Słowa kluczowe
studenci z niepełnosprawnością
Jak cytować
Abstrakt
The purpose of this article is to describe the universities’ social responsibility in the context of educating students with disabilities. In Poland, mass education of students with disabilities is a phenomenon that has been going on for about two decades. The first activities of the universities focused mainly on removing architectural barriers, as well as raising awareness of the institution’s employees in terms of the needs of students with various types of disabilities. However, nowadays, we can consider not only possibilities of implementing the education processes by this group of students, but also the prospects of realizing their subjectivity and autonomy in the academic environment. The article presents chosen (relevant to its purpose) research results in the field of functioning of students with disabilities in the academic environment.
Bibliografia
Akin D., Huang L.M., Perceptions of college students with disabilities, „Journal of Postsecondary Education and Disability” 2019, Vol. 32, No. 1, s. 21–33.
Aquino K.C., Bittinger J.D., The self-(un)identification of disability in higher education, „Journal of Postsecondary Education and Disability” 2019, Vol. 32, No. 1, s. 5–19.
Balcerek M., Rozwój wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo: zarys historyczny, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1981.
Beauchamp-Pryor K., Changes in the political and policy response towards disabled students in the British higher education system: a journey towards inclusion, „Scandinavian Journal of Disability Research” 2012, Vol. 14, No. 3, s. 254–269. DOI: https://doi.org/10.1080/15017419.2011.574840
Bełza M., Dorosłość osób niepełnosprawnych studiujących – podwójna dialektyka studiowania, czyli wybrane kategorie analityczne wyjaśniające sytuację studentów niepełnosprawnych, [w:] (Nie)łatwe drogi wchodzenia w dorosłość przez osoby z niepełnosprawnością, red. M. Beł- za, Z. Gajdzica, D. Prysak, Wydawnictwo Arka, Cieszyn 2017, s. 17–89.
Bieganowska-Skóra A., „And the winner is...”. Model niepełnosprawności w oscarowych produkcjach, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2017.
Black-Hawkins K., The framework for participation: a research tool for exploring the relationship between achievement and inclusion in schools, „Derecho y Humanidades” 2013, No. 21, s. 85–110.
Bolińska M., Pozornie bez barier. Student z niepełnosprawnością a uczelniana rzeczywistość (teoria i praktyka), [w:] Wielowymiarowość integracji społeczno-zawodowej studentów z niepełnosprawnością, red. B. Szczupał, K. Kutek-Sładek, Wydawnictwo Naukowe UPJPII, Kraków 2015, s. 47–61. DOI: https://doi.org/10.15633/9788374385077.04
Byra S., Przystosowanie do życia z niepełnosprawnością ruchową i chorobą przewlekłą. Struktura i uwarunkowania, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2012.
Byra S., Parchomiuk M., Psychospołeczne przystosowanie studentów z niepełnosprawnością, [w:] Student niepełnosprawny. Wybrane konteksty, red. S. Byra, M. Parchomiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 49–63.
Byra S., Parchomiuk M., Społeczność akademicka wobec osób niepełnosprawnych – percepcja stu- dentów z niepełnosprawnością, „Polityka Społeczna” 2012, nr 1, s. 26–31.
Cierpiałowska T., Studenci z niepełnosprawnością. Problemy funkcjonowania edukacyjnego i psychospołecznego, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2009.
Cierpiałowska T., Trojańska M., Poczucie osamotnienia u studentów z niepełnosprawnością, [w:] Osoba z niepełnosprawnością w systemie rehabilitacji, edukacji i wsparcia społecznego, red. C. Kosakowski, A. Krause, A. Żyta, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2007, s. 351–361.
Czerepaniak-Walczak M., Pedagogika emancypacyjna, GWP, Gdańsk 2006.
Dąbrowski K., Fazy i poziomy rozwoju psychicznego i trzy kształtujące go czynniki, [w:] Zdrowie psychiczne, red. K. Dąbrowski, PWN, Warszawa 1981, s. 46–63.
Dokument nr 52/VI Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.
Dryżałowska G., Integracja edukacyjna a integracja społeczna. Satysfakcja z życia osób niedosłyszących, Wydawnictwa UW, Warszawa 2015. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323520504
Filek J., Rozważania wokół form wsparcia studentów niepełnosprawnych, [w:] Wielowymiarowość integracji społeczno-zawodowej studentów z niepełnosprawnością, red. B. Szczupał, K. Kutek-Sładek, Wydawnictwo Naukowe UPJPII, Kraków 2015, s. 15–31. DOI: https://doi.org/10.15633/9788374385077.02
Funckes C, Projektowanie uniwersalne: zastosowania w szkolnictwie wyższym, [w:] Uniwersytet dla wszystkich. Uniwersalne projektowanie zajęć dydaktycznych, red. P. Wdówik, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010, s. 7–23.
Garbat M., Młodzież z niepełnosprawnością w kształceniu akademickim, [w:] Osoby z niepełnosprawnością w szkole wyższej. Wybrane zagadnienia, red. H. Ochonczenko, M. Czerwińska,
M. Garbat, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2011, s. 89–108.
Giermanowska E., Sytuacja zawodowa niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych, [w:] Niedokończona emancypacja. Wejście niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych na rynek pracy, red. E. Giermanowska, A. Kumaniecka-Wiśniewska, M. Racław, E. Zakrzewska-Man- terys, Wydawnictwa UW, Warszawa 2015, s. 87–121. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323519416.pp.87-122
Godawa G., Aksjologiczno-moralne aspekty kształcenia osób niepełnosprawnych na poziomie wyższym, [w:] Student z niepełnosprawnością w środowisku akademickim, red. K. Kutek-Słabek, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, Kraków 2012, s. 26–40.
Hankała A., Zastosowanie wiedzy psychologicznej o rozwoju człowieka w nauczaniu i wychowaniu, [w:] Wiedza z psychologii rozwoju człowieka w praktyce społecznej, red. B. Harwas-Napierała, J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002, s. 9–68.
Izdebski A., Niepełnosprawni studenci na Uniwersytecie Warszawskim, [w:] Niepełnosprawni studenci w społeczności akademickiej. Źródła sukcesów i porażek w integracji społecznej i aktywności zawodowej, red. B. Gąciarz, Wydawnictwo Filozofii i Socjologii PAN, Kraków 2010, s. 164–190.
Jaskot K.W., Murawska A., Charakterystyka „wieku studiów”. Konsekwencje pedagogiczne, [w:] Wprowadzenie do pedagogiki szkoły wyższej, red. K.W. Jaskot, Szczecin 2006, s. 109–116.
Kieszkowska A., Realizacja zadań życiowych na bazie zasobów jednostki w procesie inkluzji społecznej, [w:] Edukacja inkluzyjna. Konteksty indywidualistyczne, wspólnotowe i transpersonalne, red. A. Bałandynowicz, L. Pytka, T. Zacharuk, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo Humanistycznego, Siedlce 2015, s. 155–172.
Kijak R.J., Niepełnosprawność intelektualna. Między diagnozą a działaniem, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013.
Kirenko J., Oblicza niepełnosprawności, Wydawnictwo Akademickie Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej, Lublin 2006.
Kirenko J., Refleksja nad integracją osób z niepełnosprawnością, [w:] Integracja społeczna i bezpieczeństwo osób niepełnosprawnych, red. S. Bębas, K. Jagielska, R. Kozioł, Wydawnictwo Scriptum, Kraków 2016, s. 31–41.
Kirenko J., Korczyński M., Wobec niepełnosprawności, Wydawnictwo WSSP, Lublin 2008.
Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., DzU z 2012 r. poz. 1169.
Kosakowski C., Węzłowe problemy pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo Edukacyjne, Toruń 2003.
Kowalik S., Stosowana psychologia rehabilitacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2018.
Kowaluk M., Bieganowska A., Edukacja akademicka osób niepełnosprawnych, [w:] Student niepełnosprawny. Wybrane konteksty, red. S. Byra, M. Parchomiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 133–144.
Krajewska A., Jakość kształcenia uniwersyteckiego – ujęcie pedagogiczne, Trans Humana, Białystok 2004.
Krause A., Wielość poziomów integracji – konsekwencje dla teorii i praktyki, [w]: Wielowymiarowość integracji w teorii i praktyce edukacyjnej, red. M. Chodkowska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003, s. 59–64.
Lipińska-Lokś J., Szkoła wyższa w trosce o społeczną integrację osób z niepełnosprawnością, [w:] Student z niepełnosprawnością w szkole wyższej, red. B. Tylewska-Nowak, W. Dykcik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013, s. 101–116.
Livneh H., Lott S.M., Antonak R.F., Patterns of psychosocial adaptation to chronic illness and disability: a cluster analytic approach, „Psychology, Health and Medicine” 2004, Vol. 9, No. 4, s. 411–430. DOI: https://doi.org/10.1080/1354850042000267030
Lizoń-Szłapowska D., Wybrane aspekty kształcenia studentów niepełnosprawnych na uczelni technicznej, [w:] Socjopedagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych, red. T. Żółkowska, M. Wlazło, ZAPOL, Szczecin 2008, s. 363–367.
Majewicz P., Psychospołeczna adaptacja osób z niepełnosprawnością ruchową w okresie dorosłości, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2012.
Malina A., Radzenie sobie i wartościowanie zadań rozwojowych przez młodych dorosłych w kontekście przemian współczesnego świata, [w:] Współcześni ludzie wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku, red. H. Liberska, A. Malina, D. Suwalska-Barancewicz, Difin, Warszawa 2014, s. 79–89.
Martz E., A one-year follow-up study on psychosocial adaptation of college students with disabilities, „Journal of Vocational Rehabilitation” 2004, Vol. 21, No. 1, s. 1–7.
Maslow A., Motywacja i osobowość, przeł. J. Radzicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Mikrut A., Kształcenie integracyjne na poziomie wyższym w kontekście podmiotowości studenta z niepełnosprawnością, [w:] Student z niepełnosprawnością w szkole wyższej, red. B. Tylewska-Nowak, W. Dykcik, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013, s. 45–56.
Minczakiewicz E.M., „Obraz siebie” młodzieży z niepełnosprawnością a jej postępy w studiowaniu i budowaniu relacji ze społecznością akademicką, [w:] Podmiotowość w edukacji wobec odmienności kulturowych oraz społecznych zróżnicowań, t. 1, red. N. Starik, A. Zduniak, Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa, Poznań 2012, s. 263–287.
Monist-Czerwińska M., Integracja osób niepełnosprawnych w środowisku akademickim, [w:] Student niepełnosprawny. Wybrane konteksty, red. S. Byra, M. Parchomiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 145–154.
National Council on Disability, Improving educational outcomes for students with disabilities, NCD, Washington 2004.
Parchomiuk M., Radzenie sobie z problemami przez studentów niepełnosprawnych, [w:] Student niepełnosprawny. Wybrane konteksty, red. S. Byra, M. Parchomiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, s. 15–31.
Pilecka W., Pilecki J., Warunki i wyznaczniki rozwoju autonomii dziecka upośledzonego umysłowo, [w:] Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych (od diagnoz do prognoz i do działań), red. W. Dykcik, Eruditus, Poznań 1996, s. 31–48.
Riddell S., Tinklin T., Wilson A, New labour, social justice and disabled students in higher education, „British Educational Research Journal” 2005, Vol. 31, No. 5, s. 623–643. DOI: https://doi.org/10.1080/01411920500240775
Rogers C.R., O stawaniu się osobą. Poglądy terapeuty na psychoterapię, przeł. M. Karpiński, Rebis, Poznań 2002.
Samsonowicz H., Społeczna odpowiedzialność uczelni, [w:] Społeczna odpowiedzialność uczelni, red. K. Leja, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2008, s. 9–12.
Sendyk M., Psychiczne przystosowanie studentów niepełnosprawnych na wyższej uczelni, [w:] Oso- ba niepełnosprawna w społeczności akademickiej, red. H. Ochonczenko, G. Miłkowska, Oficy- na Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005, s. 183–198.
Skalska K., Wsparcie społeczne a satysfakcja z życia studentów z niepełnosprawnością, „Student Niepełnosprawny. Szkice i rozprawy” 2015, z. 15, nr 8, s. 119–136.
Smedema S.M., Chan F., Yaghmaian R.A., Cardaso E.D., Muller V., Keegan J., Dutta A., Ebener D.J.,
The relationship of Core Self-Evaluations and Life Satisfation in College Students with disabilities: evaluation of a mediator model, „Journal of Postsecondary Education and Disability” 2015, Vol. 28, No. 3, s. 341–358.
Szczupał B., Godność osoby z niepełnosprawnością. Studium teoretyczno-empiryczne poczucia godności młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu, Wydawnictwo Naukowe Akapit, Kraków 2009.
Sztobryn-Giercuszkiewicz J., Szanse i ograniczenia kształcenia akademickiego osób z niepełnosprawnościami w Polsce – perspektywa socjologiczna, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2018.
Wessel R.D., Wentz J., Markle L.L., Power soccer: experiences of students using power wheelchairs in a collegiate athletic club, „Journal of Postsecondary Education and Disability” 2011, Vol. 24, No. 2, s. 147–159.
Woźnicki J., Uczelnie akademickie jako instytucje życia publicznego, Fundacja Rektorów Polskich, Warszawa 2007.
Zakrzewska-Manterys E., Sytuacja edukacyjna niepełnosprawnych studentów, [w:] Niedokończona emancypacja. Wejście niepełnosprawnych absolwentów szkół wyższych na rynek pracy, red. E. Giermanowska, A. Kumaniecka-Wiśniewska, M. Racław, E. Zakrzewska-Manterys, Wydawnictwa UW, Warszawa 2015, s. 23–50. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323519416.pp.23-50
Zaorska M., Pozainstytucjonalne, oddolne formy wspomagania osób niepełnosprawnych i ich rodzin (perspektywa indywidualnej oraz grupowej aktywności społecznej), [w:] Jest człowiek z niepełnosprawnością. Pola refleksji, red. B. Antoszewska, I. Myśliwczyk, Wydawnictwo Silva Rerum, Poznań 2017, s. 17–36.
Żuraw H., Studenci niepełnosprawni doby ponowoczesności w Polsce, „Student Niepełnosprawny. Szkice i rozprawy” 2014, z. 14, nr 7, s. 69–90.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Katarzyna Skalska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.