Abstract
The article describes a forgotten work of Daniel Naborowski – “De temperamentis disputatio medica” (1593). Naborowski was a poet who lived at the turn of the 17th century and the work considered here is the result of his medical studies in Switzerland. The article addresses the poet’s scholarly interests, but first and foremost, it focuses on the subject of the research – the theory of temperaments. With ancient lineage and extremely popular in the sixteenth century, the theory was most frequently presented in the contexts of physiognomy, astrology and the lesions that were conditioned by the theory, yet in Naborowski’s work, it gained a new, solely theoretical perspec-tive. It was also concerned with the meticulous consideration of the systematics of temperaments (e.g. their differentiation – one was moderate and eight were merged, as well as their detailed division). The style of these considerations is characteristic for medical works of that period, and they constitute an interesting example of how practical issues in 16th and 17th century medicine were systematized. Furthermore, Naborowski’s considerations are a vivid example of permeable nature of disciplines – philosophy and medicine, and medicine with the broadly understood field of the humanities.References
Abramowiczówna Z., Filozofia i medycyna u Galena, [w:] Wkład starożytności, średniowiecza i renesansu w rozwój nauk medycznych. Wybór materiałów z sesji naukowej, Toruń 12–13 września 1980 r., Toruń 1983.
Barycz H., W blaskach epoki odrodzenia, Warszawa 1968.
Barycz H., Z epoki renesansu, reformacji i baroku. Prądy – idee – ludzie – książki, Warszawa 1971.
Bednarczyk A., Galen. Główne kategorie systemu filozoficzno-lekarskiego, Warszawa 1995.
Bednarczyk A., Medycyna i filozofia w starożytności, Warszawa 1999.
Brett G.S., Historia psychologii, Warszawa 1969.
Chemperek D., „Umysł przecię z swojego toru nie wybiega”. O poezji medytacyjnej Daniela Naborowskiego, Lublin 1998.
Courtine J.J., Haroche C., Historia twarzy. Wyrażanie i ukrywanie emocji od XVI do początku XIX wieku, przeł. T. Swoboda, Gdańsk 2007.
Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 3, Warszawa 2002.
Dürr-Durski J., Daniel Naborowski. Monografia z dziejów manieryzmu i baroku w Polsce, Łódź 1966.
Estreicher K., Bibliografia staropolska, t. XXIII, Kraków 1891.
Hanusiewicz M., Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku, Lublin 1998.
Historia medycyny, red. T. Brzeziński, Warszawa 1995.
Indagine J. ab, Chiromantia / Physiognomia, ex aspectu membrorum Hominis. / Periaxiomata, de faciebus Signorum. / Canones astrologici, de iudicis Aegritu- dinum. / Astrologia naturalis. / Complexiom noticia iuxta dominium Planeta- rum. Argentorati, apud Jo. Schottum, tłum. K. Surdyk, Jean Schott, Strasbourg 1531.
Jarczykowa M., Książka w kręgu mecenatu Radziwiłłów. Autorów i wydawców dialogi z czytelnikami, Katowice 1992.
Jarczykowa M, Zabawa z czytelnikiem w wierszach Daniela Naborowskiego, [w:] Szkice o dawnej książce i literaturze, Katowice 1989.
Jarosz A., Tytulatura listów Daniela Naborowskiego do Radziwiłłów, [w:] Studia slavistica et humianistica in honorem N. Minissi, Katowice 1997.
Jarosz A., Walory literackie i informacyjne listów poetów z XVII wieku. O. Karmanowskiego i Daniela Naborowskiego, [w:] Studia bibliograficzno-bibliologiczne, Kraków 1995.
Kaim A., Nowopolczyk Wojciech. Hasło w: Powszechna encyklopedia filozofii, t. 7, red. M.A. Krąpiec, A. Lobato, A. Maryniarczyk, Lublin 2006.
Klibansky M., Panofsky E., Saxl F., Satrun i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny, religii oraz sztuki. Przeł. A. Kryczyńska, Kraków 2009.
Kowalenko H., Wojciech Oczko i jego dzieło o Cieplicach, „Archiwum Historii Medycyny” XXII, 1959.
Mrowcewicz K., Małe folio, Warszawa 2011.
Mrowcewicz K., Poeta z cyrklem, „Twórczość” 1989, nr 4.
Mrowcewicz K., Polski uczeń Galileusza, „Tygodnik Polski” 1987, nr 28.
Naborowski D., O temperamentach, tłum. K. Surdyk, Bazylea 1593.
Pelc J., Zapomniane wiersze Daniela Naborowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1967, z. 2.
Pollak K., Uczniowie Hipokratesa, tłum. T. Dobrzański, posłowie: T. Kielanowski, Warszawa 1970.
Raubo A., Antyczne źródła renesansowej teorii afektów, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae at Latinae” XXII/1.
Raubo G., „Ludzie się na górne zapatrują obroty”. Astronomiczne konteksty literatury polskiego baroku, Poznań 2011.
Rybicki P., Odrodzenie, [w:] Historia nauki polskiej, t. 1, red. B. Suchodolski, Wrocław 1970.
Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, Wrocław 1973.
Seyda B., Encyklopedyczny słownik lekarzy pisarzy w światowej literaturze, Szczecin 1999.
Słownik lekarzów polskich, obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do 1885 r., Warszawa 1888.
Szostak J., Farmakognozja, farmacja galenowa i aptekarstwo w renesansowych zielnikach polskich, Warszawa 2006.
Szostak J., Geneza polskiej literatury farmaceutyczno-medycznej, „Archiwum Historii Medycyny” 1976, XXXIX, 4.
Szpilczyński S., Doktor Sebastian Petrycy z Pilzna (1554–1626), Warszawa 1961.
Szpilczyński S., Sprzeczności renesansowej medycyny w świetle polemiki Simoniusza z Buccellą po zgonie króla Stefana Batorego, „Archiwum Historii Medycyny” 1977, XL, 3.
Szumowski W., Historia medycyny, Warszawa 1961.
Szumowski W., Historia medycyny filozoficznie ujęta, Kęty 2008.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Przestrzenie Teorii are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in Przestrzenie Teorii grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in Przestrzenie Teorii since 2015, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).