Słowa kluczowe
Pfaueninsel
powieść historyczna
współczesna powieść niemiecka
historiograficzna metafikcja
inność
heterotopia
krajobraz
dzieje ogrodnictwa
Jak cytować
Abstrakt
The paper deals with Thomas Hettche’s novel Pfaueninsel, which is interpreted as a story about the Other. The category of otherness refers to the main character, Marie Strakon, a dwarf in the service of the King of Prussia in the 19th century, and to the place of action, Peacock Island near Berlin. Hettche’s historiographical metafiction is a fictional biography of a woman whose physical otherness places her in opposition to the orders established by humans: social, cultural, aesthetic, and historical. Peacock Island, in turn, transformed into an artificial paradise, is a heterotopic sphere of otherness contrasting with Berlin, an urban space of civilisation, progress, and the Industrial Revolution. The story of the Peacock Island biotope illustrates the emergence and evolution of ecological consciousness in the 19th century; it constitutes a motif of non-anthropocentric history being “the Other” of the ‘great’ history of humans. The paper shows how different dimensions of otherness are constructed in relation to the main protagonist and to the island space.
Bibliografia
Arnold S., Zwei utopische Inseln der Weltliteratur. João Ubaldo Ribeiros „Das Wunder der Pfaueninsel“ und Thomas Hettches „Pfaueninsel“ im transnationalen Vergleich, „Zeitschrift für interkulturelle Germanistik“ 2016, nr 7, z. 1, s. 81-96.
Buchholz A., Diorama, Panorama und Landschaftsästhetik, [w:] Bild. Ein interdisziplinäres Handbuch, red. S. Günzel, D. Mersch, Stuttgart-Weimar 2014, s. 181-187.
Catani S., „Aber das Geschriebene ist ja kein wahres Dokument”. Zum historisch-fiktionalen Erzählen in der deutschsprachigen Gegenwartsliteratur, [w:] Neues historisches Erzählen, red. M. Wolting, Göttingen 2019, s. 15-37.
Foucault M., Inne przestrzenie, „Teksty Drugie” 2005, nr 6, przeł. A. Rejniak-Majewska, s. 117-125.
Friedrich H.-E., Die Wiederkehr des historischen Romans seit den 1980er Jahren, [w:] Der historische Roman: Erkundung einer populären Gattung, red. H.-E. Friedrich, Frankfurt a.M. 2013, s. 1-13.
Führ A., Thomas Hettches „Pfaueninsel“. Erinnerung als Verknüpfung von Zeiten und Räumen, Marburg 2015.
Haas A.K., Aufhebung der Weiblichkeit? Pflanzenmetaphorik und Geschlechterdarstellungen in der Literatur um 1800, [w:] Das (Un-)Menschliche im Menschen. Studien zu einer anthropologischen Thematik in der Literatur von der Frühen Neuzeit bis zur Gegenwart, red. A.K. Haas („Studia Germanica Gedanensia“ 40), 2019, s. 74-89.
Haas A.K., Vorwort, [w:] Das (Un-)Menschliche im Menschen. Studien zu einer anthropologischen Thematik in der Literatur von der Frühen Neuzeit bis zur Gegenwart, red. A.K. Haas („Studia Germanica Gedanensia“ 40), 2019, s. 7-10.
Hettche Th., Die Pfaueninsel, [w:] tegoż, Fahrtenbuch 1993-2007, Köln 2007, s. 33-43.
Hettche Th., Pfaueninsel. Roman, Köln 2014.
Hutcheon L., Historiographic Metafiction. Parody and the Intertextuality of History, [w:] Intertextuality and Contemporary American Fiction, red. P. O’Donnell, R.C. Davis, Baltimore 1989, s. 3-32.
Kilb A., Liebesexplosionen vor preußischer Kulisse, „Frankfurter Allgemeine“ 09.09.2014, <https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/rezensionen/belletristik/liebesexplosionen-auf-hettches-pfaueninsel-13106455-p2.html> [dostęp: 30.10.2021].
Leskovec A., Blickerfahrungen in Thomas Hettches Roman „Pfaueninsel“, „Revista de Filologia Alemana“ 2017, nr 25, s. 157-179.
Mamcarz-Pielacińska A.B., „Mit jedem neuen Roman verändere ich mich“. Thomas Hettches Werkmonographie, Warszawa 2015.
Morawińska A., Ogrody, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław etc. 1977, s. 392-399.
Pokrywka R., Demityzacja XIX wieku we współczesnej powieści niemieckojęzycznej, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 2016, s. 549-565.
Pokrywka R., Współczesna powieść niemieckojęzyczna, Kraków 2018.
Pückler-Muskau H. Fürst von, Andeutungen über Landschaftsgärtnerei, Frankfurt a.M. 1988.
Rybicka E., Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014.
Rymkiewicz J.M., Myśli różne o ogrodach. Dzieje jednego toposu, Warszawa 1968.
Scholz G., Inselhopping durch die Jahrhunderte, [w:] Gegenwart schreiben. Zur deutschsprachigen Literatur 2000-2015, red. C. Caduff, U. Vedder, Paderborn 2016, s. 151-161.
Simmel G., Filozofia krajobrazu, [w:] tegoż, Most i drzwi. Wybór esejów, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2006, s. 292-306.
Thomas Hettche über die Schönheit auf der „Pfaueninsel“, <https://www.wr.de/kultur/literatur/thomas-hettche-ueber-die-schoenheit-auf-der-pfaueninsel-id10005551.html> [dostęp: 12.09.2023].
Winkels H., Im Paradies die Monster, „Zeit online“ 13.09.2014, <https://www.zeit.de/2014/36/pfaueninsel-thomas-hettche-roman?utm_referrer=https%3A%2F%2Fwww.bing.com%2F> [dostęp: 25.09.2021].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Katarzyna Lukas
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).