Słowa kluczowe
colours in the medieval Holy Trinity church in Strzelno
status of research
reconstruction of the colours inside the Norbertine nuns convent in the 13th and 15th-16th centuries
examples of polychrome sacral architecture in Poland
symbolism of colours
Jak cytować
Abstrakt
The article sums up the reflections on the relics of medieval plaster and layers of paint on the walls, columns and pillars of the Norbertine nuns convent in Strzelno completed around the 2nd-3rd quarter of the 13th century. The relics of the polychromies observed by numerous enthusiasts of the Romanesque Strzelno and discovered during archaeological excavations were topped with the results of conservation-restoration works which uncovered the first figural polychromies in the chancel’s apse. Following verification of the dating of the colours of the church’s interior, an indication was made that in the 13th century, the colour red prevailed; in the 15th-16th centuries, the figural scenes of the apse sported many colours while the remaining part of the sacrum was brightened up with three-colour, geometric patterns. To complete the range of colours, floor tiles were added. Examples have been provided of specialist painting analyses. The entire arrangement has been compared with selected colourful medieval structures. References have been made to the symbolism of the colours used in the Middle Ages and the
contemporary, erroneous perception of Romanesque architecture as rustic, devoid of plaster and colours.
Bibliografia
Adamska A. 2015, Gra w kolory. Rola barw w średniowiecznym systemie komunikacji społecznej, „Roczniki Historyczne”, R. LXXXI, s. 7-34.
Białoskórska K. 1960, Wąchock, opactwo cystersów, Warszawa.
Chudziakowa J. 1988, Die romanischen Kirchen in Strzelno und ihre Chronologie, „Archaeologia Polona“ XXVII, s. 221-242.
Chudziakowa J. 1990, Zespół architektury romańskiej w Strzelnie w świetle najnowszych badań, „Acta Universitais Nicolai Copernici”, Archeologia 13, s. 5-27.
Dubikajtis J., Dubikajtis J., Sulkowska G. K. 1990, Charakterystyka stratyfikacji kulturowej wzgórza klasztornego w Strzelnie, w: J. Chudziakowa (red.), Z badań nad średniowieczną architekturą Kujaw i Wielkopolski Wschodniej, BMiOZ seria B, t. 86, s. 31-88.
Fossi G. 2006, Sztuka romańska i gotycka, Warszawa.
Janiak T. 2004, Problematyka wczesnych faz kościoła katedralnego w Gnieźnie, w: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 85-130.
Janiak T. 2009, Z badań nad przestrzenią liturgiczną romańskiej katedry w Gnieźnie, w: T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 129-174.
Józefowiczówna K. 1978, Trzy romańskie klasztory, w: Cz. Łuczak (red.), Studia z dziejów ziemi mogileńskiej, Poznań, s. 165-266.
Kaczmarek J. 2004, Początki architektury sakralnej w Kruszwicy, w: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 311-332.
Kamińska M. 2009, Kilka uwag na temat architektury romańskiej kolegiaty pw. św. Marcina w Opatowie, w: T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 341-356.
Karczewski D. 2001, Dzieje klasztoru Norbertanek w Strzelnie do początku XVI wieku, Inowrocław.
Karłowska-Kamzowa A. 1984, Wielkopolska i Polska centralna, w: J. Domasławski, A. Karłowska-Kamzowa, M. Kornecki, H. Małkiewiczówna (red.), Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce, Poznań.
Kępiński Z. 1946, Odkrycie w Strzelnie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, R.VIII, Nr ¾, Warszawa, s. 202-207.
Kępiński Z., Józefowiczówna K. 1952, Grobowiec Mieszka Pierwszego i najstarsze budowle poznańskiego grodu, „Przegląd Zachodni”, R. 8, T. II, nr 5-8, s. 370-397.
Kępiński Z. 1953, Strzelno, w: A. Gieysztor, Kierownictwo badań nad początkami państwa polskiego, „Przegląd Zachodni”, R. 9, T. I, nr 1-5, s. 229-230.
Kiepuszewska M. 2003, Dokumentacja konserwatorska prac przy polichromii ściennej w apsydzie prezbiterium kościoła pw. Świętej Trójcy w Strzelnie, Bydgoszcz, ss. 20 (maszynopis w delegaturze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu, Bydgoszcz, ul. Jagiellońska 1).
Kóčka-Krenz H. 2003, Badania nad architekturą przedromańską na poznańskim grodzie, „Archaeologia Historica Polona”, T. 13, Toruń, s. 73-84.
Korpała M. 2014, O potrzebie nowego katalogu malowideł gotyckich w Polsce. Kilka uwag na marginesie wybranych odkryć ostatnich lat, w: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Średniowieczna a rchitektura sakralna w Polsce w świetle najnowszych badań, Gniezno, s. 413-423.
Kurnatowska Z. 2009, Opactwo romańskie w Lubiniu. Wyniki szczegółowej analizy informacji z badań wykopaliskowych i odkrywek architektonicznych, w: T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 223-250.
Małachowicz E. 2009, Dwie romańskie katedry we Wrocławiu, w: T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 95-106.
Mroczko T. 1972, Czerwińsk romański, Warszawa.
Musiałowski A. 1990, Monety z badań archeologiczno-architektonicznych w Strzelnie w świetle obiegu monetarnego na Kujawach w XIV-XVIII w., w: J. Chudziakowa (red.), Z badań nad średniowieczną architekturą Kujaw i Wielkopolski Wschodniej, BMiOZ seria B, t. 86, s. 99-108.
Orłowska E. 2003, Badania chemiczne pigmentów i spoiw polichromii ściennej w apsydzie prezbiterium kościoła pw. Świętej Trójcy w Strzelnie, Bydgoszcz, ss. 9 (maszynopis w delegaturze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu, Bydgoszcz, ul. Jagiellońska 1). Pastoureau M. 2006, Średniowieczna gra symboli, Warszawa.
Paszkiewicz B. 2013, Moneta w dawnym Gdańsku. Badania archeologiczne w latach 1997-2009, w: H. Paner (red.), Archeologia Gdańska, tom IV, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Gdańsk.
Poksińska M. 1993, Polichromia romańskiej i wczesnogotyckiej rzeźby architektonicznej. Zespół rzeźby trzebnickiej, UMK – Rozprawy, Toruń.
Pietrusińska M. 1971, Katalog i bibliografia zabytków, w: M. Walicki (red.), Sztuka polska przedromańska i romańska w Polsce do schyłku XIII wieku, vol. 2, Warszawa.
Rodzińska-Chorąży T., Włodarek A. 2009, Uwagi na temat nowych odkryć w kościele pw. św. Andrzeja w Krakowie, w: T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, Gniezno, s. 279-294.
Rzepińska M. 1989, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, t. 1, Warszawa.
Sawicki T. 2004, Zagadnienie pozostałości architektury przedromańskiej w północnej części góry Lecha (gród książęcy) w Gnieźnie, w: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 143-156.
Sikorski Cz. 1994, Historia budowlana strzeleńskich kościołów, w: R.L. Andrzejewski (red.), Z dziejów Strzelna, Gniezno, s. 29-46.
Sienkiewicz M. 2017, Światło – Szkło – Witraż, w: S. Siemianowska, P. Rzeźnik, K. Chrzan (red.), Ceramika i szkło w archeologii i konserwacji, Wrocław, s. 419-432.
Soćko A. 2008, Romański klasztor norbertanek w Strzelnie na Kujawach- problemy, zagadki, interpretacje, w: T. Sawicki (red.) Studia nad dawną Polską, t. 1, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, s. 91-110.
Soćko A. 2009, Romańskie detale kamieniarskie kompleksu w Strzelnie w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Uwagi na marginesie prac nad katalogiem zbiorów Galerii Sztuki Średniowiecznej, w: A. Badach, M. Janiszewska, M. Tarkowska (red.), Visibilia et invisibilia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci profesor Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek, Warszawa, s. 33-48.
Sroka Z. 2000, Romańskie kolumny figuralne w Strzelnie (Ikonografia), Gniezno.
Sulkowska-Tuszyńska K. 1997, Średniowieczne naczynia ceramiczne z klasztoru norbertanek w Strzelnie, red. M. Tuszyński, Toruń.
Sulkowska-Tuszyńska K. 2002, Ołtarz główny kościoła klasztornego w Strzelnie – zamurowana historia, „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, Bydgoszcz, s. 152-158.
Sulkowska-Tuszyńska K. 2006, Klasztor Norbertanek w Strzelnie (XII-XVI wiek). Sacrum i profanum, UMK Toruń.
Sulkowska-Tuszyńska K. 2009, Bazylika Św. Trójcy w Strzelnie – niektóre odkrycia w latach 2000-2004, w: T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje, MPPP w Gnieźnie, Gniezno, s. 455-466.
Sulkowska-Tuszyńska K. 2010, Rzecz o życiu i śmierci na wzgórzu klasztornym w Strzelnie, w: A. Radzimiński, D. Karczewski, Z. Zyglewski (red.), Sanctimoniales Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), Bydgoszcz–Toruń, s. 412-424 + CD-R.
Świechowski Z. 1963, Budownictwo romańskie w Polsce Katalog zabytków, w: A. Wolff (red.), Źródła do historii kultury materialnej, IHKM PAN Wrocław–Warszawa–Kraków.
Świechowski Z. 1972, Strzelno romańskie, w: Cz. Skowroński (red.), Strzelno romańskie, Strzelno, s. 5-24.
Świechowski Z. 2000, Architektura romańska w Polsce, Warszawa.
Świechowski Z. 2009, Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa.
Świechowski Z. 2014, Rola koloru w architekturze romańskiej na wybranych przykładach francuskich, w: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Średniowieczna a rchitektura sakralna w Polsce w świetle najnowszych badań, Gniezno, s. 205-214.
Walicki M. 1932-33, Budowle Strzelna na tle sztuki romańskiej w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” I, s. 20-30.
Walicki Z. 1971, Dekoracja architektury i jej wystrój artystyczny, w: M. Walicki (red.), Sztuka polska przedromańska i romańska w Polsce do schyłku XIII wieku, cz. IV, Warszawa, s. 197-248.
Wyrwa A.M. 2004, Monumentalna i drewniana architektura sakralna w łekneńskim kompleksie osadniczym do końca XIII wieku, w: T. Janiak, D. Stryniak (red.), Początki architektury monumentalnej w Polsce, Gniezno, s. 213-244.
Zimnowoda-Krajewska B., Salm J. 1992, Problematyka badań architektonicznych ponorbertańskiego kościoła p. w. Św. Trójcy w Strzelnie, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Archeologia 20, Archeologia Architektury 2, UMK Toruń, s. 21-48.
Żurowski K. 2002, Gniezno – stołeczny gród pierwszych Piastów w świetle źródeł archeologicznych, w: K. Tymieniecki, G. Labuda, H. Łowmiański (red.), Początki państwa polskiego: księga tysiąclecia, PTPN – Wznowienia, Poznań, s. 61-90.
Licencja
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.