Słowa kluczowe
lakes
strongholds
settlement
pagan temples
bridges
Jak cytować
Abstrakt
The text revolves around the use of lake isles by Western Slavs and Western Balts in the North European Plain in the early Middle Ages. The main goal of this article is to collect, discuss and analyse early medieval written sources that provide information about the locations’ forms and functions among old communities. This process has resulted in a picture of the various uses of isles by Slavs (and, to a small extent, by the Balts) which may serve as the starting point for an analysis of archaeological sources.
Bibliografia
Adam z Bremy Adams Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificium, red. B. Schmeidler, wyd. 3, Hannover-Leipzig 1917.
Anonim tzw. Gall Kronika polska, przekł. R. Grodecki, wstęp, oprac., uzupełnienia M. Plezia, wyd. 9, Wrocław-Warszawa-Kraków 2008.
Anonymus Gallus Gesta Principum Polonorum; The Deeds of the Princes od the Poles, tłum. i przypisy P.W. Knoll, F. Schaer, wstęp T.N. Bisson, Central European Medieval Texts, vol. 3, Budapest-New York 2003.
Die Chronik des Thietmar Die Chronik des Thietmar von Merseburg, tłum. M. Laurent, popr. I. Strebizki, wyd. 2, Leipzig 1879.
Ebo Ebonis Vita s. Ottonis episcopi Babenbergensis, w: wyd. J. Wikarjak, oprac. K. Liman, Monumenta Poloniae Historica Series Nova VII 2, Warszawa 1969.
Herbord Dialog o życiu św. Ottona biskupa bamberskiego (wyjątki), w: red., tłum. J. Wikarjak, Pomorze Zachodnie w żywotach Ottona, Warszawa 1979, s. 157-171.
Helmoldi Helmoldi presbyteri bozoviensis Chronica Slavorum, wyd. B. Schmeidler, Hannoverae 1937.
Helmold Helmolda Kronika Słowian, tłum. J. Matuszewski, wstęp i komentarz J. Strzelczyk, Warszawa 1974.
Ibrahim Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekriego, wyd. i tłum.
T. Kowalski, Monumenta Poloniae Historica, Nova Series I, Kraków 1946. Kronika książąt polskich Kronika xiążąt polskich (Chronica principum Poloniae), wyd. Z. Węclewski, Monumenta Poloniae Historica III, Lwów 1878, s. 423-578.
Kronika polsko-śląska Kronika polska (Chronica Polonorum), wyd. L. Ćwikliński, Monumenta Poloniae Historica III, Lwów 1878, s. 578-656.
Kronika wielkopolska Kronika wielkopolska, przekł. K. Abgarowicz, wstęp i komentarz B. Kürbis, Kraków 2010.
Magistrii Vincenti Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronika Polska (Magistrii Vincenti dicti Kadłubek Chronica Polonorum), wyd. M. Plezia, Monumenta Poloniae Historica Nova Series XI, Kraków 1994.
Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek) Kronika polska, wyd. 4, przekł. i oprac. B. Kürbis, Wrocław-Warszawa-Kraków 2008.
Pommersches Urkundenbuch Pommersches Urkundenbuch I, wyd. R. Klempin, Stettin 1868.
Saxo Grammaticus Saxo Grammaticus, Gesta Danorum - The History of the Danes, t. 2, wyd. K. Friis-Jansen, tłum. P. Fisher, Oxford 2015. https://doi.org/10.1093/actrade/9780198705765.book.1 DOI: https://doi.org/10.1093/actrade/9780198705765.book.1
The Chronicon Thietmar of Merseburg Ottonian Germany. The Chronicon Thietmar of Merseburg, tłum. D.A. Warner, Manchester 2001.
The Life of Otto The Life of Otto Apostle of Pomerania 1060-1139, red. i tłum. Ch. Robinson, New York 1920.
Thietmar Kronika Thietmara, tekst łaciński i polski, tłum., wstęp, komentarz M.Z. Jedlicki, Poznań 1953.
Thietmar von Merseburg Thietmar von Merseburg. Chronik, tłum. W. Trillmich, Darmstadt 1966.
Thietmari Thietmari Merseburgensis episcopi Chronicon, wyd. R. Holtzmann, Monumenta Germaniae Historica.
Scriptores Rerum Germanicarum Nova Series IX, Berlin 1935. Vita prior S. Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior, wyd. J. Karwasińska, Monumenta Poloniae Historica series nova IV, 1, Warszawa 1962.
Vita altera S. Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita altera auctore Brunoni Qeurfurtensi, wyd. J. Karwasińska, Monumenta Poloniae Historica Series Nova IV, 2, Warszawa 1969.
Żywot z Prüfening Żywot z Prüfening Ottona biskupa bamberskiego, w: red., tłum. J. Wikarjak, Pomorze Zachodnie w żywotach Ottona, Warszawa 1979, s. 45-137.
Żywot pierwszy Świętego Wojciecha Żywot Pierwszy, w: komentarze J. Karwasińska, tłum. K. Abgarowicz, J. Karwasińska (red.), Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, Warszawa 1966, s. 23-86.
Żywot drugi Świętego Wojciecha Żywot Drugi, w: komentarze J. Karwasińska, tłum. K. Abgarowicz, J. Karwasińska (red.), Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, Warszawa 1966, s. 87-154.
Babij P. 2021, Wojskowość Słowian Połabskich, t. 2, Wrocław.
Balzer O. 1895, Genealogia Piastów, Kraków.
Banaszkiewicz J. 1986, Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa.
Banaszkiewicz J. 2001, Dwie sceny z żywotów i z życia św. Wojciecha: misjonarz i wiec Prusów, martyrium biskupa, w: W. Iwańczak, S.K. Kuczyński (red.), Ludzie, Kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze - wczesna epoka nowożytna), Warszawa 2001, s. 79-94.
Bieniak J. 1963, Rola Kujaw w Polsce Piastowskiej, "Ziemia Kujawska" 1, s. 27-71.
Biermann F. 2016, Der Burgwall von Fergitz (Uckermark) und die Inselsiedlungen der Slawenzeit im brandenburgischen Raum, w: F. Biermann, K. Uwe-Heußner (red.), Historische Gewässernutzung im nordostdeutschen Gebiet, Bonn, s. 27-144.
Bleile R. 2008, Quetzin - Eine spätslawische Burg auf der Kohlinsel im Plauer See. Befunde und Funde zur Problematik slawischer Inselnutzungen in Mecklenburg-Vorpommern, Schwerin.
Bleile R. 2010, central Sites on the Periphery? The Devolopment of Slavonic Ramparts on Islands in Freshwater Lakes in Northern Germany (8th-12th Centaury AD), w: Kiel Graduate School (red.), " Human Devolopment in Landscapes", Landscapes and human devolopment. The Contribution of European Archaeology, Bonn, s. 285-295.
Choiński A. 1991, Katalog jezior Polski. Część pierwsza: Pojezierze Pomorskie, Poznań.
Choiński A. 2007, Limnologia fizyczna Polski, Poznań.
Chłopocka H. 1961, Adam Bremeński, w: W. Kowalenko, G. Labuda, T. Lehr-Spławiński (red.), Słownik starożytności słowiańskich 1, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 3-4.
Chrzan K. 2017, Bogowie i społeczeństwo. Grody w krajobrazie przedchrześcijańskich Słowian na przykładzie opowieści biskupa merseburskiego Thietmara o Radogoszczy i Lucicach, w: D. Adamska, K. Chrzan, A. Pankiewicz (red.), Cum gratia et amicitia. Studia z dziejów osadnictwa dedykowane Pani Profesor Marcie Młynarskiej-Kaletynowej z okazji 65-lecia działalności naukowej, Wrocław.
Chudziak W. 2013, Wyspy w krajobrazie przyrodniczo-kulturowym Słowian zachodnich, w: M. Brzostowicz, M. Przybył, J. Wrzesiński (red.), Wioski i parafie w średniowieczu, Poznań-Ląd, s. 51-75.
Chudziak W. i in. 2015, Wyspa w przestrzeni mitycznej Słowian Zachodnich, w: A. Jaszewska, A. Michalak (red.), Woda - żywioł ujarzmiony i nieujarzmiony, Zielona Góra, s. 189-209.
Chudziak W., Kaźmierczak R., Niegowski J. 2011, Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski. Katalog stanowisk (badania 2006-2009), Toruń.
Dalewski Z. 2005, Rytuał i polityka. Opowieść Galla Anonima o konflikcie Bolesława Krzywoustego ze Zbigniewem, Warszawa.
Deptuła C. 1990, Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego, Lublin.
Derwich M., 1985, Janko z Czarnowa a "Kronika Wielkopolska", Acta Universitatis Wratislavensis 800, Historia 50, s. 127-162.
Engel M. 2020, Jaćwięskie ośrodki grodowe, Warszawa.
Fałkowski W. 2006, Niezwykły rytuał spotkań władców na wyspie, "Przegląd Historyczny" 97/2, s. 187-202.
Gieysztor A. 2020, Mitologia Słowian, wyd. 3, Warszawa.
Jacob G. 1927, Arabische Berichte von Gesandten an germanische Fürstenhöfe aus dem 9. und 10. Jahrhundert, w: V. v. Geramb, L. Mackensen (red.), Quellen zur deutschen Volkskunde, heft 1, Berlin-Leipzig. https://doi.org/10.1515/9783111559841 DOI: https://doi.org/10.1515/9783111559841
Jagodziński M. 1997, Archeologiczne ślady osadnictwa między Wisłą a Pasłęką we wczesnym średniowieczu. Katalog stanowisk, Warszawa.
Jagodziński M. 2001, Tło archeologiczne misji pruskiej św. Wojciecha, "Studia Elbląskie" 3, s. 43-60.
Jagodziński M. 2010, Truso. Między Weonodlandem a Witlandem, Elbląg.
Jeżowa M. 1961, Dawne słowiańskie dialekty Meklemburgii w świetle nazw miejscowych i osobowych, cz. 1. Fonetyka, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Kajkowski K. 2016, Islands as symbolic centres of the Early Medieval settlement patterns in Middle Pomerania (Northern Poland), "Studia Mythologica Slavica" 19, s. 41-59. https://doi.org/10.3986/sms.v19i0.6615 DOI: https://doi.org/10.3986/sms.v19i0.6615
Kajkowski K. 2019, Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczne, Wrocław.
Karwasińska J. 1966, Wstęp, w: J. Karwasińska (red.), Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, Warszawa.
Kasprzycka M. 1999, Tło paleogeograficzne osadnictwa Żuław Elbląskich w pierwszym tysiącleciu naszej ery, Warszawa.
Kiersnowski R. 1953, Budownictwo zachodnio-pomorskie wieku XII w świetle źródeł pisanych, "Wiadomości Archeologiczne", t. 19, s. 105-135.
Kostrzewski J. 1946, Komentarz archeologiczny do ustępu o grodziskach, w: wyd. i tłum. T. Kowalski, Relacja Ibrahima ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekriego, Monumenta Poloniae Historica. Nova Series I, Kraków, s. 128-129.
Kotowski W. 2017, Meandry terminologii mokradłowej, https://bagna.pl/zglebiaj-wiedze/meandry-terminologii/353-meandry-terminologii (dostęp: 8.12.2021).
Kowalczyk-Heyman E. 2011, Misje biskupa praskiego Wojciecha i biskupa Brunona z Kwerfurtu do Prus w badaniach archeologicznych, "Pruthenia" 6, s. 305-319.
Labuda G. 1975, Sakso Gramatyk, w: G. Labuda, Z. Stieber (red.), Słownik starożytności słowiańskich, t. 5, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 19-20.
Labuda G. 1988, Studia nad początkami państwa polskiego, t. 2, Poznań.
Labuda G. 1997, Dwa najstarsze żywoty świętego Wojciecha we wzajemnym stosunku. Stopień wiarygodności, w: J. Spież, Z. Wielgosz (red.), Benedyktyńska praca. Studia historyczne ofiarowane o. Pawłowi Sczanieckiemu w 80. rocznicę urodzin, Kraków, s. 49-76.
Labuda G. 1999, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań.
Labuda G. 2004, Święty Wojciech. Biskup męczennik, patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław.
Labuda G. 2008, Na uczczenie Tadeusza Kowalskiego 60-lecia wydania "Relacji z podróży po krajach słowiańskich Ibrahima ibn Jakuba w przekazie al-Bekriego", w: A. Zaborski (red.), Ibrahim ibn Jakub i Tadeusz Kowalski w sześćdziesiątą rocznicę edycji, Kraków, s. 11-17.
Leciejewicz L. 1968, Miasta Słowian północnopołabskich, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Leciejewicz L. 1986, Behren-Lübchin, w: G. Labuda, A. Gąsiorowski (red.), Słownik starożytności słowiańskich 7.2, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-łódź, s. 423-425.
Lelewel J. 1846, Polska wieków średnich w dziejach narodowych polskich, t. 1, Poznań.
Lewicka-Rajewska U. 2004, Arabskie opisanie Słowian. Źródła do dziejów średniowiecznej kultury, Wrocław.
Lewicka-Rajewska U. 2012, Al-Masudi o świątyniach u wczesnośredniowiecznych pogańskich Słowian, w: E. Machut-Mendecka, K. Pachniak (red.), Świat arabski. Kultura i polityka, Warszawa, s. 267-279.
Ludat H. 2000 (1936), Pochodzenie wschodnioniemieckich wików, w: H. Ludat, Słowianie - Niemcy -Europa. Wybór prac, tłum. J.M. Piskorski, Marburg-Poznań, s. 169-186.
Łowmiański H. 1973, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e., t. 5, Warszawa.
Mielczarski S. 1967, Misja pruska świętego Wojciecha, Gdańsk.
Mishin D. 1996, Ibrahim ibn Ya'qub at - Turtushi's account of the Slavs from the middle of tenth century, Annual of Medieval Studies at the Central European University, vol. 2/1996, s. 184-199.
Müller U. 2011, Olsborg - eine Inselsiedlung um das Jahr 1000, w: F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt (red.), Der Wandel um 1000, Langenweissbach, s. 85-96.
Nalepa J. 1967, Mechlin (Mecklenburg), w: W. Kowalenko, G. Labuda, Z. Stieber (red.), Słownik starożytności słowiańskich 3.1, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 188-189.
Nixdorf B., Hemm M., Hoffmann A., Richter P. 2004, Dokumentation von Zustand und Entwicklung der wichtigsten Seen Deutschlands. Teil 1 Schleswig-Holstein, Berlin.
Okulicz-Kozaryn ł. 1997, Dzieje Prusów, Wrocław.
Paddenberg D. 2012, Die Funde der jungslawischen Feuchtbodensiedlung von Parchim-Löddigsee, Kr. Parchim, Mecklenburg-Vorpommern, Wiesbaden.
Parandowski J. 1992, Mitologia, Londyn.
Parczewski M. 1991, Początki kształtowania się polsko-ruskiej rubieży etnicznej w Karpatach. U źródeł rozpadu Słowiańszczyzny na odłam wschodni i zachodni, Kraków.
Piskorski J.M. 1980, Rozmieszczenie i zasięg osadnictwa Wkrzan w świetle źródeł pisanych, językowych i archeologicznych, "Materiały Zachodniopomorskie" 26, s. 201-260.
Pranke P. 2021, Soziokulturelle Funktionen der Inselzentren im frühen Mittelalter. Ein Revisionsversuch, w: A. Radzimiński, J. Rakoczy, H. Flachenecker, R. Skowrońska (red.), Migration - Kommunikation- Transfer, Göttingen, s. 45-83. https://doi.org/10.14220/9783737012447.45 DOI: https://doi.org/10.14220/9783737012447.45
br., Relacja Ibrahima ibn Jakuba, https://www.academia.edu/13087894/RELACJA_IBRAHIMA_IBN_JAKUBA (dostęp: 11.05.2021).
Rosik S. 2000, Interpretacja chrześcijańska religii pogańskich Słowian w świetle kronik niemieckich XI-XII wieku (Thietmar, Adam z Bremy, Helmold), Wrocław.
Rosik S. 2010, Conversio Gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław.
Rosik S. 2011, Morze czy... "Morzyc"? Na tropie dawnych pojęć warunkujących ogląd wód (w kręgu przekazów o nadbałtyckiej Słowiańszczyźnie z XI i XII wieku), w: S. Rosik, M. Rębkowski (red.), Populi terrae marisque. Prace poświęcone pamięci Profesora Lecha Leciejewicza, Wrocław.
Rosik S. 2020, The Slavic Religion in the Light of 11th- and 12th-Century German Chronicles (Thietmar of Merseburg, Adam of Bremen, Helmold of Bosau). Studies on the Christian Interpretation of pre-Christian Cults and Beliefs in the Middle Ages, Leiden-Boston. https://doi.org/10.1163/9789004331488 DOI: https://doi.org/10.1163/9789004331488
Ruchhöft F. 2008, Vom slawischen Stammesgebiet zur deutschen Vogtei. Die Entwicklung der Territorien in Ostholstein, Lauenburg, Mecklenburg und Vorpommern im Mittelalter, Rahden/Westf.
Ruchhöft F. 2017, Zvarin - Schwerin. Von der Inselburg zur Residenz, Schwerin.
Schröder H.-D. 1967, "Gesta Danorum" Saxo Gramatyka jako źródło do dziejów Słowian nadbałtyckich, "Przegląd Zachodniopomorski" 5, s. 17-30.
Schuldt E. 1965, Behren-Lübchin. Eine spätslawische Burganlage in Mecklenburg, Berlin. https://doi.org/10.1515/9783112569542 DOI: https://doi.org/10.1515/9783112569542
Sikorski D.A. 2012, Archeologia i historia we wzajemnych relacjach i w praktyce naukowej badaczy wczesnego średniowiecza, w: M. Brzostowicz, M. Przybył, D.A. Sikorski (red.), Archeologia versus historiam - historia versus archaeologiam, czyli jak wspólnie poznawać średniowiecze?, Poznań, s. 49-78.
Sikorski D.A. 2020, O trzech najstarszych źródłach odnoszących się do dziejów Polski raz jeszcze (polemika z tekstem Edwarda Skibińskiego), "Historia Slavorum Occidentis", nr 1 (24), s. 137-158. https://doi.org/10.15804/hso200108 DOI: https://doi.org/10.15804/hso200108
Słownik łacińsko-polski 1959, t. 1: A-C, M. Plezia (red.), Warszawa.
Słownik łacińsko-polski 1969, t. 3: I-O, M. Plezia (red.), Warszawa.
Słownik łacińsko-polski. 1974, t. 4: P-R, M. Plezia (red.), Warszawa.
Słownik łacińsko-polski. 1979, t. 5: S-Z, M. Plezia (red.), Warszawa.
Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce 1981, t. 5, z. 5 (39): Iniuvo - Intellectualis, M. Plezia (red.), Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-łódź.
Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce 2011, t. 8, z. 9 (71): Specificativus - Sto, M. Rzepiela (red.), Kraków.
Słupecki L. 1994, Slavonic Pagan Sanctuaries, Warszawa.
Sosnowski M. 2013, Studia nad żywotami świętego Wojciecha - tradycja rękopiśmienna i polemika środowisk, Poznań.
Spors J. 1988, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego XII - pierwsza połowa XIII w., Słupsk.
Strzelczyk J. 1972, Radogoszcz, w: G. Labuda, Z. Stieber (red.), Słownik starożytności słowiańskich 4.2, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk, s. 451.
Strzelczyk J. 1976, Słowianie i Germanie w Niemczech środkowych we wczesnym średniowieczu, Poznań.
Strzelczyk J. 1986, Chocimir, w: G. Lubuda, A. Gąsiorowski (red.), Słownik starożytności słowiańskich 7.2, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-łódź, s. 582.
Struve K.W. 1981, Die Burgen in Schleswig-Holstein I. Die slawischen Burgen, Neumünster.
Szczepanik P. 2020, Rzeczywistość mityczna Słowian północno-zachodnich i jej materialne wyobrażenia, Toruń.
Tietz B. 2020a, Radogoszcz - świątynia wzniesiona na rogach dzikich zwierząt, "Archeologia Żywa" 2 (76), s. 4-11.
Tietz B. 2020b, Sierp w wodzie - czy ziemski atrybut ujarzmiał wodę?, w: P. Banasiak, M. Freygant (red.) Świat Słowian. Na pograniczu chrześcijaństwa i pogaństwa, Toruń, s. 33-59. https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.4 DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.4
Tietz B. 2021, Użytkowanie wysp jeziornych przez Słowian północno-zachodnich. Wybrane problemy, w: ł. Kaczmarek, P. Szczepanik (red.), Słowianie połabscy. Studia z zakresu archeologii, historii i językoznawstwa, Toruń, s. 109-134.
Turasiewicz A. 2004, Dzieje polityczne Obodrzyców. Od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160-1164, Kraków.
Wachowski K. 1950, Słowiańszczyzna zachodnia, Poznań.
Wichert S. 2008, Vademecum Rethram - eine Revision, "Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern" 56, s. 103-113.
Widajewicz J. 1946, Studia nad relacją o Słowianach Ibrahima ibn Jakuba, Kraków.
Wilamowska E. 1980, Kronika Polsko-Śląska, zabytek pochodzenia lubiąskiego, "Studia Źródłoznawcze" 25, s. 79-95.
Wilke G. 1998, Relikty osadnictwa słowiańskiego w Jeziorze Płońskim Wielkim (Großer Plöner See) w Niemczech w świetle archeologicznych badań podwodnych, w: H. Kóčka-Krenz, W. łosiński (red.), Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Poznań, s. 262-272.
Wilke G. 2006, Próba interpretacji podwodnych odkryć militariów przy rezydencji pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim, w: M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, S. Moździoch, M. Rębkowski (red.), Świat Słowian wczesnego średniowiecza, Szczecin-Wrocław, s. 443-455.
Wilke G. 2011, Najstarsze mosty zachodniosłowiańskie z międzyrzecza Łaby i Odry (VIII-X/XI wiek), acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia 31. Archeologia Podwodna 6, s. 57-125.
Wiszewski P. 2008, "Domus Bolezlai". W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), Wrocław.
Zaborski A. 2008, Bilans i przyszłość badań nad tekstem Ibrahima ibn Jakuba, w: A. Zaborski (red.), Ibrahim ibn Jakub i Tadeusz Kowalski w sześćdziesiątą rocznicę edycji, Kraków, s. 25-73.
Żmudzki P. 2009, Władca i wojownicy. Narracje o wodzach, drużynie i wojnach w najdawniejszej historiografii Polski i Rusi, Wrocław.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 BARTOSZ TIETZ
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.