Słowa kluczowe
participation
social activity
sense of agency
youth
social activity
sense of agency
youth
Jak cytować
Myszka-Strychalska, L. (2021). Znaczenie poczucia sprawstwa w procesie aktywności i partycypacji społecznej młodzieży. Rocznik Pedagogiczny, 43, 37–61. https://doi.org/10.2478/rp-2020-0003
Abstrakt
The social activity of young people is essential for the development of their participation in the social life. It’s conditioned, inter alia, by educational measures directed at stimulating the behaviour of the young people, strengthening their sense of consciousness and responsible influence on the environment. The article presents a deeper insight into the mutual dependence between the individ- ual’s sense of agency (and thus the subject’s belief in his/her ability to influence the reality) and his social activity (understood as the readiness to act for the benefit of others). They are not meaningless for building the social capital of the young generation, which in the near future will be responsible for the fate of the world. One of the analytic categories used to consider the presented issues is the construct of pro-development orientation, the constructive features of which include both trust in others and the world, as well as a sense of agency.
Bibliografia
Adamski W., Determinanty aktywności społecznej. Porównawcze studium socjologiczne zbiorowo- ści instruktorów ZHP, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1971.
Anderson C.J., The Psychology of Doing Nothing: Forms of Decision Avoidance result from Reason and Emotion, „Psychological Bulletin” 2003, nr 129, s. 139–167.
Atroszko B., Wpływ szkoły na bierność polityczną ludzi młodych w Polsce, „Świat Idei i Polityki” 2014, t. 13, s. 97–116.
Bakiera L., Stelter Ż., Leksykon psychologii rozwoju człowieka, t. 2, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2011.
Bandura A., Much Ado Over a Faulty Conception of Perceived Self-Efficacy Grounded in Faulty Experimentation, „Journal of Social and Clinical Psychology” 2007, 26, s. 641–658.
Bańka A., Poczucie skuteczności, Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, NFDK, Poznań– Warszawa 2016.
Bańka A., Siła sprawcza działania i nicnierobienia: perspektywa psychologiczna, [w:] Moc spraw- cza ludzi i organizacji, red. L.W. Zacher, Wydawnictwo Poltext, Katowice 2016.
Boryczka E.M., Partycypacja społeczna, [w:] EkoMiasto#Społeczeństwo. Zrównoważony, in- teligentny i partycypacyjny rozwój miasta, red. A. Nowakowska, Z. Przygodzki, A. Rzeńca, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.
Bożewicz M., Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich, CBOS 2020, nr 37.
Brodie E., Cowling E., Nissen N., Ellis Paine A., Jochum V., Warburton D., Understanding Parti-
cipation: A Literature Review, National Council for Voluntary Organisations, London 2009. Brzezińska A.I., Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2017.
Brzeziński K., Między biernością a aktywnością obywatelską w kontekście łódzkiego budżetu oby-
watelskiego, „Studia Miejskie” 2016, t. 21, s. 167–181.
Bussey K., Bandura A., Social Cognitive Theory of Gender Development and Differentiation, „Psy-
chological Review” 1999, vol. 106, no. 4, s. 676–713.
Cybal-Michalska A., Orientacje proeuropejskie młodzieży. Stan i potrzeby edukacyjne, Wydawnic-
two Naukowe UAM, Poznań 2001.
Ćwikliński A., Kontrowersje wokół wychowania obywatelskiego, [w:] K. Denek, T. Koszyc, W. Wie-
sner, Edukacja jutra. XIV Tatrzańskie Seminarium Naukowe, Wydawnictwo WTN, Wrocław 2008.
Długosz D., Wygnański J.J., Obywatele decydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Stowa-
rzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa 2005.
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1: A–J, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Eurbarometr 75.2, Wolontariat i solidarność międzypokoleniowa, TNS Opinion & Social, Bruksela 2011.
Fatyga B., Diagnoza społeczna młodzieży: skład społeczny i style życia, [w:] Polityka młodzieżowa, red. G. Zielińska, „Studia BAS” 2004, nr 2 (18), s. 11–45.
Feliksiak M., Poczucie wpływu na sprawy publiczne, CBOS 2020, nr 27.
Gajda J., Aktywność społeczna młodzieży w odpowiedzi na pytania: jak i dlaczego – wykorzystanie
metod badań jakościowych do analiz wybranej grupy, „Annales Universitatis Peadagogicae
Cracoviensis, Studia Politologica” 2014, XIII, s. 263–278.
Gliszyczyńska X., Poczucie sprawstwa, [w:] Człowiek jako podmiot życia społecznego, red. X. Glisz-
czyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983.
Głowacki A., Czy warto działać wspólnie?, CBOS 2020, nr 29.
Golka M., Cywilizacja współczesna i globalne problemy, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012. Golka M., Czym bywa tożsamość?, [w:] Człowiek i społeczeństwo. Kłopoty z tożsamością,
red. M. Golka, t. XXVI, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006.
Góral E. (red.), Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 5, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1996.
Griese H.M., Socjologiczne teorie młodzieży, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1996. Gulczyńska A., Koncepcja upełnomocnienia (empowerment) młodzieży z sąsiedztw społecznie
niejednorodnych, [w:] Empowerment w pracy socjalnej: praktyka i badania partycypacyjne,
red. A. Gulczyńska, M. Granosik, CRZL, Warszawa 2014.
Gurycka A., Podmiotowość młodzieży w świetle badań, [w:] Podmiotowość w doświadczeniach wy-
chowawczych dzieci i młodzieży, red. A. Gurycka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 1989.
Gurycka A., W poszukiwaniu psychologicznych mechanizmów społecznej aktywizacji, [w:] Aktyw-
ność i aktywizacja społeczna, red. A. Gurycka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 1976.
Hart R.A., Children’s Participation. From Tokenism to Citizenship, Fundusz Narodów Zjednoczo-
nych na rzecz Dzieci – UNICEF 1992.
Hausner J., Górniak J., Mazur S., Kołdras S., Paszkowska R., Komunikacja i partycypacja społecz-
na, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej, Kraków 1999. http://oswiata.org.pl/nowosc/aktywnosc-spoleczna-okiem-mlodziezy/683 [dostęp: 22.10.2020]. Inkeles A., Smith I.N., W stronę definicji człowieka nowoczesnego, [w:] Tradycja i nowoczesność,
red. J. Kurczewska, J. Szacki, przeł. T. Gosk, Czytelnik, Warszawa 1984, s. 432–465.
Jarosz E., Społeczne wykluczenie i dyskryminacja dzieci – marginalizowany obszar nierówności
społecznych, „Studia Edukacyjne” 2013, nr 24, s. 89–101.
Jarymowicz M., Psychologia tożsamości, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, red. J. Strelau,
t. III, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000, s. 107–125.
Kalisiewicz D. (red.), Encyklopedia PWN, t. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Karwat M., Uczestnictwo i poczucie uczestnictwa. Analiza pojęć, „Eastern Review” 2017, t. 6, s. 53–80. Kluckhohn C., Values and Value Orientation, [w:] Toward a General Theory of Action, red. T. Par-
sons, E.A Shils, Harvard University Press, Cambridge 1951, s. 388–433.
Kofta M., Poczucie kontroli, złudzenia na temat siebie a adaptacja psychologiczna, [w:] Złudzenia, które pozwalają żyć, red. M. Kofta, T. Szustrowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 199–225.
Kofta M., Sędek G., Wyuczona bezradność. Podejście informacyjne, [w:] Psychologia aktywności:
zaangażowanie, sprawstwo, bezradność, red. M. Kofta, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1993, s. 177–225.
Kofta M., Wstęp – poznawcze przesłanki aktywności sprawczej, [w:] Psychologia aktywności: zaan- gażowanie, sprawstwo, bezradność, red. M. Kofta, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1993.
Kohlberg L., The Psychology of Moral Development: The Nature and Validly of Moral Stages, Harper and Row, San Francisco 1984.
Kopińska V., Szkoła jako miejsce antyedukacji obywatelskiej, [w:] Młodzi 2018. Cywilizacyjne wy- zwania. Edukacyjne konieczności, red. K. Szafraniec, A PROPOS Serwis Wydawniczy Anna Sikorska-Michalak, Warszawa 2019, s. 149–161.
Kotus J., Sowada T., Behavioural Model of Collaborative Urban Management: Extending the Con- cept of Arnstein’s Ladder, „Cities” 2017, 65, s. 78–86.
Kozioł R., Partycypacja publiczna i społeczna we współczesnej Polsce: pojęcie, formy, podmio- ty i uwarunkowania, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Politologica” 2015, XV, s. 53–76.
Krzywosz-Rynkiewicz B., Zalewska A.M., Aktywność obywatelska polskiej młodzieży w relacji do innych Europejczyków i w zależności od fazy adolescencji, „Psychologia Rozwojowa” 2015, t. 20, nr 4, s. 11–23.
Kubiak-Szymborska E., Podmiotowość młodzieży akademickiej, Wydawnictwo Akademii Bydgo- skiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2003.
Latusek A. (red.), Nowy słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003. Leśniak-Morszczuk K., Przemiany więzi społeczeństwa w kontekście postępu cywilizacyjnego, [w:] Wirtualizacja. Problemy, wyzwania, skutki, red. L.W. Zacher, Wydawnictwo Poltext, War-
szawa 2013, s. 469–490.
Lewicka M., Kup Pan książkę... Mechanizmy aktywności obywatelskiej Polaków, „Studia Psycho-
logiczne” 2004, nr 4, s. 65–82.
Lewicki A., Procesy poznawcze i orientacja w otoczeniu, PWN, Warszawa 1960.
Marcia J.E., Education, Identity and iClass: From Education to Psychosocial Development, „Policy
Futures in Education” 2009, 6 (7), s. 670–677.
Marciniak M., Orientacje konsumpcyjne – bariera w rozwoju kapitału społecznego młodzieży aka-
demickiej? Doniesienie z badań, „Studia Edukacyjne” 2012, nr 22, s. 227–255.
Mianowska E., Strategie społecznego uczestnictwa młodzieży, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kra-
ków 2008.
Myers D.G., Psychologia społeczna, tłum. A. Bezwińska-Walerijan, Zysk i S-ka, Poznań 2003. Myszka-Strychalska L., Orientacje zawodowe młodzieży z zespołów szkół zawodowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
Nikitorowicz J., Tożsamość – istota, geneza, wymiary, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku,
red. T. Pilch, t. IV, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005, s. 757.
Olechnicki K., Załęcki P., Słownik socjologiczny, wyd. 2, Graffiti BC, Toruń 1999.
Piaget J., Studia z psychologii dziecka, PWN, Warszawa 1966.
Pieniążek M., Zielińska M., Wolontariat jako forma aktywności prospołecznej młodzieży studenc-
kiej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika” 2017, 15, s. 145–153. Potoczek A., Programowanie rozwoju lokalnego i regionalnego jako zadanie samorządu teryto- rialnego, [w:], Stymulowanie rozwoju lokalnego – perspektywa społeczna i organizacyjna, red. A. Potoczek, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Toruniu, Toruń 2001.
Prokosz M., Aktywność społeczna młodzieży szkół średnich w środowisku wielkomiejskim, Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Zakład Narodowy im. Osso-
lińskich, Wrocław–Warszawa 1978.
Reber A.S., Reber E.S., Słownik psychologii, pol. wyd. pod red. nauk. I. Kurcz, K. Skarżyńskiej, przeł. B. Janasiewicz-Kruszyńska, wyd. 3, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005. Shier H., Pathways to Participation Revisited; Nicaragua perspective, Centre for Education in
Health and Environment Matagalpa, Nicaragua 2006.
Starosta P., Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku
makrospołecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1995.
Surmaczyński M., Znaczenie kategorii „pozycja” i „rola społeczna” w badaniach socjologiczno- -politycznych, [w:] Problemy struktury i aktywności społecznej, red. C. Herod, PWN, Warszawa 1970.
Szafraniec K., Boni M. (red.), Młodzi 2011, Warszawa 2011.
Szewczuk W. (red.), Encyklopedia psychologii, Fundacja Innowacja, Warszawa 1998.
Szkudlarek P., Płeć studentów a ich aktywność społeczna. W świetle badań nad kapitałem społecz-
nym, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego We Wrocławiu” 2016, nr 449, s. 573–583. Sztompka P., Słownik socjologiczny. 1000 pojęć, Znak, Horyzont, Kraków 2020.
Szuman S., Rola działania w rozwoju umysłowym małego dziecka, Zakład Narodowy im. Ossoliń-
skich, Wrocław 1955.
Świda-Ziemba H., Młodzi w nowym świecie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005. Torney-Purta J., Wilkenfeld B., Barber C., How Adolescents in 27 Countries Understand, Support
and Practice Human Rights, „Journal of Social” 2008, issue 64, 4, s. 857–880.
Włoch S., Zintegrowany system edukacji w środowisku lokalnym drogą do rozwoju, [w:] Edukacja
jutra. VII Tatrzańskie Seminarium Naukowe, red. K. Denek, T.M. Zimny, Częstochowa 2001. Wojciszke B., Sprawczość i wspólnotowość. Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2010.
Wojtysiak J., Słownik wybranych terminów filozoficznych, [w:] Wstęp do filozofii, red. A. Stępień,
wyd. 4, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001. Wysocka E.K., Ostafińska-Molik B., Nastawienie życiowe młodzieży niedostosowanej społecznie i prawidłowo przystosowanej: analiza porównawcza, „Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edu-
kacja dla Bezpieczeństwa” 2014, nr 1, s. 233–254.
Wysocka E., Poczucie kontroli wzmocnień, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red.
T. Pilch, t. 4, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005, s. 438.
Zysk T., Orientacja prorozwojowa, [w:] Orientacje społeczne jako element mentalności, red. J. Rey-
kowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1990.
Anderson C.J., The Psychology of Doing Nothing: Forms of Decision Avoidance result from Reason and Emotion, „Psychological Bulletin” 2003, nr 129, s. 139–167.
Atroszko B., Wpływ szkoły na bierność polityczną ludzi młodych w Polsce, „Świat Idei i Polityki” 2014, t. 13, s. 97–116.
Bakiera L., Stelter Ż., Leksykon psychologii rozwoju człowieka, t. 2, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2011.
Bandura A., Much Ado Over a Faulty Conception of Perceived Self-Efficacy Grounded in Faulty Experimentation, „Journal of Social and Clinical Psychology” 2007, 26, s. 641–658.
Bańka A., Poczucie skuteczności, Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, NFDK, Poznań– Warszawa 2016.
Bańka A., Siła sprawcza działania i nicnierobienia: perspektywa psychologiczna, [w:] Moc spraw- cza ludzi i organizacji, red. L.W. Zacher, Wydawnictwo Poltext, Katowice 2016.
Boryczka E.M., Partycypacja społeczna, [w:] EkoMiasto#Społeczeństwo. Zrównoważony, in- teligentny i partycypacyjny rozwój miasta, red. A. Nowakowska, Z. Przygodzki, A. Rzeńca, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.
Bożewicz M., Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich, CBOS 2020, nr 37.
Brodie E., Cowling E., Nissen N., Ellis Paine A., Jochum V., Warburton D., Understanding Parti-
cipation: A Literature Review, National Council for Voluntary Organisations, London 2009. Brzezińska A.I., Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2017.
Brzeziński K., Między biernością a aktywnością obywatelską w kontekście łódzkiego budżetu oby-
watelskiego, „Studia Miejskie” 2016, t. 21, s. 167–181.
Bussey K., Bandura A., Social Cognitive Theory of Gender Development and Differentiation, „Psy-
chological Review” 1999, vol. 106, no. 4, s. 676–713.
Cybal-Michalska A., Orientacje proeuropejskie młodzieży. Stan i potrzeby edukacyjne, Wydawnic-
two Naukowe UAM, Poznań 2001.
Ćwikliński A., Kontrowersje wokół wychowania obywatelskiego, [w:] K. Denek, T. Koszyc, W. Wie-
sner, Edukacja jutra. XIV Tatrzańskie Seminarium Naukowe, Wydawnictwo WTN, Wrocław 2008.
Długosz D., Wygnański J.J., Obywatele decydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Stowa-
rzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, Warszawa 2005.
Dubisz S. (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1: A–J, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Eurbarometr 75.2, Wolontariat i solidarność międzypokoleniowa, TNS Opinion & Social, Bruksela 2011.
Fatyga B., Diagnoza społeczna młodzieży: skład społeczny i style życia, [w:] Polityka młodzieżowa, red. G. Zielińska, „Studia BAS” 2004, nr 2 (18), s. 11–45.
Feliksiak M., Poczucie wpływu na sprawy publiczne, CBOS 2020, nr 27.
Gajda J., Aktywność społeczna młodzieży w odpowiedzi na pytania: jak i dlaczego – wykorzystanie
metod badań jakościowych do analiz wybranej grupy, „Annales Universitatis Peadagogicae
Cracoviensis, Studia Politologica” 2014, XIII, s. 263–278.
Gliszyczyńska X., Poczucie sprawstwa, [w:] Człowiek jako podmiot życia społecznego, red. X. Glisz-
czyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1983.
Głowacki A., Czy warto działać wspólnie?, CBOS 2020, nr 29.
Golka M., Cywilizacja współczesna i globalne problemy, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012. Golka M., Czym bywa tożsamość?, [w:] Człowiek i społeczeństwo. Kłopoty z tożsamością,
red. M. Golka, t. XXVI, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006.
Góral E. (red.), Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 5, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1996.
Griese H.M., Socjologiczne teorie młodzieży, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1996. Gulczyńska A., Koncepcja upełnomocnienia (empowerment) młodzieży z sąsiedztw społecznie
niejednorodnych, [w:] Empowerment w pracy socjalnej: praktyka i badania partycypacyjne,
red. A. Gulczyńska, M. Granosik, CRZL, Warszawa 2014.
Gurycka A., Podmiotowość młodzieży w świetle badań, [w:] Podmiotowość w doświadczeniach wy-
chowawczych dzieci i młodzieży, red. A. Gurycka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 1989.
Gurycka A., W poszukiwaniu psychologicznych mechanizmów społecznej aktywizacji, [w:] Aktyw-
ność i aktywizacja społeczna, red. A. Gurycka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 1976.
Hart R.A., Children’s Participation. From Tokenism to Citizenship, Fundusz Narodów Zjednoczo-
nych na rzecz Dzieci – UNICEF 1992.
Hausner J., Górniak J., Mazur S., Kołdras S., Paszkowska R., Komunikacja i partycypacja społecz-
na, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej, Kraków 1999. http://oswiata.org.pl/nowosc/aktywnosc-spoleczna-okiem-mlodziezy/683 [dostęp: 22.10.2020]. Inkeles A., Smith I.N., W stronę definicji człowieka nowoczesnego, [w:] Tradycja i nowoczesność,
red. J. Kurczewska, J. Szacki, przeł. T. Gosk, Czytelnik, Warszawa 1984, s. 432–465.
Jarosz E., Społeczne wykluczenie i dyskryminacja dzieci – marginalizowany obszar nierówności
społecznych, „Studia Edukacyjne” 2013, nr 24, s. 89–101.
Jarymowicz M., Psychologia tożsamości, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, red. J. Strelau,
t. III, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000, s. 107–125.
Kalisiewicz D. (red.), Encyklopedia PWN, t. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Karwat M., Uczestnictwo i poczucie uczestnictwa. Analiza pojęć, „Eastern Review” 2017, t. 6, s. 53–80. Kluckhohn C., Values and Value Orientation, [w:] Toward a General Theory of Action, red. T. Par-
sons, E.A Shils, Harvard University Press, Cambridge 1951, s. 388–433.
Kofta M., Poczucie kontroli, złudzenia na temat siebie a adaptacja psychologiczna, [w:] Złudzenia, które pozwalają żyć, red. M. Kofta, T. Szustrowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 199–225.
Kofta M., Sędek G., Wyuczona bezradność. Podejście informacyjne, [w:] Psychologia aktywności:
zaangażowanie, sprawstwo, bezradność, red. M. Kofta, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1993, s. 177–225.
Kofta M., Wstęp – poznawcze przesłanki aktywności sprawczej, [w:] Psychologia aktywności: zaan- gażowanie, sprawstwo, bezradność, red. M. Kofta, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1993.
Kohlberg L., The Psychology of Moral Development: The Nature and Validly of Moral Stages, Harper and Row, San Francisco 1984.
Kopińska V., Szkoła jako miejsce antyedukacji obywatelskiej, [w:] Młodzi 2018. Cywilizacyjne wy- zwania. Edukacyjne konieczności, red. K. Szafraniec, A PROPOS Serwis Wydawniczy Anna Sikorska-Michalak, Warszawa 2019, s. 149–161.
Kotus J., Sowada T., Behavioural Model of Collaborative Urban Management: Extending the Con- cept of Arnstein’s Ladder, „Cities” 2017, 65, s. 78–86.
Kozioł R., Partycypacja publiczna i społeczna we współczesnej Polsce: pojęcie, formy, podmio- ty i uwarunkowania, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Politologica” 2015, XV, s. 53–76.
Krzywosz-Rynkiewicz B., Zalewska A.M., Aktywność obywatelska polskiej młodzieży w relacji do innych Europejczyków i w zależności od fazy adolescencji, „Psychologia Rozwojowa” 2015, t. 20, nr 4, s. 11–23.
Kubiak-Szymborska E., Podmiotowość młodzieży akademickiej, Wydawnictwo Akademii Bydgo- skiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2003.
Latusek A. (red.), Nowy słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003. Leśniak-Morszczuk K., Przemiany więzi społeczeństwa w kontekście postępu cywilizacyjnego, [w:] Wirtualizacja. Problemy, wyzwania, skutki, red. L.W. Zacher, Wydawnictwo Poltext, War-
szawa 2013, s. 469–490.
Lewicka M., Kup Pan książkę... Mechanizmy aktywności obywatelskiej Polaków, „Studia Psycho-
logiczne” 2004, nr 4, s. 65–82.
Lewicki A., Procesy poznawcze i orientacja w otoczeniu, PWN, Warszawa 1960.
Marcia J.E., Education, Identity and iClass: From Education to Psychosocial Development, „Policy
Futures in Education” 2009, 6 (7), s. 670–677.
Marciniak M., Orientacje konsumpcyjne – bariera w rozwoju kapitału społecznego młodzieży aka-
demickiej? Doniesienie z badań, „Studia Edukacyjne” 2012, nr 22, s. 227–255.
Mianowska E., Strategie społecznego uczestnictwa młodzieży, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kra-
ków 2008.
Myers D.G., Psychologia społeczna, tłum. A. Bezwińska-Walerijan, Zysk i S-ka, Poznań 2003. Myszka-Strychalska L., Orientacje zawodowe młodzieży z zespołów szkół zawodowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
Nikitorowicz J., Tożsamość – istota, geneza, wymiary, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku,
red. T. Pilch, t. IV, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005, s. 757.
Olechnicki K., Załęcki P., Słownik socjologiczny, wyd. 2, Graffiti BC, Toruń 1999.
Piaget J., Studia z psychologii dziecka, PWN, Warszawa 1966.
Pieniążek M., Zielińska M., Wolontariat jako forma aktywności prospołecznej młodzieży studenc-
kiej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika” 2017, 15, s. 145–153. Potoczek A., Programowanie rozwoju lokalnego i regionalnego jako zadanie samorządu teryto- rialnego, [w:], Stymulowanie rozwoju lokalnego – perspektywa społeczna i organizacyjna, red. A. Potoczek, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Toruniu, Toruń 2001.
Prokosz M., Aktywność społeczna młodzieży szkół średnich w środowisku wielkomiejskim, Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000.
Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Zakład Narodowy im. Osso-
lińskich, Wrocław–Warszawa 1978.
Reber A.S., Reber E.S., Słownik psychologii, pol. wyd. pod red. nauk. I. Kurcz, K. Skarżyńskiej, przeł. B. Janasiewicz-Kruszyńska, wyd. 3, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 2005. Shier H., Pathways to Participation Revisited; Nicaragua perspective, Centre for Education in
Health and Environment Matagalpa, Nicaragua 2006.
Starosta P., Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku
makrospołecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1995.
Surmaczyński M., Znaczenie kategorii „pozycja” i „rola społeczna” w badaniach socjologiczno- -politycznych, [w:] Problemy struktury i aktywności społecznej, red. C. Herod, PWN, Warszawa 1970.
Szafraniec K., Boni M. (red.), Młodzi 2011, Warszawa 2011.
Szewczuk W. (red.), Encyklopedia psychologii, Fundacja Innowacja, Warszawa 1998.
Szkudlarek P., Płeć studentów a ich aktywność społeczna. W świetle badań nad kapitałem społecz-
nym, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego We Wrocławiu” 2016, nr 449, s. 573–583. Sztompka P., Słownik socjologiczny. 1000 pojęć, Znak, Horyzont, Kraków 2020.
Szuman S., Rola działania w rozwoju umysłowym małego dziecka, Zakład Narodowy im. Ossoliń-
skich, Wrocław 1955.
Świda-Ziemba H., Młodzi w nowym świecie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005. Torney-Purta J., Wilkenfeld B., Barber C., How Adolescents in 27 Countries Understand, Support
and Practice Human Rights, „Journal of Social” 2008, issue 64, 4, s. 857–880.
Włoch S., Zintegrowany system edukacji w środowisku lokalnym drogą do rozwoju, [w:] Edukacja
jutra. VII Tatrzańskie Seminarium Naukowe, red. K. Denek, T.M. Zimny, Częstochowa 2001. Wojciszke B., Sprawczość i wspólnotowość. Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2010.
Wojtysiak J., Słownik wybranych terminów filozoficznych, [w:] Wstęp do filozofii, red. A. Stępień,
wyd. 4, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001. Wysocka E.K., Ostafińska-Molik B., Nastawienie życiowe młodzieży niedostosowanej społecznie i prawidłowo przystosowanej: analiza porównawcza, „Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edu-
kacja dla Bezpieczeństwa” 2014, nr 1, s. 233–254.
Wysocka E., Poczucie kontroli wzmocnień, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red.
T. Pilch, t. 4, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005, s. 438.
Zysk T., Orientacja prorozwojowa, [w:] Orientacje społeczne jako element mentalności, red. J. Rey-
kowski, K. Skarżyńska, M. Ziółkowski, Wydawnictwo Nakom, Poznań 1990.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Lucyna Myszka-Strychalska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.