Keywords
nicość
katastrofizm
filozofia
622 upadki Bunga
odwrotność
Tajemnica Istnienia
motyw nihilizmu w malarstwie i literaturze
ikonografia
vanitas
czarna msza
czarna dziura
How to Cite
Abstract
As Witkacy wrote in Narcotics, it is “the surrounding nothingness which creates a negative background for all being” that makes things visible. Nihilism provides a framework for Witkacy’s work. His philosophy and esthetics are a response to the nihilistic lack of meaning and the absolute, while his cultural pessimism is a projection of the lost paradise. The romantic attitude that he had developed by reading Schopenhauer and Nietzsche left deep traces in his art, thus generating the iconography of his paintings and permeating his dramas and novels.References
L. Tieck, William Lovell, 1795, rozdział 59, list 13.
G. Buchner, Dantons Tod (1835).
S.I. Witkiewicz, Dramaty, t. I-III, oprac. J. Degler, Warszawa 1996–2004 (Dzieła zebrane, t. 5-7), t. I, s. 185, t. III, s. 322.
M. Werner, Wobec nihilizmu. Gombrowicz. Witkacy, Warszawa 2009.
Heinrich von Kleist, w liście z 22.03.1801, <http://www.kleistdaten.de/index.php? title=Brief_1801-03-22>.
F. Holderlin, Hyperion, [w:] tenże, Pod brzemieniem mego losu, przełożyły i opracowały A. Milska, W. Markowska, Warszawa 1976, s. 326.
K. von Gunderrode, Vorzeit und neue Zeit, [w:] taż, Gesammelte Werke. Band 1-3, Band 3, Berlin–Wilmersdorf 1920–1922, s. 16 („Doch alles ist ganz anders jetzt geworden,/ Der Himmel ist gesturzt, der Abgrund ausgefullt,/Und mit Vernunft bedeckt, und
sehr bequem zum gehen”).
G. Buchner, Lenz (1835–1839), [w:] Sämtliche Werke und Briefe, Leipzig 1922, s. 104
G. Buchner, Leonce und Lena (1813–1837), [w:] Sämtliche Werke und Briefe, s. 131.
G. Leopardi, I Canti, XXVIII, A se stesso (1836).
F. Nietzsche, Sämtliche Werke, Kritische Studienausgabe in 15 Bänden, Munchen– Berlin–New York 1980, t. 12, s. 350; t. 4, s. 17, 19; t. 13, s. 241.
T. Miciński, W mrokach Złotego Pałacu czyli Bazylissa Teofanu (1905), wybor i opracowanie T. Wroblewska, Kraków 1978.
R. Jaworski, Historie maniaków (1910), Krakow 1978, s. 86.
J. Kasprowicz, Księga ubogich, pieśń XIII (1916), Warszawa 1934, s. 41.
M. Heidegger, Czym jest metafizyka (wykład wygłoszony 24 lipca 1929 we Freiburgu),przeł. K. Pomian, [w:] Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, wybrał i opracował
K. Michalski, Warszawa 1977, s. 47.
T. Tzara, Manifest Dada 1918, „La revue Dada 3”, Zurich 1918.
S.I. Witkiewicz, Pożegnanie jesieni, Krakow 2004, s. 76.
L. Sokoł, Zagadnienie nudy w „Szewcach” Witkacego, „Pamiętnik Literacki” 2002, r. XCIII, z. 4.
S.I. Witkiewicz, Narkotyki – Niemyte dusze, wstępem poprzedziła i opracowała A. Micińska, Warszawa 1975, s. 221.
L. Sokół, Witkacy i Strindberg: dalecy i bliscy, Wrocław 1995.
B. Hillebrand, Ästhetik des Nihilismus: von der Romantik zum Modernismus, Stuttgart 1991.
B. Hillebrand, Ästhetik des Augenblicks, Gottingen 1999.
Listy Stanisława Ignacego Witkiewicza do Heleny Czerwijowskiej, podała do druku, opracowała i przypisami opatrzyła B. Danek-Wojnowska, „Tworczość” 1971, nr 9, s. 13-19.
Ks. W.M. Dębicki, Wielkie bankructwo umysłowe. Rzecz o nowoczesnym skrajnym sceptycyzmie naukowo-filozoficznym. Z dodaniem studium: „Koniec wieku XIX-go pod
względem umysłowym”. Charakterystyka znamion szczególnych, Warszawa 1895, s. 215-236.
S.I. Witkiewicz, Jedyne wyjście, oprac. T. Jodełka-Burzecki, Warszawa 1968, s. 106.
S. Witkiewicz, Listy do syna, oprac. B. Danek-Wojnowska, A. Micińska, Warszawa 1969, s. 542.
S.I. Witkiewicz, 622 upadki Bunga, czyli demoniczna kobieta, wstępem poprzedziła i opracowała A. Micińska, Warszawa 1974.
B. Malinowski, Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu, oprac. G. Kubica, Kraków 2002, s. 178.
J. Tuczyński, Schopenhauer a Młoda Polska, Gdańsk 1987 (1969).
S.I. Witkiewicz, Marzenia improduktywa (1903), [w:] tenże, Pisma filozoficzne i estetyczne, t. 3: O idealizmie i realizmie, zebrał, opracował i przypisami opatrzył B. Michalski,
Warszawa 1977.
C. Einstein, Bebuquin oder de Dilletanten des Wunders (pisane 1906/1909; wydane w „Die Aktion”, 1912); tu w: Werke, Band I, 1908–1918, wydane przez Rolf-Peter Baacke,
Berlin 1980.
A. Schopenhauer, Zur Lehre von der Unzerstörbarkeit un Wesens durch den Tod (Parerga und Paralipomena II), [w:] tenże, Zürcher Ausgabe, Werkem in zehn Bänden, Band IX, Zurich 1977, s. 295
J. Gondowicz, Paradoks o autorze, Krakow 2011, s. 132.
A. Schopenhauer, Werke, t. IX, s. 302
A. Schopenhauer, Die Welt als Wille und Vorstellung, [w:] Sämtliche Werke, oprac. P. Deussen, t. 1, Munchen 1911, § 57, s. 366
G. Benn, Gesetz von der formfordernden Gewalt des Nichts, 1932.
G. Benn, Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia, [w:] Pisma filozoficzne i estetyczne, t. 3: O idealizmie i realizmie.
A. Schopenhauer, Nachträge zur Lehre von der Nichtigkeit des Daseyns, [w:] Werke IX, s. 307, 309, 313.
S.I. Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie, [w:] Pisma filozoficzne i estetyczne, t. 1, opracował i przypisami opatrzył J. Leszczyński, Warszawa 1974, s. 128.
A. Schopenhauer, Versuch über Geistersehen und was damit zusammenhängt, [w:] Werke, t. VII.
R. Holzemmer, Th. Honickel, Tout vient du noir et se perd dans le blanc, ZDF/Arte 2012.
W. Sztaba, Obrazy z życia monady, [w:] Witkacy i inni. Z kolekcji Stefana Okołowicza i Ewy Franczak, Warszawa 2011.
W. Sztaba, Skąd się wziął Bungo?, „Pamiętnik Literacki” 2002, XCIII, z. 4.
K. Damar, Rachunek apokaliptyczny, , styczeń 2012.
T. Miciński, Nietota. Księga tajemna Tatr, Warszawa 1910, s. 11.
T. Miciński, W mrokach Złotego Pałacu czyli Bazylissa Teofanu, wybór i opracowanie T. Wroblewska, Kraków 1978, s. 9.
S.I. Witkiewicz, Dramaty, t. III, s. 319.
J. Błoński, Trzy apokalipsy w jednej, „Tworczość” 1976, nr 10.
S. Witkiewicz, Tatry w śniegu, [w:] Wybór pism estetycznych, wprowadzenie, wybór i opracowanie J. Tarnowski, Kraków 2009, s. 220-222.
S. Witkiewicz, Sztuka i krytyka u nas, wyd. II, Warszawa 1891, s. 101.
J. Tuczyński, Schopenhauer a Młoda Polska, na temat motywu fali w poezji młodopolskiej m.in. s. 163, 175.
Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885–1939. Katalog dzieł malarskich, oprac. I. Jakimowicz przy współpracy A. Żakiewicz, Warszawa 1990, nr 175.
M. Szpakowska, Światopogląd Stanisława Ignacego Witkiewicza, Wrocław 1976, s. 138
B. Hillebrand, Ästhetik des Augenblicks, s. 8; F. Nietzsche, Kritische Studienausgabe in 15 Bänden, Munchen 1980, Band 13, s. 299.
J. Błoński, Od Stasia do Witkacego, Krakow 1997, s. 64.
W. Sztaba, Gra ze sztuką. O twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, Kraków 1982.
S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane, t. 3: Nienasycenie, opracowali J. Degler, L. Sokoł, notą wydawniczą opatrzył J. Degler, Warszawa 1992, s. 369.
R. Sorg, Aus den „Gärten der Zeichen”. Zu Carl Einsteins „Bebuquin”, Munchen 1998, s. 181.
A. Strindberg, Gra snów, [w:] tenże, Wybór dramatów, wybor, przekład i przypisy Z. Łanowski, wstęp L. Sokół, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977, s. 733.
T. Kantor, Metamorfozy. Teksty o latach 1938–1974, oprac. K. Pleśniarowicz, Kraków 2000, s. 228.
K. Malewicz, Suprematyzm (1922–1927), [w:] Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, wybrały i opracowały E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1969, s. 353.
J. Degler, Noty do dramatów, [w:] S.I. Witkiewicz, Dramaty, t. I, s. 586.
S. Okołowicz, Metafizyczna dziwność istnienia w fotografiach Stanisława Ignacego Witkiewicza, „Rocznik Historii Sztuki” 2006, t. XXXI, s. 166.
Katalog dzieł malarskich: Furia adormentata, 1913.
S.I. Witkiewicz, Dramaty, t. I, s. 179.
S.I. Witkiewicz, Nieznany traktat filozoficzny Stanisława Ignacego Witkiewicza dedykowany Romanowi Ingardenowi, oprac. B. Michalski, „Pamiętnik Literacki” 2002.
r. XCIII, z. 4.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Przestrzenie Teorii are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in Przestrzenie Teorii grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in Przestrzenie Teorii since 2015, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).