Keywords
esthetic categories
lightness
speed
accuracy
multiplicity
mistiness
lucidity
glassiness
How to Cite
Abstract
Transparency is one of physical esthetic categories that are used to describe literature and other arts. The main aim of this paper is to show how those esthetic categories are used on three levels: esthetic, performatively dramatic and philosophical in modern literature, theater, film and fine arts. The starting point for those considerations are methods of Italo Calvino (“American lectures”) and Marek Bieńczyk (his collection of essays titled “Transparency”) . Calvino’s category of “transparency” (in his attempt to go beyond anthropocentric cognition with the author’s main question: “Is imagination an instrument of cognition?”) is contrasted with Marek Bieńczyk’s term of “transparency”, who has pointed out the positive aspects of paintings (which are not only giving a feeling of emptiness but also provide certainty of clarity and obviousness). In addition to these categories, lucidity and glassiness are featured and a crystal structure is summoned in the context of mistiness as its opposition.References
Architektura i urbanistyka Poznania w XX wieku, red. T. Jakimowicz, Poznań 2005.
Bartoszyński K., Dwa modele powieści: Milan Kundera, Umberto Eco, „Teksty Drugie” 1996, nr 6(42).
Baudelaire Ch., Malarz życia nowoczesnego, przeł. J. Guze, wprowadzenie C. Miłosz, Gdańsk 1998.
Baudrillard J., Przejrzystość zła, przeł. S. Królak, Warszawa 2009.
Benjamin W., Pasaże, przeł. I. Kania, posłowie Z. Bauman, Kraków 2005.
Berleant A., Prze-myśleć estetykę. Niepokorne eseje o estetyce i sztuce, przeł. M. Korusiewicz, T. Markiewka, Kraków 2007.
Bielska-Krawczyk J., Między widzialnym a niewidzialnym. Widzenie, kolor, światłocień i dzieła sztuki w twórczości Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Kraków 2004.
Bieńczyk M., Przezroczystość, Kraków 2007.
Brogowski L., Powidoki i po… Unizm i „Teoria widzenia” Władysława Strzemińskiego, Gdańsk 2001.
Calvino I., Wykłady amerykańskie, przeł. A. Wasilewska, Gdańsk–Warszawa 1996.
Deleuze G., Różnica i powtórzenie, przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Warszawa 1997.
Derrida J., Prawda w malarstwie, przeł. M. Kwietniewska, Gdańsk 2003.
Escher M.C., Grafiki, wprowadzenie i komentarz artysty, Warszawa 2005.
Fajfer Z., Liberatura, <http://www.liberatura.pl/co-to-jest-liberatura.html> [dostęp: 2.08.2014].
Fischer-Lichte E., Estetyka performatywności, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2008.
Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, przeł. T. Komendant, Warszawa 2009.
Graczyk E., Człowiek Kundery, [w:] Materiały z sympozjum zorganizowanego w Katowicach w dniach 25-26 kwietnia 1986 r., red. J. Illg, Katowice 1988.
Graczyk E., Porcja Kundery, [w:] E. Graczyk, O Gombrowiczu, Kunderze, Grassie i innych ważnych sprawach. Eseje, Gdańsk 1994.
Hillis M.J., O literaturze, przeł. K. Hoffmann, Biblioteka Przestrzeni Teorii, Poznań 2014.
Illg J., W kręgu powieści Milana Kundery, Kraków 1992.
Inny słownik języka polskiego, t. 1, A…O, red. naczelny M. Bańko, Warszawa 2000.
Inny słownik języka polskiego, t. 2, P…Ż, red. naczelny M. Bańko, Warszawa 2000.
Jencks Ch., Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury, Warszawa 1982.
Jencks Ch., Ruch nowoczesny w architekturze, Warszawa 1987.
Kalaga W., Mgławice dyskursu. Podmiot, tekst, interpretacja, Kraków 2001.
Koch W., Style w architekturze. Arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, Warszawa 1996.
Krajewska A., Dramatyczna teoria literatury. Zarys problematyki, Poznań 2009.
Le Corbusier, W stronę architektury, Warszawa 2012.
Leśniakowska M., Jan Koszczyc Witkiewicz (1881–1958) i budowanie w jego czasach, Warszawa 1998.
Leśniakowska M., Oczy Le Corbusiera, [w:] Le Corbusier, W stronę architektury, Warszawa 2012.
Lipiński F., Hopper wirtualny. Obrazy w pamiętającym spojrzeniu, Toruń 2013.
Lorenz I., O potrzebie estetyki nieautonomicznej, [w:] Wizje i re-wizje. Wielka księga estetyki w Polsce, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2007.
Nycz R., Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 2000.
Osińska K., Wasiljew. Między ziemią a niebem, „Didaskalia” 2002, nr 47.
Pietrzak W., Kultura żartu, pępka i nieistotności. Milan Kundera o możliwości zaangażowania, „Fragile. Pismo Kulturalne”, 14.09.2015, <http://www.fragile.net.pl/home/kultura-zartu-pepka-i-nieistotnosci-milan-kundera-o-mozliwosci-zaangazo wania/> [dostęp: 10.06.2016].
Pismo Święte Nowego Testamentu, wstęp, nowy przekład z Wulgaty, komentarz ks. E. Dąbrowski, Poznań–Warszawa–Lublin 1959.
Poprzęcka M., Inne obrazy. Oko, widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa, Gdańsk 2009.
Renner R.G., Edward Hopper (1882–1967). Przetwarzanie rzeczywistości, Warszawa 2005.
Rewers E., Post-polis: wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Kraków 2005.
Rewers E., Przestrzeń architektoniczna i techniki medialne: „maszyna do mieszkania” czy ekran zdarzeń?, [w:] Przestrzeń, filozofia i architektura. Osiem rozmów o poznawaniu, produkowaniu i konsumowaniu przestrzeni, Studia Kulturoznawcze, t. 12, red. E. Rewers, Poznań 1999.
Robakowska A., Trybuś J., Od Zamku do Browaru. O architekturze Poznania ostatnich stu lat, Poznań 2005.
Szymankiewicz B., Istotność świętości, czyli Milana Kundery pożegnanie/a z Europą Środkową, „Niewinni Czarodzieje”, <http://niewinni-czarodzieje.pl/istotnosc-swietosci-czyli-milana-kundery-pozegnaniea-z-europa-srodkowa> [dostęp: 10.06. 2016].
Vattimo G., Społeczeństwo przejrzyste, przeł. M. Kamińska, Wrocław 2006.
Vinci L. da, Traktat o malarstwie, przekład, przedmowa, wprowadzenie i komentarz M. Rzepińska, Gdańsk 2006.
Warmiński A., Filozoficzno-symboliczna wieża architektury, [w:] Przestrzeń, filozofia i architektura. Osiem rozmów o poznawaniu, produkowaniu i konsumowaniu przestrzeni, Studia Kulturoznawcze, t. 12, red. E. Rewers, Poznań 1999.
Wieniec M., <http://www.granice.pl/recenzja,wyklady-amerykanskie,2782> [dostęp: 10.06.2016].
Wysłouch S., Italo Calvino i postmodernizm, [w:] S. Wysłouch, Narracje małe i duże, Poznań 2015.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in Przestrzenie Teorii are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in Przestrzenie Teorii grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in Przestrzenie Teorii since 2015, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).