Wywłaszczenie z mocy prawa (ex lege) a nacjonalizacja – refleksje w przedmiocie publicznoprawnych ingerencji w prawo własności
PDF

Słowa kluczowe

nacjonalizacja
wywłaszczenie ex lege
klasyczna koncepcja wywłaszczenia

Jak cytować

Pawłowski, S. (2019). Wywłaszczenie z mocy prawa (ex lege) a nacjonalizacja – refleksje w przedmiocie publicznoprawnych ingerencji w prawo własności. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny I Socjologiczny, 81(1), 87–100. https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.1.6

Liczba wyświetleń: 1242


Liczba pobrań: 384

Abstrakt

Przedmiotem rozważań w prezentowanym opracowaniu jest próba dokonania oceny aktów prawnych wydanych w Polsce po transformacji ustrojowej, których celem było uporządkowanie zastanych stanów faktycznych (stosunków własnościowych). Przełomowe znacznie w tym zakresie ma art. 73 ustawy z 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Dokonana publicznoprawna ingerencja w prawo własności została przez Trybunał Konstytucyjny nazwana wywłaszczeniem ex lege, a więc wprost z mocy prawa. Tymczasem przeprowadzenie odjęcia prawa własności w tym trybie co do zasady właściwe jest nacjonalizacji, która w obecnych realiach ustrojowych jest de lege fundamentali niedopuszczalna. Stąd bezpośrednim celem artykułu jest przede wszystkim rozróżnienie obu instytucji przeprowadzania przekształceń własnościowych, a następnie krytyczna analiza przyjętych rozwiązań. W konkluzjach końcowych wskazuje się, że jeśli wywłaszczenie ex lege spełnia standardy konstytucyjne, to jest instytucją różną od nacjonalizacji i tym samym jest dopuszczalne. Jednakże wskazany powyżej art. 73 i inne jemu podobne standardów tych nie spełniają ze względu na szczegółowe zasady jego dokonywania. Wątpliwości bowiem budzi między innymi wypłacanie odszkodowania wyłącznie na wniosek, a także możliwości jego przedawnienia się.

https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.1.6
PDF

Bibliografia

Banaszkiewicz, B. (2001). Konstytucyjne prawo do własności, [w:] M. Wyrzykowski (red.), Konstytucyjne podstawy systemu prawa. Warszawa: 27–54.

Baran, B. (2009). Prawo cywilne dla zarządców nieruchomości. Warszawa.

Bieniek, G., Rudnicki, S. (2013). Nieruchomości. Problematyka prawna. Warszawa.

Bors, M. (2014). Wywłaszczenie pośrednie i postępujące a ochrona inwestora w świetle międzynarodowego prawa inwestycyjnego. Studia Iuridica Lublinensia 21: 181–203.

Chmielewski, G. (2010). Instytucja wywłaszczenia w regulacjach prawnych Republiki Słowackiej. Przegląd Prawa Publicznego 2: 52–66.

Cibulka, L. (2006). Własność i koncepcje jej ochrony w Konstytucji Republiki Słowackiej, [w:] K. Skotnicki (red.), Własność – zagadnienia ustrojowoprawne. Porównanie rozwiązań w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Łódź: 145–152.

Dudek, W. (1976). Międzynarodowe aspekty nacjonalizacji. Warszawa.

Garlicki, L. (2016). Komentarz do art. 21 Konstytucji RP, [w:] M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom 1. Warszawa: Lex/el.

Grzybowski, S. (1974). System prawa cywilnego. Część ogólna. Tom 1. Wrocław.

Ignatowicz, J., Stefaniuk, K. (2012). Prawo rzeczowe. Warszawa.

Kremis, J. (2008). Glosa do uchwały NSA z dnia 5 listopada 2007 r., I OPS 2/07. Orzecznictwo Sądów Polskich 7–8: 591–594.

Kozłowska, D., Mzyk, E. (1997). Grunty warszawskie w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warszawa–Zielona Góra.

Luszniewicz J., Landau, L. (b.d.). Nacjonalizalizacja, [w:] Encyklopedia PWN. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/nacjonalizacja;3945093.html [dostęp: 18.05.2018].

Osajda, K. (2009). Nacjonalizacja i reprywatyzacja. Warszawa.

Pawłowski, S. (2018a). Glosa do wyroku TK z dnia 12 grudnia 2017, SK 39/15. Studia Prawa Publicznego 1: 175–186.

Pawłowski, S. (2018b). Modyfikacje klasycznej koncepcji wywłaszczenia a gwarancje praw jednostki. Poznań.

Pessel, R. (2003). Rekompensowanie skutków naruszeń prawa własności wynikających z aktów nacjonalizacyjnych. Warszawa.

Pilich, M. (2017). Państwo jako uczestnik międzynarodowego obrotu cywilnoprawnego (zagadnienia wybrane), [w:] J. Monika, M. Pazdan, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar (red.), Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi. Warszawa: 973–997.

Powałowski, A. (2009). Przekształcenia własnościowe w gospodarce jako przejaw interwencjonizmu państwowego. Gdańskie Studia Prawnicze 22(3): 27–38.

Powałowski, A. (2011). Przekształcenia własnościowe w gospodarce, [w:] A. Powałowski (red.), Prawo gospodarcze publiczne. Warszawa: 584–588.

Pradelle, A. de La (1959). The International Law Association. Report of the 48 Conference at New York September 1958 (1st to September 7th). Annex III. Printed in Great Britain.

Rudnicki, R. (2007). Własność nieruchomości. Warszawa.

Skwarło, R. (2006). Glosa do uchwały SN z dnia 13 października 2004 r., III CZP 52/04. Samorząd Terytorialny 16(11): 74–77.

Stefańska, E. (2009). Decyzje o odmowie przyznania własności czasowej nieruchomości w trybie dekretu warszawskiego jako przykład patologii w funkcjonowaniu administracji, [w:] D.R. Kijowski, P.J. Suwaj (red.), Patologie w administracji publicznej. Warszawa: 355–372.

Szewczyk, M. (2003). Ingerencja publicznoprawna w prawo własności jednostki w demokratycznym państwie prawa, [w:] J. Filipek (red.), Jednostka w demokratycznym państwie prawa. Bielsko-Biała: 653–661.

Szymczak, M. (red.) (1988). Słownik języka polskiego. Tom 2. Warszawa.

Trzaskowski, R. (2003). Nieodwracalne skutki prawne wadliwej decyzji nacjonalizacyjnej. Przedstawienie dorobku orzecznictwa i doktryny. Kwartalnik Prawa Publicznego 3(3): 9–56.

Zimmermann, M. (1939). Polskie prawo wywłaszczeniowe. Lwów.

Żółtowski, M.J. (2013). Ochrona i restytucja mienia prywatnego w świetle norm prawa międzynarodowego, autoreferat dysertacji doktorskiej (maszynopis), Warszawa.