Słowa kluczowe
Slavs
the early Middle Ages
burial rites
Alt Käbelich
Jak cytować
Abstrakt
The article presents the results of archaeological research into an Alt Käbelich-type grave discovered in Chodlik, Karczmiska county, Lublin province. The pit contained layer burials of five individuals. The bone material included also horse remains. Other archaeological material contained fragments of clay utensils as well as pieces of metal and bone artefacts destroyed in fire. On the basis of 3D documentation, at attempt has been made to reconstruct the object by means of digital technology. The Chodlik discovery is a ontribution to the research into the occurrence of the Alt Käbelich type of graves and the concept of the so-called “house of the dead” in the Western Slavic Dominion.
Bibliografia
Abłamowicz R. 2018, Analiza archeozoologiczna kości z kurhanów w Guciowie, stan. 6, pow. zamojski, w: J. Górski, A. Tyniec (red.), Fenomen miejsca. Nekropola kurhanowa z neolitu, epoki brązu i wczesnego średniowiecza w Guciowie, pow. zamojski, Kraków, Wydawnictwo PMA, s. 291-292.
Bass W.M. 1995, Human Osteology. A Laboratory and Field Manual (Special Publication 2, Missouri Archeological Society), Springfield, Wydawnictwo Missouri Archeological Society.
Bojarski J. 2012, Badania nad morfologią i stylistyką wczesnośredniowiecznych naczyń ceramicznych z Napola na ziemi chełmińskiej, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Archeologia 32, s. 291-364. https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2012.009 DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2012.009
Buikstra J.E., Ubelaker D.H. 1994, Standards for Data Collection from Human Skeletal Remains. Proceedings of a Seminar at The Field Museum of Natural History (Arkansas Archeological Survey Research Series 44), Fayetteville, Wydawnictwo University of Arcansas.
Clark J.T. 2010, The fallacy of reconstruction, „Cyber-archaeology” 2177, s. 63-73.
Dzieńkowski T. 2020, Gródek-Wołyń i archeologia. Dom zmarłych, grób zbiorowy czy (nie)zwykły cmentarz?, „Wiadomości Uniwersyteckie. Miesięcznik Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej” 2/262, s. 48-49.
Dzierżykray-Rogalski T. 1960, Szczątki kostne z grobów ciałopalnych jako przedmiot badań antropologicznych, „Człowiek w Czasie i Przestrzeni” 3/1, s. 49-51.
Dzierżykray-Rogalski T. 1968, Uwagi metodologiczne o badaniu szczątków kostnych z grobów ciałopalnych, w: K. Jażdżewski (red.), Liber Iosepho Kostrzewski octogenario a veneratoribus dicatus, Wrocław–Warszawa–Kraków, Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 627-635.
Dzik M. 2014, Uwagi o funkcji i symbolice konstrukcji wczesnośredniowiecznych grobów w obudowach kamiennych, „Acta Archaeologica Lodzensia” 60, s. 87-101.
Gładykowska-Rzeczycka J. 1972, Historia, rozwój i wyniki badań materiałów kostnych z cmentarzysk ciałopalnych ze szczególnym uwzględnieniem Polski, „Pomorania Antiqua” 4, s. 21-67.
Florek M. 2011, Uwagi o zróżnicowaniu słowiańskiego obrządku pogrzebowego w Małopolsce w okresie plemiennym (do końca X w.), w: S. Cygan, M. Glinianowicz, P.N. Kotowicz (red.), „In Silvis, Campis…Et Urbe”. Średniowieczny obrządek pogrzebowy na pograniczu polsko-ruskim, Rzeszów–Sanok, s. 59-78.
Hoczyk-Siwkowa S. 2006, Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
Huurdeman H., Picolli C. 2021, 3D Reconstructions as Research Hubs: Geospatial Interfaces for Real-Time Data Exploration of Seventeenth-Century Amsterdam Domestic Interiors, „Open Archaeology” 7, s. 314-336. https://doi.org/10.1515/opar-2020-0142 DOI: https://doi.org/10.1515/opar-2020-0142
Kalaga J. 2006, Ciałopalny obrządek pogrzebowy w międzyrzeczu Liwca, Bugu i Krzny we wczesnym średniowieczu, Warszawa, Wydawnictwo UW.
Koperkiewicz A., Krasnodębski D. 2006, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Daniłowie Małym, gm. Łapy, w: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, Toruń, Wydawnictwo UMK, s. 465-485.
Lasota-Moskalewska A. 2008, Archeozoologia. Ssaki, Warszawa, Wydawnictwo UW. łosiński W. 1969, Badania archeologiczne w Skroniu, pow. Kołobrzeg, „Sprawozdania Archeologiczne” 21, s. 163-166.
Lasota-Moskalewska A. 1993, Groby typu Alt Käbelich w świetle badań przeprowadzonych na cmentarzysku wczesnośredniowiecznym w Świelubiu pod Kołobrzegiem, „Przegląd Archeologiczny” 41, s. 17-34.
Lasota-Moskalewska A. 1998, Z dziejów obrzędowości pogrzebowej u północnego odłamu Słowian zachodnich w świetle nowszych badań, w: H. Kóčka-Krenz, W. łosiński (red.), Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 473-483.
Lasota-Moskalewska A. 2008, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań, Wydawnictwo IAE PAN.
Miechowicz ł. 2017, Nieznany wał podłużny w Kotlinie Chodelskiej. Przyczynek do studiów nad obroną stałą oraz granicach we wczesnym średniowieczu, w: M. Dzik, G. Śnieżko, M. Starski (red.), Fines testis temporum. Studia ofiarowane Profesor Elżbiecie Kowalczyk-Heyman w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, Rzeszów, Wydawnictwo IA UR, s. 265-278.
Lasota-Moskalewska A. 2018, Wczesnośredniowieczne grody w Kotlinie Chodelskiej, w: E. Banasiewicz-Szykuła (red.), Grody z okresu plemiennego na Lubelszczyźnie, Lublin, Wydawnictwo WUOZ w Lublinie, s. 25-70.
Lasota-Moskalewska A. 2020, Wczesnośredniowieczny obrządek pogrzebowy w Kotlinie Chodelskiej na tle Małopolski okresu plemiennego (VIII-X w.), w: G. Mączka (red.), Kurhany na Wyżynie Lubelskiej, Lublin, Wydawnictwo WUOZ w Lublinie, s. 13-38.
Lasota-Moskalewska A. 2021a, Palą siebie w ogniu, gdy umrze im król lub wódz – i palą również jego wierzchowce. Wczesno średniowieczny pochówek ciałopalny ze szczątkami konia z Chodlika, pow. opolski, woj. lubelskie, „Slavia Antiqua” 52, s. 147-169. https://doi.org/10.14746/sa.2021.62.7 DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2021.62.7
Lasota-Moskalewska A. 2021b, Uwagi na temat wczesnośredniowiecznego obrządku pogrzebowego na cmentarzysku kurhanowym w Lipsku-Polesiu, w: W. Borkowski, W. Brzeziński (red.), Unikatowe wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe w Lipsku-Polesiu, gm. Zamość, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 12, Warszawa, Wydawnictwo PMA, s. 265-274.
Miechowicz ł., Chlebicka A. 2021, Wczesnośredniowieczna ceramika naczyniowa z badań cmentarzyska kurhanowego w Lipsku-Polesiu, w: W. Borkowski, W. Brzeziński (red.), Unikatowe wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe w Lipsku-Polesiu, gm. Zamość, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 12, Warszawa, Wydawnictwo PMA, s. 119-190.
Paddenberg D. 2000, Studien zu frühslawischen Bestattungssitten in Nordostdeutschland, „Offa” 57, s. 231-345.
Pawlak P. 2018, Przejawy słowiańskiej i skandynawskiej obrzędowości pogrzebowej doby „plemiennej” na cmentarzysku w Myszęcinach na ziemi lubuskiej, „Slavia Antiqua” 59, s. 221-237. https://doi.org/10.14746/sa.2018.59.10 DOI: https://doi.org/10.14746/sa.2018.59.10
Piątkowska-Małecka J. 2021, Zwierzęce szczątki kostne z wczesnośredniowiecznych kurhanów na cmentarzysku w Lipsku-Polesiu, w: W. Borkowski, W. Brzeziński (red.), Unikatowe wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe w Lipsku-Polesiu, gm. Zamość, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 12, Warszawa, Wydawnictwo PMA, s. 249-258.
Piontek J. 1999, Biologia populacji pradziejowych. Zarys metodyczny, Poznań.
Pletinckx D. 2007, Interpretation management: How to make sustainable visualisations of the past, Stockholm, Wydawnictwo The Interactive Institute AB (wydanie online: https://media.digitalheritage.se/2010/07/Interpretation_Managment_TII.pdf).
Poleski J. 2013, Małopolska w VI-X wieku. Studium archeologiczne, Kraków, Wydawnictwo Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
Pyżuk M. 2004, Antropologiczna interpretacja szczątków kostnych populacji kultur przeworskiej i wielbarskiej z Kołozębia, pow. Płońsk, „Archeologia Polski” 49/1-2, s. 33-48.
Ramanûk M. 2000, Belaruskìâ narodnyâ kryžy. Managrafiâ, Vil’nâ, Wydawnictwo Naša Niva.
Reitz E.J., Wings E.S. 1999, Zooarchaeology, Cambridge, Wydawnictwo Cambridge University Press.
Schmidt V. 1981, Slawische urnenlose Brandbestattungen in Flachgräbern aus dem Bezirk Neubrandenburg, „Zitschrift für Archäologie” 15, s. 333-354.
Schmidt V. 1985, Untersuchungen auf dem slawischen birituellen Gräberfeld von Alt Käbelich, Kreis Strasburg, „Bodendenkmalpflege in Mecklenburg“ 32 (1984), s. 337-346.
Schmidt V. 1987, Jak Słowianie Zachodni chowali zmarłych, „Z Otchłani Wieków” 53, z. 1, s. 32-35.
Schmidt V. 1992, Lieps. Die slawischen Gräberfelder und Kultbauten am Südende des Tollensesees, Lübstorf.
Schmidt V. 1996, Ein slawisches birituelles Gräberfeld von Alt Käbelich, Lkr. Mecklrnburg-Strelitz, „Bodendenkmalpflege in Meclenburg-Vorpommern“ 43 (1995), s. 83-113.
Sikora J. 2010, Grób 11 z Ostrowitego na tle zagadnienia wczesnośredniowiecznych „domów zmarłych”, w: M. Bogucki i in. (red.), Religia ludów Morza Bałtyckiego. Stosunki polsko-duńskie w dziejach, Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeża Morza Bałtyckiego, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 307-312.
Spiss A. 1994, Katalog wystawy „Oswoić śmierć”, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 11.
Stanaszek ł.M. 2008, Analiza antropologiczna materiału kostnego z cmentarzyska w Dziecinowie, pow. otwocki, „Wiadomości Archeologiczne” 60, s. 321-334.
Stanaszek ł.M. 2017, Analiza antropologiczna materiału kostnego z cmentarzyska kultury przeworskiej w Legionowie, w: W. Nowakowski, W. Orliński, M. Woińska (red.), Relacje kultury przeworskiej i lateńskiej na Mazowszu. Wnioski z badań cmentarzyska przeworskiego w Legionowie CSP, Legionowo–Warszawa, Wydawnictwo Muzeum Historyczne w Legionowie, s. 161-206.
Strzałko J., Piontek J., Malinowski A. 1972, Problem rekonstrukcji wzrostu na podstawie kości zachowanych we fragmentach lub spalonych, „Przegląd Antropologiczny” 38/2, s. 277-287.
Strzałko J. 1973, Teoretyczno-metodyczne podstawy badań kości z grobów ciałopalnych, „Materiały i Prace Antropologiczne” 85, s. 179-201.
Strzałko J. 1974, Możliwości identyfikacji szczątków ludzkich z grobów ciałopalnych w świetle wyników badań eksperymentalnych, w: Giżyńska H. (red.), Metody, wyniki i konsekwencje badań kości z grobów ciałopalnych. Materiały z sesji naukowej w dniu 25 III 1972 roku, Seria Anthropologia 2, Poznań, Wydawnictwo UAM, s. 31-42.
Svestad A. 2021, The impact of materiality on Sami burial customs and religious concepts, „Fennoscandia archaeologica” 28, s. 39-56.
Szmoniewski B.Sz. 2005, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko ciałopalne na stanowisku 16 w Targowisku, gm. Kłaj, woj. małopolskie, „Materiały Archeologiczne” 35, s. 109-117.
Szmoniewski B.Sz. 2007, Metodyka eksploracji grobów typu Alt Käbelich na stanowisku 16 w Targowisku, woj. małopolskie, w: L. Bakaralska (red.), Materiały z konferencji konserwatorstwa archeologicznego, Warszawa, Wydawnictwo Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, s. 336-341.
Szmoniewski B. Sz., Tyniec-Kępińska A. 2006, Obrzędowość pogrzebowa w Małopolsce wczesnośredniowiecznej (VII/VIII – poł. X w.) w świetle nowych badań, „Materiały Archeologiczne” 36, s. 27-31.
Szymański W. 2004, Dom żywych – dom umarłych w kulturze Słowian wczesnego średniowiecza, w: J. Libera, A. Zakościelna (red.), Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gurby, Lublin, s. 301-308.
Tyniec-Kępińska A., Szmoniewski B.Sz. 2006, Nowe wczesnośredniowieczne cmentarzyska w typie Alt Käbelich z Małopolski, w: W. Chudziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później, Toruń–Wrocław, Wydawnictwo UMK, s. 383-390.
Tyniec-Kępińska A., Wróbel J. 2002, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko ciałopalne na stanowisku 27 w Krakowie-Bieżanowie, „Materiały Archeologiczne” 33, s. 163-167.
Szpunar B.A. 1998, Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Brzeżnicy, badania 1997 roku, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” 19, s. 211–216.
Szydłowski J. 1974, Z badań kremacji w pradziejach, w: Giżyńska H. (red.), Metody, wyniki i konsekwencje badań kości z grobów ciałopalnych. Materiały z sesji naukowej w dniu 25 III 1972 roku, Seria Anthropologia 2, Poznań, Wydawnictwo UAM, s. 71-76.
Trotter M., Gleser G.C. 1952, Estimation of stature from long bones of American Whites and Negroes, „American Journal of Physical Anthropology” 10, s. 463-514. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330100407 DOI: https://doi.org/10.1002/ajpa.1330100407
Ubelaker D.H. 1978, Human skeletal remains. Excavation, analysis, interpretation, Chicago, Wydawnictwo Aldine Transaction.
Wahl J. 1981, Beobachtungen zur Verrennung menschlicher Leichname, „Archäologisches Korrespondenzblatt”, t. 11, s. 271-279.
Węgrzynowicz T. 1982, Szczątki zwierzęce jako wyraz wierzeń w czasach ciałopalenia zwłok, Warszawa, Wydawnictwo PMA.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 ŁUKASZ MIECHOWICZ, JOANNA PIĄTKOWSKA-MAŁECKA, ŁUKASZ MAURYCY STANASZEK, JAKUB STĘPNIK
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.