Wywłaszczenie z mocy prawa (ex lege) a nacjonalizacja – refleksje w przedmiocie publicznoprawnych ingerencji w prawo własności
Main Article Content
Abstrakt
Przedmiotem rozważań w prezentowanym opracowaniu jest próba dokonania oceny aktów prawnych wydanych w Polsce po transformacji ustrojowej, których celem było uporządkowanie zastanych stanów faktycznych (stosunków własnościowych). Przełomowe znacznie w tym zakresie ma art. 73 ustawy z 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Dokonana publicznoprawna ingerencja w prawo własności została przez Trybunał Konstytucyjny nazwana wywłaszczeniem ex lege, a więc wprost z mocy prawa. Tymczasem przeprowadzenie odjęcia prawa własności w tym trybie co do zasady właściwe jest nacjonalizacji, która w obecnych realiach ustrojowych jest de lege fundamentali niedopuszczalna. Stąd bezpośrednim celem artykułu jest przede wszystkim rozróżnienie obu instytucji przeprowadzania przekształceń własnościowych, a następnie krytyczna analiza przyjętych rozwiązań. W konkluzjach końcowych wskazuje się, że jeśli wywłaszczenie ex lege spełnia standardy konstytucyjne, to jest instytucją różną od nacjonalizacji i tym samym jest dopuszczalne. Jednakże wskazany powyżej art. 73 i inne jemu podobne standardów tych nie spełniają ze względu na szczegółowe zasady jego dokonywania. Wątpliwości bowiem budzi między innymi wypłacanie odszkodowania wyłącznie na wniosek, a także możliwości jego przedawnienia się.
Downloads
Article Details
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
- Banaszkiewicz, B. (2001). Konstytucyjne prawo do własności, [w:] M. Wyrzykowski (red.), Konstytucyjne podstawy systemu prawa. Warszawa: 27–54.
- Baran, B. (2009). Prawo cywilne dla zarządców nieruchomości. Warszawa.
- Bieniek, G., Rudnicki, S. (2013). Nieruchomości. Problematyka prawna. Warszawa.
- Bors, M. (2014). Wywłaszczenie pośrednie i postępujące a ochrona inwestora w świetle międzynarodowego prawa inwestycyjnego. Studia Iuridica Lublinensia 21: 181–203.
- Chmielewski, G. (2010). Instytucja wywłaszczenia w regulacjach prawnych Republiki Słowackiej. Przegląd Prawa Publicznego 2: 52–66.
- Cibulka, L. (2006). Własność i koncepcje jej ochrony w Konstytucji Republiki Słowackiej, [w:] K. Skotnicki (red.), Własność – zagadnienia ustrojowoprawne. Porównanie rozwiązań w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Łódź: 145–152.
- Dudek, W. (1976). Międzynarodowe aspekty nacjonalizacji. Warszawa.
- Garlicki, L. (2016). Komentarz do art. 21 Konstytucji RP, [w:] M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom 1. Warszawa: Lex/el.
- Grzybowski, S. (1974). System prawa cywilnego. Część ogólna. Tom 1. Wrocław.
- Ignatowicz, J., Stefaniuk, K. (2012). Prawo rzeczowe. Warszawa.
- Kremis, J. (2008). Glosa do uchwały NSA z dnia 5 listopada 2007 r., I OPS 2/07. Orzecznictwo Sądów Polskich 7–8: 591–594.
- Kozłowska, D., Mzyk, E. (1997). Grunty warszawskie w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warszawa–Zielona Góra.
- Luszniewicz J., Landau, L. (b.d.). Nacjonalizalizacja, [w:] Encyklopedia PWN. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/nacjonalizacja;3945093.html [dostęp: 18.05.2018].
- Osajda, K. (2009). Nacjonalizacja i reprywatyzacja. Warszawa.
- Pawłowski, S. (2018a). Glosa do wyroku TK z dnia 12 grudnia 2017, SK 39/15. Studia Prawa Publicznego 1: 175–186.
- Pawłowski, S. (2018b). Modyfikacje klasycznej koncepcji wywłaszczenia a gwarancje praw jednostki. Poznań.
- Pessel, R. (2003). Rekompensowanie skutków naruszeń prawa własności wynikających z aktów nacjonalizacyjnych. Warszawa.
- Pilich, M. (2017). Państwo jako uczestnik międzynarodowego obrotu cywilnoprawnego (zagadnienia wybrane), [w:] J. Monika, M. Pazdan, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunar (red.), Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi. Warszawa: 973–997.
- Powałowski, A. (2009). Przekształcenia własnościowe w gospodarce jako przejaw interwencjonizmu państwowego. Gdańskie Studia Prawnicze 22(3): 27–38.
- Powałowski, A. (2011). Przekształcenia własnościowe w gospodarce, [w:] A. Powałowski (red.), Prawo gospodarcze publiczne. Warszawa: 584–588.
- Pradelle, A. de La (1959). The International Law Association. Report of the 48 Conference at New York September 1958 (1st to September 7th). Annex III. Printed in Great Britain.
- Rudnicki, R. (2007). Własność nieruchomości. Warszawa.
- Skwarło, R. (2006). Glosa do uchwały SN z dnia 13 października 2004 r., III CZP 52/04. Samorząd Terytorialny 16(11): 74–77.
- Stefańska, E. (2009). Decyzje o odmowie przyznania własności czasowej nieruchomości w trybie dekretu warszawskiego jako przykład patologii w funkcjonowaniu administracji, [w:] D.R. Kijowski, P.J. Suwaj (red.), Patologie w administracji publicznej. Warszawa: 355–372.
- Szewczyk, M. (2003). Ingerencja publicznoprawna w prawo własności jednostki w demokratycznym państwie prawa, [w:] J. Filipek (red.), Jednostka w demokratycznym państwie prawa. Bielsko-Biała: 653–661.
- Szymczak, M. (red.) (1988). Słownik języka polskiego. Tom 2. Warszawa.
- Trzaskowski, R. (2003). Nieodwracalne skutki prawne wadliwej decyzji nacjonalizacyjnej. Przedstawienie dorobku orzecznictwa i doktryny. Kwartalnik Prawa Publicznego 3(3): 9–56.
- Zimmermann, M. (1939). Polskie prawo wywłaszczeniowe. Lwów.
- Żółtowski, M.J. (2013). Ochrona i restytucja mienia prywatnego w świetle norm prawa międzynarodowego, autoreferat dysertacji doktorskiej (maszynopis), Warszawa.