Refleksyjność w kontekście podmiotowości i sprawczości nauczyciela. Wnioski dla kształcenia nauczycieli
PDF

Słowa kluczowe

osoba nauczyciela
profesjonalizm
sprawczość
refleksyjność
podmiotowość
narracje nauczycieli
kształcenie nauczycieli

Jak cytować

Dróżka, W. (2023). Refleksyjność w kontekście podmiotowości i sprawczości nauczyciela. Wnioski dla kształcenia nauczycieli. Rocznik Pedagogiczny, 45, 37–56. https://doi.org/10.14746/rp.2022.45.3

Abstrakt

The article’s aim is to describe and analyse reflectivity as a desirable dimension of the professionalism of a contemporary teacher and the space of his becoming and development. It’s described on basis of author’s own research works and analyses, in reference to the so-called “reflective cognitive approach” in the social sciences, presented by Giddens, Sztompka, Bourdieu and studies and analyses on the basis of pedeutology (Czerepaniak-Walczak, Kwiatkowska, Mizerek, Klus-Stańska, Gołębniak). In this text, in addition to referring to the aforementioned trends and concepts, the approach of Margaret S. Archer is introduced, in which the three components of subjectivity, reflexivity and agency are closely related and determine the essence of man as a person. In this way, author exposes the issue of the teacher as a person. This perspective, along with the social approach, in the current conditions (due to their technological complications and global tensions), is particularly desirable. Meanwhile, these are neglected issues in Polish education policy; the teacher’s (technical) competence model (limited professionalism) does not seem to be enough while facing constant changes in the socio-political arena and in the media. They affect the axiological condition of teachers, cause their identity confusion, uncertainty, low sense of subjectivity, lack of strong legitimacy and trust in society. The article also addresses the issue of education to reflectivity as the basic subjective competence of the teacher, the quality of his person, education as a task of modern education and the education and professional development of teachers.

https://doi.org/10.14746/rp.2022.45.3
PDF

Bibliografia

Archer M.S., Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, przeł. A. Dziuban, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2013.

Bourdieu P., Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, przeł. Anna Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.

Crozier M., Kryzys inteligencji. Szkic o niezdolności elit do zmian, przeł. M. Egeman, Poltext, Warszawa 1996.

Czerepaniak-Walczak M., „Świat życia” jako kategoria pedagogiczna, „Przegląd Pedagogiczny” 2011, nr 1, s. 152–168.

Day, C., Rozwój zawodowy nauczyciela. Uczenie się przez całe życie, przeł. J. Madalińska-Michalak, GWP, Gdańsk 2004.

Delors J., Edukacja. Jest w niej ukryty skarb, przeł. W. Rabczuk, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Warszawa 1998.

Domecka M., Wprowadzenie do polskiego tłumaczenia książki Margaret S. Archer, „Człowieczeństwo. Problem sprawstwa”, [w:] M.S. Archer, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, przeł. A. Dziuban, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2013, s. XLI–LIV.

Dróżka W., Biograficzno-pokoleniowe rysy w narracjach nauczycieli na tle przemian w minionym trzydziestoleciu, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2021, t. 260, nr 2, s. 16–38. DOI: https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-2.1

Dróżka W., Ewolucja etosu i roli społecznej nauczyciela na kanwie pamiętników i autobiografii nauczycieli z lat 1992–1993; 2002–2004; 2014–2016, Wydawnictwo UJK, Kielce 2019.

Dróżka W., Generacja wielkiej zmiany. Studium autobiografii średniego pokolenia nauczycieli polskich 2004, Wydawnictwo UJK, Kielce 2008.

Dróżka W., Pokolenia nauczycieli, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kielce 1993.

Dróżka W., Profesjonalizm, [w:] Kalejdoskop. Współczesne pojęcia pedagogiczne, red. M. Czerepaniak-Walczak, S. Iwasiów, ZCDN, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin 2021, s. 137–153. Dróżka W., Refleksyjność nauczyciela wobec wyzwań epoki niepewności, [w:] Obszary (nie)pewności w pracy współczesnego nauczyciela, red. J.L. Pękala, K. Białożyt-Wielonek, Wydawnictwa UW, Warszawa 2021, s. 86–106. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323551034.pp.86-108

Dróżka W., Wartości edukacyjne osoby nauczyciela a kształcenie aksjologiczne, [w:] Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, red. T. Kukołowicz, Wydawnictwo KUL, Lublin 1997, s. 351–370.

Dróżka W, Wartości oraz cele życiowe i zawodowe nauczycieli. Pokolenia z lat 1989/1990; 2014/2015, Wydawnictwo UJK, Kielce 2017.

Dróżka W., Wychowanie do człowieczeństwa – jako przesłanie starszego pokolenia nauczycieli – w świetle ich pamiętników 2016, „Rocznik Pedagogiczny” 2019, nr 42, s. 13–35. DOI: https://doi.org/10.17951/lrp.2016.35.3.51

Dróżka W., Z doświadczeń badawczych nad pamiętnikami i autobiografiami nauczycieli, [w:] Badania biograficzne i narracyjne w perspektywie interdyscyplinarnej, red. M. Piorunek, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016, s. 119–138.

Giddens A., Europa w epoce globalnej, przeł. M. Habura, M. Klimowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, przeł. A. Szulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Górniak J., Podmiotowość i struktura: uwagi o koncepcji podmiotowości, realizmie krytycznym, motywacji do osiągnięć i argumentach na rzecz metodologicznego indywidualizmu jako „ostatniej instancji”, „Zarządzanie Publiczne” 2014, t. 29, nr 3, s. 17–24, https://bazhum.pl/bib/article/469694/ [dostęp: 27.11.2022].

Janowski A., Aspiracje młodzieży szkół średnich, PWN, Warszawa 1977.

Kwiatkowska H., Tożsamość nauczycieli. Między anomią a autonomią, GWP, Gdańsk 2005. Kwieciński Z., Szymański M., Odrowąż-Coates A., Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, Wprowadzenie do Sekcji I XI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego w Poznaniu – Przesilenie. Budujmy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami, https://zjazdpedagogiczny2022.pl/ [dostęp: 15.12.2022].

Leonarska D., Koncepcja człowieka w teorii społecznej Margaret S. Archer, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne UKSW” 2015, t. 10, s. 122–129, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/%20bwmeta1.element.desklight-9c901471-443d-4fd9-9488-f62661faf94f [dostęp: 27.11.2022].

Pietrasiński Z. (red.), Studenci o własnym rozwoju, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, SWPS, Warszawa 1997.

Potulicka E., Rutkowiak J., Neoliberalne uwikłania edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010.

Przecławska A., Wiłkomirska A., (red.), Między nieuchronnością a możliwością – wychowanie w warunkach zmiany, Wydawnictwa UW, Warszawa 2010.