Słowa kluczowe
metafora
oksymoron
performatywność
gnostycyzm
alchemia
Jak cytować
Abstrakt
The topic of this paper is the golden dust metaphor in Bolesław Leśmian’s poems, fairy-tale prose, essays and plays. It is interpreted as one of many variations of the black sun trope, the gnostic and alchemical symbol for the unity of oppositions and for transformation. Analysis of Leśmian’s metaphor leads to the conclusion that his writing corresponds to gnosticism and alchemy. It takes up the concept of material concreteness, nudging the reader to combine oppositions and transmutation. Acting through words, through tropes, reflects the performative status of Leśmian’s creative work.Bibliografia
Armand B.L.St., Poe’s ‘Sober Mystification’: The Uses of Alchemy in ‘The Gold-Bug’, „Poe Studies” 1971, vol. 4, nr 1.
Baudrillard J., Wymiana symboliczna i śmierć, przeł. S. Królak, Warszawa 2007.
Black M., Metafora, przeł. J. Japola, „Pamiętnik Literacki” 1971, z. 3.
Clack R.A., The Marriage of Heaven and Earth: Alchemical Regeneration in the Works of Taylor, Poe, Hawthorne, and Fuller, Westport 2000.
Clack R.A., „Strange Alchemy of Brain”: Poe and Alchemy, [w:] A Companion to Poe Studies, red. E.W. Carlson, Westport 1996.
Clark Bunn D., Edgar Allan Poe’s American Gnostic Knowledge of Self, Provo 1999.
Cockiewicz W., Metaforyka Leśmiana (Analiza lingwistyczna), Kraków 2011.
Czabanowska-Wróbel A., „Niepojętość zieloności” i „możliwość szkarłatu”. O kolorystyce Bolesława Leśmiana, [w:] A. Czabanowska-Wróbel, Złotnik i śpiewak. Poezja Leopolda Staffa i Bolesława Leśmiana w kręgu modernizmu, Kraków 2009.
Delaperrière M., Czy istnieje poezja impresjonistyczna? Od Mallarmégo do… Leśmiana, [w:] M. Delaperrière, Pod znakiem antynomii. Studia i szkice o polskiej literaturze XX wieku, Kraków 2006.
Eliade M., Alchemia azjatycka, przeł. I. Kania, Warszawa 2000.
Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1: Od epoki kamiennej do misteriów eleuzyjskich, przeł. S. Tokarski, Warszawa 1988.
Eliade M., Kowale i alchemicy, przeł. A. Leder, Warszawa 2007.
Emblems and Alchemy: Glasgow Emblem Studies, vol. 3, red. A. Adams, S.J. Linden, Glasgow 1998.
Głowala W., Młodopolska wyobraźnia metakrytyczna, Wrocław 1985.
Głowiński M., Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997.
Głowiński M., Prace wybrane, red. R. Nycz, t. 4: Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Kraków 1998.
Grodzki B., Leśmianowska baśń nowoczesna. O „Przygodach Sindbada Żeglarza” Bolesława Leśmiana, Lublin 2012.
Jung C.G. przy współpracy M.-L. von Franz, Mysterium coniunctionis. Studia o dzieleniu i łączeniu przeciwieństw psychicznych w alchemii, przeł. R. Reszke, Warszawa 2002.
Kaliszewski A., Bolesław Leśmian – krytyk i eseista. Próba oceny, [w:] Twórczość Bolesława
Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak, B. Stelmaszczyk, Kraków 2000.
Karwowska M., Mityczne figury ziemi w wyobraźni poetyckiej Bolesława Leśmiana, „Przegląd Humanistyczny” 2007, nr 3.
Karwowska M., Prapamięć uśpiona. Świat wyobrażeń Bolesława Leśmiana, Warszawa 2008.
Kęsikowa U., Słońce w poezji Bolesława Leśmiana, „Gdańskie Studia Językoznawcze” 2007, t. 7.
Klossowski de Rola S., Le Jeu d’Or: figures hiéroglyphiques et emblèmes hermétiques dans la littérature alchemique du XIIe siècle, Paris 1997.
Kristeva J., Pour une sémiologie des paragrammes, „Tel Quel” 1967, nr 29.
Kuźma E., Oksymoron jako gest semantyczny, [w:] Studia o Tadeuszu Micińskim, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1979.
Leśmian B., Dzieła wszystkie. Baśnie i inne utwory prozą, zebrał i opracował J. Trznadel, Warszawa 2012.
Leśmian B., Dzieła wszystkie. Poezje zebrane, opracował J. Trznadel, Warszawa 2010.
Leśmian B., Dzieła wszystkie. Szkice literackie, zebrał i opracował J. Trznadel, Warszawa 2011.
Leśmian B., Dzieła wszystkie. Utwory dramatyczne. Listy, zebrał i opracował J. Trznadel, Warszawa 2012.
Markowski M.P., Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.
Marlan S., The Black Sun: The Alchemy and Art of Darkness, College Station 2005.
Marlewicz H., Bolesław Leśmian – indyjskie inspiracje, „Perspektywy Kultury” 2009, nr 1.
Martin R., Dwa problemy semantyczne dotyczące oksymoronu, przeł. M. Kostkiewicz, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 4.
Mukařovský J., O języku poetyckim, [w:] Praska szkoła strukturalna w latach 1926–1948. Wybór materiałów, red. M.R. Mayenowa, teksty przełożył i komentarzem opatrzył W. Górny, przekład przejrzał i opracował T. Brajerski, Warszawa 1966.
Newton I., Opticks: or, a Treatise of the Reflexions, Refractions, Inflexions and Colours of Light, London 1704.
Nycz R., „Słowami… w świat wyglądam”. Bolesława Leśmiana poezja nowoczesna, [w:] R. Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2001.
Opacki I., „Pośmiertna w głębi jezior maska”, [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
Poe E.A., Opowieści nadzwyczajne, przeł. B. Leśmian, [w:] B. Leśmian, Dzieła wszystkie. Baśnie i inne utwory prozą, zebrał i opracował J. Trznadel, Warszawa 2012.
Próchnicki W., U początków poetyki Leśmiana, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historycznoliterackie” 1977, z. 36.
Radhakrishnan S., Filozofia indyjska, t. 2, przedm. do wyd. polskiego napisał autor, słowo wstępne napisał oraz dodatkowe przypisy i terminologię oprac. E. Słuszkiewicz, przeł. Z. Wrzeszcz, Warszawa 1958.
Ricardou J., Gold in the Bug, „Poe Studies” 1976, vol. 9, nr 2.
Riplaeus G., Chymische Schriften, Erfurt 1624.
Rymkiewicz J.M., Leśmian. Encyklopedia, Warszawa 2001.
Sławiński J., Semantyka poetycka Leśmiana, [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
Sobieska A., Apologia epifanii, czyli motyw kontemplacyjnego zapatrzenia w twórczości Bolesława Leśmiana, [w:] A. Sobieska, Twórczość Leśmiana w kręgu filozoficznej myśli symbolizmu rosyjskiego, Kraków 2005.
Stala M., Od czarnego słońca do ciemnego świecidła, [w:] M. Stala, Chwile pewności. 20 szkiców o poezji i krytyce, Kraków 1991.
Stone R.H., Bolesław Leśmian: The Poet and His Poetry, Berkeley–Los Angeles–London 1976.
Szczerbowski A., Bolesław Leśmian, Warszawa 1938.
Szczęsny A., To, co się stało, Warszawa 1912.
Ślósarska J., Analogie między realizmem Dżinistów a symbolizmem Leśmiana (na przykładzie dramatów Leśmiana: „Pierrot i Kolombina” oraz „Skrzypek Opętany”), „Przegląd Orientalistyczny” 1987, nr 4.
Toporow W.N., Wokół mitu o jaju kosmicznym (na podstawie baśni rosyjskich), przeł. R. Maślanko, [w:] Semiotyka kultury, wybór i opracowanie E. Janus, M.R. Mayenowa,
przedmowa S. Żółkiewski, Warszawa 1977.
Valentinus B., Les dovze clefs de philosophie de frere Basile Valentin... Traictant de la vraye medecine metalique. Plus l’Azoth, ou, Le moyen de faire l’or caché des philosophes, Paris 1660, <http://archive.org/details/lesdovzeclefsdep00basi> [dostęp: 11.08.2013].
Walc K., Kolor w poezji Leśmiana. Zarys problematyki, [w:] Od Koźmiana do Czernika. Studia i szkice o literaturze polskiej XIX i XX wieku, red. S. Kryński, Rzeszów 1992.
Węgrzyniakowa A., Świat i światłocień. O „impresjonizmie” Bolesława Leśmiana, [w:] A. Węgrzyniakowa, Egzystencjalne i metafizyczne. Od Leśmiana do Maja, Katowice 1999.
Zawadzki A., „Poeci […] nie chcą, nie śmieją już tańczyć” – metafora tańca w twórczości Leśmiana, [w:] A. Zawadzki, Literatura a myśl słaba, Kraków 2011.
Zientała A., Leśmianowskie zmierzchy, świty i południa, [w:] Żywioły wyobraźni poetyckiej XIX i XX wieku, red. A. Czabanowska-Wróbel, I. Misiak, Kraków 2008.
Zimand R., Preliminaria do klechd Leśmiana, [w:] Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).