Słowa kluczowe
programmatic statements
autonomy of art
engagement of literature
aesthetic discussions in modernity
Jak cytować
Abstrakt
This research paper considers the avant-garde manifestos and programmatic statements of poets,in the light of the debate on the emancipatory potential of neoavant-garde art. The author shows the need to redefine the notion of artistic autonomy that new art programmes involve. In the first part of the article, the point of origin of the modern understanding of artistic autonomy is reflected on in its two basic formulas: Kantian and Hegelian. The second part evolves an analysis of three examples of contemporary metapoetic statements by Polish poets (Piotr Sommer, Andrzej Sosnowski, Kacper Bartczak). Their neoavant-garde premises of the performative character of the theoretical discussions, and of the artistic elements that connect their theoretical ideas to the actual works of these poets lead us to the conclusion that engaged, activistic poetic practice, concerning he rules directed by the questions of autonomy of art, cannot be judged from the point of view of the Kantian definition of this autonomy, especially if we take the poetical matter of avant-garde provenance into consideration.
Bibliografia
Ashbery J., The Invisible Avant-Garde, [w:] Art Theory and Criticism. An Anthology of Formalist, Avant-Garde, Contextualist and Post-Modernist Thought, red. S. Everett, Jeffreson, North Carolina and London 1991.
Bartczak K., Materia i autokreacja. Dociekania w poetyce wielościowej, Gdańsk 2020.
Bartczak K., Świat nie scalony, Wrocław 2009.
Bielik-Robson A., „Na pustyni”. Kryptoteologie późnej nowoczesności, Kraków 2008.
Bogalecki P., Wiersze-partytury w poezji polskiej neoawangardy, Kraków 2020.
Bohrer K.H., Die Kritik der Romantik. Der Verdacht der Philosophie gegen die literarische Moderne, Frankfurt am Main 1989
Brown N., Autonomy. The Social Ontology of Art under Capitalism, Durham 2019.
Bürger P., Teoria awangardy, tłum. J. Kita-Hubner, Kraków 2006.
Czapliński P., Manifest literacki jako jednostka procesu historycznego, „Teksty Drugie” 1992, nr 1–2.
Czapliński P., Poetyka manifestu literackiego 1918–1939, Poznań 1992.
Derrida J., Jednojęzyczność innego, czyli proteza oryginalna, tłum. A Siemek, „Literatura na Świecie” 1998, nr 11–12.
Derrida J., Marginesy filozofii, tłum. A. Dziadek, J. Margański, P. Pieniążek, Warszawa 2002.
Foks D., Sosnowski A., Pracownia Poetycka Silesius, Wrocław 2015.
Foster H., Powrót Realnego. Awangarda u schyłku XX wieku, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2010.
Grądziel-Wójcik J., Zmysł formy: sytuacje, przypadki, interpretacje polskiej poezji XX wieku, Kraków 2016.
Gutorow J., Urwany ślad. O wierszach Wirpszy, Różewicza, Karpowicza i Sosnowskiego, Wrocław 2012.
Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, tłum. i objaśnienia A. Landman, t. 1, Warszawa 1963.
Hegel G.W.F., Nauka logiki, tłum. J. Landman, red. nauk. M. Pańków, t. 2, Warszawa 2011.
Hegel G.W.F., Wykłady o estetyce, tłum. J. Grabowski i A. Landman, objaśnienia A. Landman, t. 1, Warszawa 1964.
Hoffmann K., Nie ma nas tam, gdzie jesteśmy. O jednym wierszu poety składniowego, [w:] Wyrazy życia. Szkice o poezji Piotra Sommera, Poznań 2010.
Jameson F., Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kaplitalizmu, tłum. M. Płaza, Kraków 2011.
Jay M., Adorno, Cambridge, Massachussets 1984.
Kant I., Krytyka władzy sądzenia, tegoż Dzieła zebrane, t. IV, tłum. M. Żelazny, Toruń 2014.
Karkowski Cz., Hegel vs. Kant, „Sztuka i Filozofia” 1994, nr 8.
Kluba A., Autoteliczność-referencyjność-niewyrażalność. O nowoczesnej poezji polskiej 1918–1939, Wrocław 2014.
Kozicka D., Poezja w klinczu (z)rozumienia, „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2015, nr 26.
Lipszyc A., Marano na ziemi. O jeszcze innej inności Piotra Sommera, „Teksty Drugie” 2019, nr 4.
MacDonald I., Ethics and Autenticity: Conscience and Non-Identity in Heidegger and Adorno, with the Glance at Hegel, [w:] Adorno and Heidegger, red. I. Macdonald, K. Ziarek, Stanford, California 2008.
Nycz R., Język modernizmu: prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.
Nycz R., Poetyka doświadczenia: teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa 2012.
Orska J., Don Giovanni. Z nieustającym odniesieniem do Sosnowskiego, [w:] Nowe wiersze wybrane, red. P. Śliwiński, Poznań 2018.
Orska J., Performatywy: składnia/retoryka, gatunki i programy poetyckiego konstruktywizmu, Kraków 2019.
Orska J., Poeci-tłumacze jako „awangarda” lat 90., „Wielogłos” 2020, nr 1.
Orska J., Republika poetów. Poetyckość i polityczność w krytycznej praktyce, Kraków 2013.
Perloff M., Unoriginal Genius: Poetry by Other Means in the New Century, Chicago 2010.
Sommer P., Kolekcja wiosenna, Poznań 2020.
Sommer P., Smak detalu i inne ogólniki, Lublin 1995.
Sommer P., Ucieczka w bok (pytania i odpowiedzi), Wrocław 2010.
Sosnowski A., „Najryzykowniej”, Wrocław 2007.
Sosnowski A., Poems, Wrocław 2010.
Sosnowski A., Stare śpiewki, Wrocław 2013.
Świeściak A., Andrzej Sosnowski i awangardowa autonomia, [w:] Tradycje eksperymentu/ eksperyment jako doświadczenie, red. K. Hoffmann, J, Kornhauser, B. Sienkiewicz, Kraków 2019.
Tabaszewska J., Awangardowe i ariergardowe tradycje w nowej polskiej poezji na przykładzie twórczości Andrzeja Sosnowskiego, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2019, z. 3.
Turowski A., Konstruktywizm polski – próba rekonstrukcji nurtu 1921–1934, Wrocław 1981.
Ulicka D., Pro et contra. Czyli jak stara jest nowa humanistyka i jak nowa jest stara humanistyka, [w:] Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy, koncepcje, perspektywy, t. 1, red. R. Cudak i K. Pospiszyl, Katowice 2018.
Walker N., Adorno and Heidegger on the Question of Art: Countering Hegel?, [w:] Adorno and Heidegger, red. I. Macdonald. K. Ziarek, Stanford, California 2008.
Winiecka E., Z wnętrza dystansu. Leśmian – Karpowicz – Białoszewski – Miłobędzka, Poznań 2012.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).