F., Wykłady o estetyce, przeł. J. Grabowski i A. Landman, t. II, Warszawa 1966.

Heidegger M., Bycie i czas, przeł. B. Baran, Warszawa 2004.

Heidegger M., Identyczność i różnica, przeł. J. Mizera, „Principia” 1998, t. XX.

Heidegger M., Odczyty i rozprawy, przeł. J. Mizera, Warszawa 2007.

Heidegger M., W drodze do języka, przeł. J. Mizera, Kraków 2000.

Heidegger M., Zasada racji, przeł. J. Mizera, Kraków 2001.

Heidegger M., Źródło dzieła sztuki, [w:] Drogi lasu, przeł. J. Gierasimiuk [et. al.], Warszawa 1997.

Horkheimer M., Adorno T., Dialektyka Oświecenia. Fragmenty filozoficzne, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1994.

Hume D., Dialogi o religii naturalnej, przeł. A. Hochfeldowa, Warszawa 1962.

Hyppolite J., Genesis and Structure of Hegel’s ‘Phenomenology of Spirit’, przeł. S. Cherniak, J. Heckman, Evanston 1974.

Kant I., Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa 1986.

Kristeva J., La révolution du language poétique, Paris 1974.

Lang B., Philosophy and the Art of Writing. Studies in Philosophical and Literary Style, 1983.

Leeuw G. van der, Fenomenologia religii, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1978.

Leibniz G., Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. I. Dąmbska, Kęty 2001.

Leśmian B., Dzieła wszystkie. Szkice literackie, oprac. J. Trznadel, Warszawa 2011.

Lȋiceanu G., Cearta cu filozofia. Eseuri, București 1992.

Lȋiceanu G., Dziennik z Pǎltinișu. Pajdeja jako model w kulturze humanistycznej, przeł. I. Kania, Sejny 2001.

Lȋiceanu G., Gatunki filozoficzne, przeł. A. Zawadzki, „Przestrzenie Teorii” 2017, nr 27. https://doi.org/10.14746/pt.2017.27.21

Lovejoy A., Wielki łańcuch bytu: studium z dziejów idei, przeł. A. Przybysławski, Warszawa 1999.

Lukács G., Historia i świadomość klasowa, przeł. M. Siemek, Warszawa 1988.

Lukács G., Od Goethego do Balzaca: studia z historii literatury XVIII i XIX wieku, przeł. Z. Herbert et al., Warszawa 1958.

Mallarmé S., Prozy różne, przeł. B. Baran, Warszawa 2020.

Mikołajczyk H., Neokantyzm badeński i otwarcie filozofii transcendentalnej na dziejowość, Częstochowa 2004.

Nietzsche F., Ecce homo. Jak się staje – kim się jest, przeł. L. Staff, Warszawa 1989.

Noica C., Povestiri despre om. După o carte a lui Hegel, București 1980.

Novalis, Uczniowie z Sais: proza filozoficzna – studia – fragmenty, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.

Nycz R., Literatura jako trop rzeczywistości, Kraków 2001.

Pareyson L., Estetica dell’ idealismo tedesco, vol. I, Kant e Schiller; vol. II, Fichte e Novalis, Milano 2014.

Pater W., Plato and Platonism. A Series of Lectures, New York 1899.

Pisma krytyczno-teoretyczne Georga Lukácsa 1908–1932, wyb. S. Morawski, Warszawa 1994.

Platon, Hippiasz mniejszy, Hippiasz większy oraz Ion, przeł. W. Witwicki, Warszawa 1958.

Platon, Listy, przeł. M. Maykowska, Warszawa 1987.

Platon, Państwo: z dodaniem siedmiu ksiąg ‘Praw’, przeł. W. Witwicki, Warszawa 1958.

Poulet G., Myśl nieokreślona, przeł. T. Swoboda, Warszawa 2004.

Ricoeur P., Meta-foryczne i meta-fizyczne, przeł. T. Komendant, „Teksty” 1980, nr 6.

Rorty R., Deconstruction and Circumvention, „Critical Inquiry” 1984, nr 1. https://doi.org/10.1086/448273

Sartre J.P., Czym jest literatura? Wybór szkiców krytycznoliterackich, przeł. J. Lalewicz, Warszawa 1968.

Schiller Fr., Listy o estetycznym wychowaniu człowieka i inne rozprawy, przeł. I. Krońska i J. Prokopiuk, Warszawa 1972.

Schlegel F., Fragmenty, przeł. C. Bartl, Kraków 2009.

Schulz B., Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. J. Jarzębski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989.

Szulakiewicz H., Od transcendentalizmu do hermeneutyki, Rzeszów 1998.

Unamuno M., O poczuciu tragiczności wśród ludzi, przeł. H. Woźniakowski, Kraków–Wrocław 1984.

Voltaire, Mélanges, Paris 1961.

Wodziński C., Kairos. Konferencja w Todtnaubergu. Celan – Heidegger, Gdańsk 2010.

Feito R.F., Cervantes en Hegel, <https://cvc.cervantes.es/literatura/cervantistas/congresos/cg_VI/cg_VI_50.pdf> [dostęp: 21.03.2022].

Másmela C., La individualidad de Don Quijote vista por Hegel, <https://www.researchgate.net/publication/28219410_La_individualidad_de_Don_Quijote_vista_por_Hegel> [dostęp: 21.03.2022].