Słowa kluczowe
commanderies
Henry I Bearded
Władysław Odonic
Chwarszczany
Lubusz
Wielkopolska
Jak cytować
Abstrakt
This article revolves around patrimonies for the Templars on the borders of Lubusz, Wielkopolska and Pomerania regions. The author presents the course of these patrimonies in a context of the political actions on the part of Piast dukes in Silesia and Wielkopolska. The article consists of three parts: the first of them presents the invitation of the Templars to Poland, with the (nearly concurrent) contribution made in the third decade of the 13th century by Henry I Bearded and Władysław Odonic. Part two is dedicated to the controversial patrimony of Chwarszczany on the Myśla, the biggest Templars’ commandery on the central Oder and the lower Warta and Wielka Wieś – a dominion located on the Lubusz and Wielkopolska border. In the last part, attention has been drawn to the subsequent patrimonies for the Templars in the area in question from 1234-1261.
Bibliografia
CDB – Codex diplomaticus Brandenburgensis, ed. A.F. Riedel, Bd 1-35, Berlin 1835-1869.
KDŚ – Kodeks dyplomatyczny Śląska, t. 1, K. Maleczyński, A. Skowrońska (wyd.), Wrocław 1964.
KDW – Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1-4, wyd. 1. Zakrzewski, Poznań 1877-1881.
MPH s.n. – Monumenta Poloniae historica. Series nova (Rocznik Kapituły Gnieźnieńskiej), ed. B. Kürbis, t. 6, Warszawa 1962.
UuR – Urkunden und Regesten zur Geschichte des Templerordens im Bereich des Bistums Cammin und Kirchenprovinz Gnesen. Nach Vorlage von. Helmut Lüpke neu bearbeitet von Winfried Irgang, Köln 1987.
Berg G. 1917, Geschichte der Stadt und Festung Cüstrin, Teil. 1, Schriften derVereins für Geschichte der Neumark, H. 35-36, Landsberg/Warthe.
Breitenbach O. 1890, Das Land Lebus unter den Piasten, Fürstenwalde Spree.
Brzustowicz G.J. 2009, Likwidacja zakonu templariuszy w Nowej Marchii i na Pomorzu Zachodnim, „Nasza Przeszłość” 111, s. 251-267.
Burzyński E. 2007, Templariusze na Śląsku. Komandoria w Oleśnicy Małej, „Słupskie Studia Historyczne” 13, s. 157-172.
Burzyński E. 2010, Zakon rycerski templariuszy na ziemiach Polski piastowskiej i na Pomorzu Zachodnim, Wydawnictwo Templum, Wodzisław Śląski.
Chmarzyński G., Sczaniecki M. 1948, Zamek w Łagowie, w: Pamiętnik Związku Historyków Sztuki i Kultury, t. 1, Warszawa, s. 55-87.
Dobosz J. 1991, Kostrzyn nad Odrą w latach 1232-1536, w: J. Marczewski (red.) Kostrzyn nad Odrą. Dzieje dawne i nowe, Instytut Zachodni, Poznań, s. 77-110.
Gahlbeck Ch. 1999, Der Oder-Drage-Raum in Voraskanischerzeit, Sonderdruck aus Jahrbuch f. die Geschichte Mittel – u. Ostdeutschlands, Bd. 45, s. 1-97.
Gahlbeck Ch. 2002, Zisterzienser und Zistersienserinnen in der Neumark, Berlin.
Gładysz M. 2002, Zapomniani krzyżowcy. Polska wobec ruchu krucjatowego w XII-XIII wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
Goliński M. 1991a, Uposażenie i organizacja zakonu templariuszy w Polsce do 1241 roku, „Kwartalnik Historyczny” 98, nr 1, s. 4-20.
Goliński M. 1991b, Templariusze a bitwa pod Legnicą – próba rewizji poglądów, „Kwartalnik Historyczny” 98, nr 3, s. 3-15.
Hope P. 1993, Kwestia sprowadzenia templariuszy do Polski. Rozwój uposażenia zakonu w Wielkopolsce, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny” 1, s. 15-40;
Hope P. 1994-1995, Curia Militie Templi in Liceniz. Z dziejów templariuszy na zaodrzańskim obszarze diecezji lubuskiej, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny” 2-3, s. 11-18.
Jarzewicz J. 2000, Gotycka architektura Nowej Marchii. Budownictwo sakralne w okresie Askańczyków i Wittelsbachów, Poznań.
Jasiński T. 1976, Stosunki śląsko-pruskie i śląsko-krzyżackie w pierwszej połowie XIII wieku, w: M. Biskup (red.), Ars historica, Poznań, s. 393-403.
Kołosowski P. 2004, Stan badań archeologicznych nad siedzibami templariuszy na ziemiach polskich, w: S. Majoch (red.), Templariusze. Historia i mit, Toruń, s. 47-69.
Kołosowski P. 2007, Z badań nad siedzibami templariuszy na ziemiach pogranicza wielkopolsko-pomorsko-lubusko-brandenburskiego, w: Nowa Marchia – Prowincja Zapomniana – Wspólne Korzenie, Gorzów Wlkp., s. 37-57.
Korban B. 1986, Fundacje templariuszowskie na ziemiach polskich, „Przegląd Zachodniopomorski” 30(1), s. 101-116.
Kouschil Ch. 2002, Przyczynek do problemu roli zakonów rycerskich templariuszy i joannitów w procesie średniowiecznego powiększania terenów uprawnych na obszarze komandorii chwarszczańskiej, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, s. 37-47.
Kuhn W. 1962, Kirschliche Siedlung als Grenzschutz 1200 bis 1250 (am Beispiel des mittleren Oderraumes), „Ostdeutsche Wissenschaft. Jahrbuch des Ostdeutsches Kulturrates“ 9, s. 6-55.
Lüpke H. 1932, Die Wüstungen Grossdorf und Giemeln im Lande Sternberg, „Die Neumark, Mitteilungen der Verein für Geschichte der Neumark“ 9, s. 53-70.
Lüpke H. 1933, Die Templerkommende Tempelhof. Ein Beitrag zur Geschichte des Temlerordens in Ostdeutschland, „Teltower Kreiskalender“ 30, s. 3-16.
Lüpke H. 1934, Beiträge zur Geschichte des Templerordens in der Neumark, Bd.1. Die Neumark, Jahrbuch des Verein für Geschichte der Neumark, Neue Folge 9, s. 39-94
Łosińska A. 1993, Badania weryfikacyjno-sondażowe na stan.6 i 6A w miejscowości Wielowieś-Wszeborów, gm. Sulęcin, woj. gorzowskie, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 2, s. 201-213.
Niessen P. v. 1905, Geschichte der Neumark im Zeitalter ihrer Entstehung und Besiedlung, Landsberg a. Warthe.
Nowacki B. 2003, Przemysł I. syn Władysława Odonica, książę wielkopolski 1220/1221-1257, Wydawnictwo WBP, Poznań.
Pelczar S. 2013, Władysław Odonic. Książę wielkopolski. Wygnaniec i protektor Kościoła (ok. 1193-1239), Wydawnictwo AVALON, Kraków.
Podel W. 1975, Burg und Herrschaft in der Mark Brandenburg, “Mitteldeutsche Forschungen” 76.
Przybył M. 2004, Początki Łagowa w świetle źródeł pisanych, Archeologia Środkowego Nadodrza w ostatniej dekadzie XX wieku. Z badań pogranicza polsko-niemieckiego w aspekcie badań archeologiczno-konserwatorskich, Biblioteka Archeologiczna Środkowego Nadodrza, z. 1, Zielona Góra, s. 75-84.
Przybył M. 2006, Hus Lagow. Z dziejów komandorii Joannitów w Łagowie, w: A.M. Wyrwa i D. Sikorski (red.), Cognitioni gestorum, Studia z dziejów średniowiecza dedykowane Profesorowi Jerzemu Strzelczykowi, Poznań, s. 395-404.
Rymar E. 1983, Nieco uwag o dziejach Nowej Marchii w okresie askańskim, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 15, z. 1, s. 161-180.
Rymar E. 1987, Powstanie i stan posiadania pomorskich komend templariuszy w Chwarszczanach i Myśliborzu w XIII wieku, „Przegląd Zachodniopomorski” 31, 2, s. 192-200.
Rymar E. 2002, Komandoria chwarszczańska templariuszy i joannitów (1232-1540), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 9, s. 11-34.
Rymar E. 2007, Postne (Bothscowe) i Ostrowieckie (Ostrovyz). Dwa jeziora z nadania Bolesława Pobożnego dla chwarszczańskich templariuszy (1259), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny, 14, s. 319-321.
Schilling F. 1938, Ursprung und Frühzeit des Deutschtums in Schlesien und im Land Lebus. Forschungen zu den Urkunden der Landnahmezeit, Leipzig.
Schultze J. 1961, Die Mark Brandenburg, Bd. 1, Berlin 1961.
Semkowicz W. 1933, Historyczno-geograficzne podstawy Śląska, w: S. Kutrzeba (red.), Historia Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. 1, Kraków.
Spors J. 1987, Początki i stan posiadania templariuszy w ziemi kostrzyńskiej w latach 1232-1261, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 32, s. 111-128;
Starnawska M. 1992, Mnisi-Rycerze-Szlachta. Templariusze i joannici na pograniczu wielkopolsko-brandenbursko- pomorskim, „Kwartalnik Historyczny” 99, s. 3-31.
Starnawska M. 1999, Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
Starnawska M. 2004, Templariusze na ziemiach polskich, w: S. Majoch (red.). Templariusze. Historia i mit, Toruń, s. 19-25.
Szymański J. 1977, Templariusze, w: Słownik Starożytności Słowiańskich, t. 6, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk, s. 48-49.
Tanaś K. 2006, Społeczeństwo wielkopolskie w procesie kształtowania tożsamości regionalnej (1202-1314), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Ulanowski B. 1884, O współudziale Templaryuszów w bitwie pod Lignicą, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności”, t. 17, Kraków, s. 275-322.
Walachowicz J. 1980, Geneza i ustrój polityczny Nowej Marchii do początków XIV w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań.
Wasilkiewicz K. 2011, Powstanie, rozwój i upadek komandorii templariuszy w Chwarszczanach, „In gremium. Studia nad historią, kulturą i polityką”, t. 5, s. 15-24.
Wasilkiewicz K. 2011a, O istnieniu komandorii templariuszy w Sulęcinie i Łagowie, „Studia Zachodnie” 13, s. 17-25.
Wasilkiewicz K. 2012, Zakon templariuszy na Ziemi Lubuskiej w XIII i XIV wieku, w: S. Górzyński (red.), Społeczeństwo Polski Średniowiecznej, Warszawa, s. 91-133.
Wasilkiewicz K. 2014, Zarys dziejów komandorii joannitów w Łagowie do czasów Reformacji, „Studia Europaea Gnesnensia” 10, s. 255-280.
Wasilkiewicz K. 2016, Templariusze i joannici w biskupstwie lubuskim (XIII-XVI w.), Instytut Kultury Europejskiej, Gniezno.
Wiesiołowski J. 1995, Przemysł-Lancelot, czyli strażnica radości nad Wartą, w: Nasi Piastowie, „Kronika Miasta Poznania”, nr 2, s. 123-135.
Wielgosz Z. 2006, Pogranicze wielkopolsko-zachodniopomorskie we wczesnym średniowieczu. Krajobraz naturalny i struktury osadnicze, Instytut Historii UAM, Poznań.
Witkowski K. 2012, Władysław Odonic. Książę wielkopolski (ok. 1190-1239), Wydawnictwo Naukowe „Societas Vistulana”, Kraków.
Wohlbrück S.W. 1829-1832, Geschichte des ehemahligen Bisthums Lebus und des Landes dieses Nahmens, Bd. 1-3, Berlin.
Zachorowski S. 1920, Studia do dziejów wieku XIII w pierwszej jego połowie, w: J. Fijałek (red.), Rozprawy Akademii Umiejętności Wydziału Historyczno-Filozoficznego, t. 62, Kraków, s. 72-201.
Zieliński A. 2003, Tajemnice polskich templariuszy, Warszawa.
Zientara B. 1997 (wyd. 2), Henryk Brodaty i jego czasy, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.