Abstrakt
Mediaeval historians as well as archaeologists have been intrigued by the beginning of Christianity in Poland. The interest intensified in 2016 when the country celebrated the 1050th anniversary of the baptism of Poland. The accompanying discussions indicate that facing the ambiguous written sources, researchers still disagree about fundamental data like the year and the location of the baptism, its circumstances or material evidence of the events. An argument was put forward that in this context, celebrating the 1050th anniversary of the baptism of Poland is groundless. Attention was drawn to the fact that baptism of the ruler and his entourage did not affect the country’s inhabitants who remained pagans for a long time afterwards. In this article, I highlight some aspects of the research and the controversy surrounding the interpretation of archaeological finds from the beginning of Christianity in Poland. I also indicate other possibilities of interpreting the existing archaeological sources and the possible ways in further research.Bibliografia
Androshchuk F. 2011, Symbols of Faith or Symbols of Status? Christian Objects in Tenth-Century Rus’, in: I. Garipaznov and Oleksiy Tolochko eds, Early Christianity on the Way from the Warangians to the Greeks, Kiev, s. 70-89.
Błaszczyk D. 2016, Między ziemią i niebem: czesnośredniowieczne pochówki w grobach komorowych na ziemiach polskich w kontekście europejskim, w: Pochówki w grobach komorowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk i D. Stępniewska, Warszawa, s. 34-47.
Brather S. 2013, Pagan or Christian? Early medieval grave furnishing in Central Europe, in: M. Salamon i in., red., Rome, Constantinople and Newly Converted Europe: Archaoelogical and Historical Evidence, 1, Kraków-Leipzig-Rzeszów, s. 333-349.
Buko A. 2011, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje, wyd. 3, Warszawa.
Buko A. 2016, Baptysterium czy kierat do mieszania zaprawy? O problemach interpretacji kolistej struktury wapiennej odkrytej pod katedrą poznańską, w: M. Wojenka i M. Wołoszyn, red. Od Bachórza do Światowita ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu archeologicznym, historycznym i językoznawczym. Studia źródłoznawcze dedykowane Profesorowi Michałowi Parczewskiemu w 70-tą rocznicę urodzin, Kraków-Rzeszów, s. 451-458.
Buko A., red. 2015, Bodzia. A late Viking-Age Elite Cemetery in Central Poland, Leiden-Boston.
Buko A. i Świechowski Z., red. 2000, Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie zjazdu gnieźnieńskiego, Warszawa.
Bukowska A. 2013, Najstarsza katedra w Poznaniu. Problem formy i jej genezy w kontekście architektury około roku 1000, Kraków.
Chudziak W., Bojarski J. i Stawska V. 2010, Chronologia cmentarzyska w: Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie (stanowisko 4), red. W. Chudziak, Mons Sancti Laurentii 5, Toruń, s. 105-120.
Denzey Lewis N., 2015, Reinterpreting ,,Pagans” and ,,Christians” from Rome Late Antique Mortuary Evidence, in: M.S. Salzmann, M. Sàghy i R.L. Testa, eds., Pagans and Christians in Late Antique Rome. Conflict, Competition, and Coexistence in the Fourth Century, Cambridge, s. 373-390.
Dąbrowska M. 2012, Wyposażenie grobowe zmarłych od średniowiecza do XVIII wieku z cmentarza przy kościele pw. św. Katarzyny na warszawskim Służewie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 60, 2, s. 331-354.
Fehring G.P. 1987, Einführung in die Archäologie des Mittelalters, Darmstadt.
Gancarski J., red. 2001, Dzieje Podkarpacia. Początki chrześcijaństwa w Małopolsce, V, Krosno.
Gąssowski J. 1991, Odkrycia archeologiczne w Podebłociu, w: Informator do wystawy Nomina sacra – najstarsze pismo na ziemiach polskich, Warszawa.
Gąssowski J. 1992, Archeologia o schyłku pogaństwa, Archeologia Polski, 37, 1-2, s. 137-157.
Górecki J. 2001, Gród na Ostrowie Lednickim na tle wybranych ośrodków grodowych pierwszej monarchii piastowskiej, Poznań.
Grzybkowski A., red., Wiślica. Nowe badania i interpretacje, Warszawa
Grygiel R. 2014, Cmentarzysko wareskich drużynników w Lutomiersku, w: R. Grygiel i T. Jurek, red., Archeologia o początkach Łęczycy, II, Łódź, s. 679-757.
Gutscher D. 1981, Mechanische Mörtelmischer. Ein Beitrag zur karolingischen und ottonischen Bautechnologie, Zeitschrift für Schweizeriche Archäologie und Kunstgeschichte, 38, s. 178-188.
Heather P. 2014, Imperia i barbarzyńcy. Migracje i narodziny Europy, Poznań.
Hensel W., Niesiołowska A. i Żak J. 1959, Badania na Placu Katedralnym w 1938 r., w: W. Hensel, red., Poznań we wczesnym średniowieczu, 1, Poznań, s. 13-57.
Holas A. 1993, Relikt romański w Katedrze Poznańskiej – baptysterium czy kierat? – na tle techniki budowlanej średniowiecza, Kronika Miasta Poznania, 3-4, s. 208-223.
Janiak T. 2004, Problematyka wczesnych faz kościoła katedralnego w Gnieźnie, w: T. Janiak i Stryniak D., red., Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 85-130.
Janiak T., red. 2009, Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno.
Janiak T. i Stryniak D., red. 2004, Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno.
Janowski 2015, Groby komorowe w Europie Środkowo-Wschodniej. Problemy wybrane, Szczecin.
Jasiński T. 2015, Geneza i okoliczności chrztu Mieszka I w 966 roku, Museion Poloniae Maioris, II, Poznań, s. 25-38.
Jażdżewski K. [1949]1951, Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Lutomiersku pod Łodzią w świetle badań z r. 1949, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, 1, s. 91-191.
Józefowiczówna K. 1963, Z badań nad architekturą przedromańską i romańską w Poznaniu, Wrocław.
Józefowiczówna K. 1967, Uwagi w spornej sprawie „baptysteriów” w Polsce X i XI wieku, „Slavia Antiqua”, 14, s. 31-129.
Jurek T. 2015, O czasie i okolicznościach chrztu Mieszka, „Roczniki Historyczne”, 81, s. 35-56.
Kaźmierczyk J. i Wachowski K. 1976, Cmentarzysko szkieletowe z XI-XII w. w Niemczy, pow. dzierżoniowski, „Studia Archeologiczne”, 9, s. 93-140.
Knific T., 1999, Carniola, Sclavorum Patria: Autochtons, Invaders, Neighbours, in: V.W. Sedov, red., Istoria i kultura drevnich i srednevekovych slavjan, 5, Moskva, s. 314-323.
Kóčka-Krenz H. 2010, Pozycja Poznania w X wieku w źródłach archeologicznych, w: A. Wojtowicz, red., Tu się wszystko zaczęło. Rola Poznania w państwie pierwszych Piastów, Poznań, s. 33-60.
Kóčka-Krenz H. 2011, Poznań in the 10th century, Poznań.
Kola A. i Wilke G. 2000, Mosty sprzed tysiąca lat. Archeologiczne badania podwodne przy rezydencji pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim, Toruń.
Krąpiec M. 2000, Badania dendrologiczne reliktów mostu „gnieźnieńskiego” w Jeziorze Lednickim, w: Z. Kurnatowska, red., Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim, 1, Mosty traktu gnieźnieńskiego, Lednica-Toruń, 49-56.
Kurasiński T. i Skóra K., Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. piotrkowski, Łódź.
Kurnatowska Z. 1998, Poznańskie baptysterium, „Slavia Antiqua”, 39, s. 51-69.
Kurnatowska Z. i Kara M. 2004, Początki architektury sakralnej na grodzie poznańskim w świetle nowych ustaleń archeologicznych, w: T. Janiak i D. Stryniak, red., Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 47-70.
Labuda G. 1988, Studia nad początkami państwa polskiego, 2, Poznań.
La Rocca C. 2007, Les élites, chiese e sepolture familiari tra VIII e IX secolo in Italia settentrionale, in: P. Depreux, F. Bougard, et R. Le Jan ed., Les élites et leurs espaces. Mobilite, Rayonnement, Domination (du VIe au XIe siècle), Turnhout, s. 259-271.
Łukaszewicz A. 2008, Dwadzieścia lat później. O tabliczkach z Podebłocia, w: A. Buko i W. Duczko, red., Przez granice czasu, Pułtusk, s. 263-268.
Małachowicz E. 2004, Architektura wczesnośredniowiecznych budowli katedry wrocławskiej, w: Janiak T. i Stryniak D., red., Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 293-305.
Marczak E. 1998, Tabliczki z Podebłocia: nie rozwiązana zagadka, w: A. Buko, red., Studia z dziejów cywilizacji. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Gąssowskiemu w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, Warszawa, s. 93-102.
Mc Cormick M. 2009, Narodziny Europy. Korzenie gospodarki europejskiej, Warszawa.
Michałowski R., 2008, Chrystianizacja monarchii piastowskiej w X-XI w., in: H. Manikowska i W. Brojer, red., Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, 1: Struktury kościelno-publiczne, Colloquia Mediaevalia Varsoviensia, 4, Warszawa, s. 11-49.
Parczewski M., 1982, Płaskowyż Głubczycki we wczesnym średniowieczu, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Archeologiczne, z. 31, Warszawa-Kraków 1982.
Pawlikowski M. 1998, Wyniki badań mineralogiczno- petrograficznych ceramiki ze stanowiska w Podebłociu,
gmina Trojanów (maszynopis w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego).
Perin P. 2002, Settlements and Cemeteries in merovingian Gaul, in: K. Mitchell and I. Wood eds, The Word of Gregory of Tours, Leiden, s. 67-98.
Pianowski Z. 2001, Początki zespołu architektury sakralnej na Wawelu. Stan badań i interpretacji do roku 2000, w: J. Gancarski, red., Dzieje Podkarpacia, V, Krosno, s. 63-79.
Płóciennik T. 1999, Inskrypcje na „tabliczkach” z Podebłocia, „Światowit”, 1(42), B, s. 197-199.
Poleski J. 2013, Małopolska w VI-X wieku. Studium archeologiczne, Kraków.
Rębkowski M. 2007, Chrystianizacja Pomorza Zachodniego, Szczecin.
Rodzińska-Chorąży T. 1993, Baptysterium, w: K. Żurowska, red., U progu chrześcijaństwa w Polsce. Ostrów Lednicki, 1, Kraków, s. 103-167.
Rodzińska-Chorąży T. 1997, Misy. Koliste struktury w Poznaniu i Wiślicy – misy chrzcielne czy urządzenia do mieszania zaprawy?, w: A. Grzybkowski red., Wiślica. Nowe badania i interpretacje, Warszawa, s. 61-81.
Rostkowska B. 1996, Dewocjonalia: medaliki i krzyżyki. Tkaniny ozdobne, w: Sandomierz: Badania 1969-1973, II, Wzgórze Collegium Gostiomianum, red. S. Tabaczyński, Warszawa, s. 405-421.
Scull Ch. 2015, Chronology, Burial and Conversion: the Case of England in the 7th Century, in: Ch. Ruhmann and V. Brieske eds, Dying Gods – Religious beliefs in northern and eastern Europe in
the time of Christianisation, Hannover, s. 73-83.
Sikora J. 2015, Początki inhumacji w Polsce pierwszych Piastów. Jak wczesne?, w: W. Dzieduszycki i J. Wrzesiński, red., Funeralia Lednickie, Spotkanie 17. Cmentarzyska – relacje społeczne i międzykulturowe, Poznań, s. 151-164.
Sikorski D.A. 2009, O nadziejach związanych z datowaniem metodą 14C zabytków architektury średniowiecznej w Polsce (głos w niedokończonej dyskusji), w: T. Janiak, red., Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 677-703.
Sikorski D.A. 2016, Chrzest Polski i początki Kościoła w Polsce (do pierwszej połowy XI wieku), w: T. Sawicki, red., Chrzest – św. Wojciech – Polska. Dziedzictwo średniowiecznego Gniezna, Gniezno, s. 25-38.
Sobolev V. J. 2015, Drevnerusskaya pograbal’nya kultura Novogrodskoj zemli: problemy i osobennosti formirovanyia, ,,Archeologicheskiye Vesti”, 21, s. 352-367.
Steele P.E. 2005, Nawrócenie i chrzest Mieszka I, Warszawa.
Strzelczyk J. 2015, Chrzest Polski, niektóre nowe spojrzenia i interpretacje, Museion Poloniae Maioris II, s. 39-37.
Suchodolski S., Wrzesińska A. i Wrzesiński J., (w druku) Nummus bonum fragile est. Groby z monetami wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach, red. J. Wrzesiński, Biblioteka Studiów Lednickich, Seria B1, t. 35, Fontes, t. 7.
Śliwa J. 2014, Gemma magiczna ze zbiorów Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej, w: J. Kosetek i A. Sarkady red., Materiały i Studia Muzealne, VIII, Przemyśl, s. 4-20.
Świechowski Z. 1994, rec., U progu chrześcijaństwa. Ostrów Lednicki, „Biuletyn Historii Sztuki”, 56, s. 403-409.
Świechowski Z. 2004, Wczesna architektura murowana na ziemiach polskich – jak dawna?, w: Janiak T. i Stryniak D., red., Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 7-23.
Świechowski Z. 2005, Palatium na Ostrowie Lednickim a mity polskiej historii sztuki, „Kwartalnik Historii Sztuki”, 30, s. 47-57.
Urbańczyk P. 1995, Czy istnieją archeologiczne ślady masowych chrztów ludności wczesnopolskiej?, „Kwartalnik Historyczny”, 102, 1, s. 3-18.
Urbańczyk P. 2008, Trudne początki Polski, Wrocław.
Urbańczyk P. 2009, Akceleratorowa chronologia najstarszej architektury murowanej w Polsce, w: Janiak T., red., Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 33-49.
Urbańczyk P. 2012, Mieszko I Tajemniczy, Toruń.
Wasilewski T. 1987, Sensacja archeologiczna znad Wisły. Odczytywanie tajemnicy, „Kultura” 4, 1 i 4.
Widajewicz J. 1947, Państwo Wiślan, Kraków.
Wrzesińska A. i Wrzesiński J. 2016, Groby komorowe z Dziekanowic, gm. Łubowo, woj. wielkopolskie, w: Pochówki w grobach komorowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, red. D. Błaszczyk i D. Stępniewska, Warszawa, s. 80-89.
Zaitz E. 1977, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Krakowie na Zakrzówku, „Materiały Archeologiczne”, 17, s. 53-169.
Zoll-Adamikowa H. 1971, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. 2. Analiza, Wrocław.
Żurowska K., red. 1993, U progu chrześcijaństwa w Polsce. Ostrów Lednicki, 1-2, Kraków.
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.