Słowa kluczowe
the early Middle Ages
cult objects
nomads
pre-state period
material culture
Jak cytować
Abstrakt
The text presents spiral knives, objects of clearly exceptional nature. The data, the map and table included here are meant to update information on the subject after 32 years. Identification of the specific regional groups and a metric analysis of the historical objects highlight the differences between the groups. The text also touches upon objects which are morphologically close to the spiral knives used by nomadic communities. A critical look at the theories in literature on the subject allowed to limit the functions to two, possibly mutually complementary.
Bibliografia
Aksënov V.S., Koloda V.V. 2017, Bogatyj veŝevoj kompleks bliz Staroj Pokrovki na Har΄kovŝine, „Hazarskij Al’manah”, t. 15, s. 37-57.
Ajbabin A.I. 2013, Arheologičskoe nasledie Hazar vremeni sozdaniâ kaganata, „Materialy po archeologii, istorii i ètnografii Tavrii”, wyd. 18, s. 277-315.
Baran J. 2004, Slov`âns΄ka obŝina, Kiïv, Černivci, Zelena Bukovina.
Bartošková A 2007, Výpověď keramiky z polohy Žabník k vývoji pohřbívání a sídlení v mikulčickém podhradí, “Archeologické rozhledy” 59:4, s. 675-712.
Biermann F. 2001, Pennigsberg. Untersuchungen zu der slawischen Burg bei Mittenwalde und zum Siedlungswesen des 7./8. bis 12. Jahrhunderts am Teltow und im Berliner Raum, “Beiträge zur Urund Frühgeschichte Mitteleuropas” 26, Weissbach, Beier & Beran.
Biermann F., Frey K. 2000, Neues von einer alten Grabung – der slawische Burgwall Pennigsberg bei Mittenwalde, „Ethnographisch-Archäologische Zeitschrift” 41, s. 199-224.
Biermann F., Kieseler A., Nowakowski D. 2008, Neue Forschungen am Burgwall Kleinitz (Klenica, pow. zielonogórski) in Niederschlesien, Polen. Ein Vorbericht, „Ethnographisch-Archäologische Zeitschrift” 49, s. 67-98,
Biermann F., Kieseler A., Nowakowski D. 2014, Grodzisko plemienne w Chobieni gm. Rudna w świetle badań archeologicznych 2010 r., w: K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (red.), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej. Społeczeństwo, gospodarka, ideologia, Wrocław–Głogów, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie, s. 269-334.
Biermann F., Macháček J., Schopper F. 2015, An Thaya und Notte im Mittelalter: vergleichende archäologische Untersuchungen zu Sozial- und Siedlungsstrukturen im westslawischen Raum (6. bis 13. Jahrhundert), “Studien zur Archäologie Europas”, t. 25, Bonn, Habelt Verlag.
Chropovský B. 1978, Významné slovanské náleziská na Slovensku, Bratislava, Veda.
Ciglenečki S. 2000, Tinje nad Loko pri Žusmu. Poznoantična in zgodnjesrednjeveška naselbina, „Opera Instituti Archaeologici Sloveniae” 4, Ljubljana, Založba ZRC.
Daim F. 1987, Das awarische Gräberfeld von Leobersdorf, Niederösterreich, Wien, Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Dulnicz M. 1994, Problem datowania grodzisk typu Tornow i grupy Tornow: Klenica, „Archeologia Polski”, t. 39:1, s. 31-47.
Dulnicz M. 2003, „Pennigsberg – Untersuchungen zu der slawischen Burg bei Mittenwalde und zum, Siedlungswesen des. 7 /8. bis 12. Jahrhunderts am Teltow und im Berliner Raum, F. Biermann (red.), Weissbach 2001 [recenzja], “Przegląd Archeologiczny”, t. 51, s. 198-205.
Fëdorov G. 1960, Naselenie Prutsko-Dnestrovskogo meždureč΄â v 1 tysâčeletii n.è., Materialy i issledovaniâ po arheologii SSSR, t. 89, Moskva, Izdatel΄stvo Akademii Nauk SSSR.
Hachulska-Ledwos R. 1971, Wczesnośredniowieczna osada w Nowej Hucie-Mogile, „Materiały Archeologiczne Nowej Huty”, t. 3, s. 7-210.
Gardawski A. 1951, Noże kultury wenedzkiej z cmentarzyska w miejscowości Gledzianówek, pow. Łęczyca i z Biskupina, „Sprawozdania Państwowego Muzeum Archeologicznego”, t. 4, z. 3/4 s. 127-138.
Ginalski J., Muzyczuk A. 1989, Wyniki badań wykopaliskowych na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Brzezowej, gmina Nowy Żmigród, województwo krośnieńskie, „Acta Archeologica Carpathica”, t. 27, s. 217-230.
Hampel J. 1905, Alterthumer des frühen Mittelalters in Ungarn, Brunsweig.
Hošek J., Profantovă N., Šilhová A., Ottenwelter E. 2007, Bohemian so-called surgical early medieval knives, “Acta Metallurgica Slovaka”, t. 13, s. 932-937.
Jaworski K. 2005, Grody w Sudetach (VIII-X w.), Wrocław, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii.
Jażdżewski K. 1960, Wzajemny stosunek elementów słowiańskich i germańskich w Europie środkowej w czasie od najścia Hunów aż do usadowienia się Awarów nad środkowym Dunajem, Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi (seria archeologiczna), nr 5, s. 51-77.
Kaczkowski M. 1971, Charakterystyka osadnictwa wczesnośredniowiecznego w rejonie Głogowa od połowy V do połowy XI w. w świetle źródeł archeologicznych, „Zielonogórskie Zeszyty Muzealne”, t. 2, s. 5-37.
Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów- rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
Kara M., Makohonienko M., Michałowski A. 2016, Poznań na tle wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego obszaru Wielkopolski w kontekście uwarunkowań środowiskowych – studium geoinformacyjne, w: Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 213-245.
Kara M., Przybył M. 2003, Wczesnośredniowieczne grodzisko wklęsłe w Bninie koło Poznania w świetle dotychczasowych ustaleń dendrochronologicznych, Folia Praehistorica Posnaniensia 10/11, s. 255-268.
Knific T., Pleterski A. 1981, Staroslovansko grobišče Dlesc pri Bodeščah, „Arheološki vestnik” 32, s. 482-523.
Kobusiewicz M. 2008, Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kolenda J. 2008, Milicz – clavis Regni Poloniae: gród na pograniczu, Wrocław, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Korol’kova L. 1994, Voprosy interpretačii nožej s volûtoobraznym naweršiem, Twerskoj arheologičeskij sbornik, wyd. 1, s. 234-238.
Kovaleski V. 1998, Eŝe raz o nožah s volûtoobraznym naveršiem, Voprosy istorii slavân. Arheologiâ. Ètnografiâ, vol. 12, s. 9-24.
Kučera M. 1962, Drevniìj Plisnes΄k, Arheologični Pam΄âtki URSR t. 12, s. 3- 55.
Lodowski J. 1966, Nóż-sztylecik z wolutowym zakończeniem rękojeści z Czeladzi Wielkiej, pow. Góra, „Silesia Antiqua” 8, s. 104-109.
Matveeva G. 1997, Mogil΄niki rannih bolgar na Samarskoj Luke, Samara, Samarskij Universitet.
Mihajlina L. 2007, Slov΄âni VII-X st. miž Dniprom i Karpatami, Kiïv, Institut arheologiї Načional΄noї Akademiї Nauk Ukraїni.
Minasân R. 1978, Železnye nožy s volûtoobraznym naveršiem, „Problemy Arheologii”, t. 2, s. 148-152.
Mitrea I. 1980, Regiunea centrala a Moldovei dintre Carpati si Siret in secolele VI-IX e.n., „Carpica”, t. 12, s. 55-191.
Mitrea I. 1984, Unele consideratii privind originea, cronologia si semnificatia etno-culturala a cutitelor cu volute descoperite po teritoriul Romaniei, „Carpatica”, t. 16, s. 85-93.
Močâ O.P., Skorohod V.M., Sitij Û.M. 2014, Vipovzìvs΄kij arheologičnij kompleks u svitli novih doslidžen΄ 2009-2013 rr., w: P. Toločko (red.), Mista Da΄vnoї Rusi: Zbirka naukovyh prač΄ pam`âti A.V. Kuzy, Kiïv, Institut arheologiї Načional΄noї Akademiї Nauk Ukraїni, s. 26-78.
Moździoch S. 2011, Czy monarchia pierwszych Piastów była państwem chrześcijańskim? Uwagi archeologa, w: T. Grabarczyk, T. Nowak (red.), Dynamika przemian społecznych i religijnych w średniowieczu, Warszawa, DiG.
Muzolf B. 1994, Wielokulturowe stanowisko archeologiczne na Górze Birów w Podzamczu, województwo katowickie. Sezon III – 1992 r., w: E. Tomczak (red.), Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1991-1992, Katowice, Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, s. 259-270.
Muzyczuk A., Ginalski J. 1992, Badania wykopaliskowe grodziska wczesnośredniowiecznego w Brzezowej, gm. Nowy Żmigród, woj. krośnieńskie, w: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, t. 1985-1990, s. 209-217.
Mys’ko J. 2012, The religious beliefs of Slav population in the Upper Prut and the Middle Dniester region, w: M. Salamon (red.), Rome, Constantinople and Newly Converted Europe Archaeological and Historical Evidence, t. 1, cz. 2, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas, Instytut Archeologii i Etnologii Państwowej Akademii Nauk, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 545-561.
Mys’ko J. i Pivovarov S. 2010, Finds of Knives with Curls on the Handles in the Region of the Upper Prut and the Middle Dniester, “Stratum plus”, t. 5, s. 309-317.
Nikitina A. 2017, Nekotorye slučajnye nahodki èpohi Velikogo pereseleniâ narodov i rannego sredenivekov΄â Ul΄ânovskogo regiona. Voâdžer: mir i čelovek: teoretyčeskij i naučno-metodičeskij žurnal. Nr 8, Samara, Samarskij Gosudarstvennyj Tehničeskij Universitet.
Nowotny E. 2018, Thunau am Kamp – Das frühmittelalterliche Gräberfeld auf der Oberen Holzwiese, Wien, Austrian Academy of Sciences Press. Parczewski M. 1989, Żukowice pod Głogowem w zaraniu średniowiecza, „Głogowskie Zeszyty Naukowe” 2, Głogów, Dolnośląskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.
Pleterski A. 1983, Nožiči z zavojkoma v zgodnjem srednjem veku, „Arheološki vestnik”, t. 34, s. 375-395.
Poleski J. 2004, Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków, Księgarnia Akademicka.
Puškina T.A. 2018, Noži redkoj formy iz Gnёzdova, w: W. Singh (red.), Neskončaemoe Leto- Sbornik statej v čest’ Eleny Aleksandrovny Rybinoj, Moskva–Velkij Novgorod, Novgorodskij gosidarswennyj muzej-zapovednik, s. 189-192.
Rabinovič R. 2005, Noži s volûtoobraznymi rukoâtkami na territorii Moldovy i ih kul΄turno-istoričeskij kontekst, Revista arheologicä. Serie noua. Vol. 1. Nr. 2, s. 351-359.
Rafalovič A. 1972, Slavâne VI- IX vekov v Moldawii, Kišinev, Štiinča.
Savinov R. 1984, Sibirskie realii polovečkih kamennyh izwaânij, „Arheologiâ ûga Sibiri i Dal’nego Vostoka”, s. 115-122.
Šiška S. 1964, Noze s volútovym ukoncenim rukováti v Hradistnej kultúre, „Arckeologické rozhledy” XVI:3, s. 395-404.
Szymański W. 1964, Przyczynki do zagadnienia chronologii i zasięgu występowania żelaznych noży z rękojeściami zakończonymi wolutami, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 30, s. 221-228.
Szymański W. 1988, Noże z rękojeściami zakończonymi wolutami – zagadkowe komponenty kultury słowiańskiej i awarskiej, w: G. Labuda, S. Tabaczyński (red.), Studia nad etnogenezą Słowian, t. 2, Warszawa, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, s. 141-159.
Wachowski K. 1981, Ziemie Polskie a Wielkie Morawy. Studium archeologiczne kontaktów w zakresie kultury materialnej, „Przegląd Archeologiczny”, t. 29, s. 151-191.
Wachowski K. 1992, Ziemie Polskie a Wielkie Morawy. Problemy kontaktów ideologicznych i politycznych w świetle archeologii, „Przegląd Archeologiczny”, t. 30, s. 141-185.
Wakarelski Ch. 1965, Etnografia Bułgarii, Wrocław, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Źródła internetowe:
https://auction.catawiki.com/kavels/18404209-medieval-medical-instrument-scalpel-lancet-rare-150-mm [dostęp: 16.05.2020].
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.