Słowa kluczowe
arrowheads
Early Middle Ages
Piast State
Jak cytować
Abstrakt
The text aims to draw attention to the issue of early medieval antler and bone arrowheads, rarely discussed in historiography. Tracing the history of research and bringing closer the opinions of individual researchers shows how the interpretations of these monuments in archaeological literature have changed over the years. The text discusses and characterizes the findings of arrowheads from the territory ruled by the Piast Dynasty together with an attempt to divide them into types according to the typology of A. F. Medvedev for finds from the territory of ancient Rus. These issues are only an introduction to further research in this field.
Bibliografia
Anonim tzw. Gall 2008, Kronika polska, Wrocław, Ossolineum.
Kronika 2017, Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów), Chronica Galiciano-Voliniana (Chronica Romanoviciana), w: D. Dąbrowski, A. Jusupović (red.), Monumenta Poloniae Historica, S.N. II, t. 16, Kraków–Warszawa, Polska Akademia Umiejętności, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk.
Latopis 1995, Latopis Kijowski 1118-1158, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Nestor 2018, Powieść minionych lat, czyli Latopis Nestora, Sandomierz, Wydawnictwo Armoryka.
Thietmar 1953, Kronika Thietmara, w: M.Z. Jedlicki (red.), Biblioteka tekstów historycznych, t. 3, Poznań, Instytut Zachodni
Adamczyk J. 2004, Płacidła w Europie Środkowej i Wschodniej w średniowieczu: formy, funkcjonowanie, ewolucja, Warszawa, Neriton.
Bogucka M. 1962, Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV-XVII wieku, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Buczek K. 1958, Ksia̜że̜ca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław–Kraków, Ossolineum. Bukowska-Gedigowa J., Gediga B. 1986, Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu, Wrocław, Ossolineum.
Čermák K. 1904, Vyzkumy na Hrádku v Čáslavi, w: K. Čermák (red.), Jubilejní sborník památek čáslavských: v upomínku na 40. rok činnosti Musejního spolku Včela čáslavská, Čáslav, Včela Čáslavská.
Chudziak W., Kaźmierczak R., Niegowski J. 2011, Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski: katalog stanowisk (badania 2006-2009), Toruń, Wydawnictwo Fundacji Amicus Universitatis Nicolai Copernici.
Cnotliwy E. 1958, Wczesnośredniowieczne przedmioty z rogu i kości z Wolina, ze stanowiska 4, „Materiały Zachodniopomorskie” 4, s. 155-241.
Cnotliwy E. 1970, Pracownie grzebiennicze na Srebrnym Wzgórzu w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie” 16, s. 209-287.
Cnotliwy E. 1973, Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowiecznym, Wrocław, Ossolineum.
Cnotliwy E. 1999, Wczesnośredniowieczne przedmioty z poroża i kości z Kruszwicy na Kujawach, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Archeologiczne” 31, s. 153-241.
Cnotliwy E. 2013, Przedmioty z poroża i kości z Janowa Pomorskiego = Antler and bone objects from Janów Pomorski, Elbląg, Muzeum Archeologiczno-Historyczne: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Cofta-Broniewska A. 1954, Wyniki badań na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Błoniu, pow. Grodzisk Mazowiecki w latach 1949-1951, „Materiały Wczesnośredniowieczne” 3, s. 1-52.
Danielewski M. 2021, The stronghold in Grzybowo in the context of interdisciplinary research into the functions of early medieval strongholds from the 10th and 11th centuries, Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Dębski A., Kóčka-Krenz H. 2007, Militaria z Ostrowa Tumskiego w Poznaniu, „Archaeologia Historica Polona” 17, s. 51-74.
Doppelfeld O. 1936, Zantoch: eine Burg im deutschen Osten, “Deutschland und der Osten: Quellen und Forschungen zur Geschichte ihrer Beziehungen” 1, s. 78-104.
Dzieńkowski T., Gołub S. 2000, Piąty sezon badań wykopaliskowych na wczesnośredniowiecznej osadzie w Chełmie na stanowisku 144, „Archeologia Polski Środkowowschodniej” 5, s. 116-125.
Filipowiak W. 1955, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych w Wolinie w latach 1953-1954, „Sprawozdania Archeologiczne” 1, s. 179-195.
Florek M. 2015, Wykopaliska w magazynie: wczesnośredniowieczny rogowy grot strzały ze Wzgórza Zamkowego w Sandomierzu, „Zeszyty Sandomierskie. Biuletyn Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego” 39, s. 75-78.
Gajdukov P.G., Makarov N.A. 1993, Novye arheplogičeskie materialy o pušnom promysle v drevnej Rusi, v: Novgorod i Novgorodskaâ zemlâ. Istoriâ i arheologiâ. Vyp. 7, Novgorod.
Gruszka B. 2010, Wczesnośredniowieczna osada przygrodowa (podgrodzie?) w Klenicy (stan. 4), pow. zielonogórski: opracowanie wyników badań z 1962 roku, „Archeologia Środkowego Nadodrza” 7, s. 109-190.
Gula M., Rysiewska T. 1993, Zabytki wydzielone ze stanowiska Zamek II w Sandomierzu, w: S. Tabaczyński (red.), Sandomierz: Badania 1969-1973, 262-279, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Hensel W. 1939, Gród wczesnodziejowy w Kłecku w pow. Gnieźnieńskim, „Wiadomości Archeologiczne” 16, s. 265-303.
Herrmann J. 2005, Ralswiek auf Rügen – die slawisch-wikingischen Siedlungen und deren Hinterland Teil III: Die Funde aus der Haupt siedlung, Schwerin, Archäologisches Landesmuseum.
Hrubý V. 1957, Slovanské kostěné předměty a jejich výroba na Moravě, “Památky archeologické” 48, s. 118-217.
Iwanicka-Pinkosz B., Wyrwińska E., Kurnatowska Z. 2000, Ratownicze badania archeologiczne na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Dąbczu, stan. 1, gm. Rydzyna, byłe woj. leszczyńskie, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 5, s. 73-84.
Jaworski K. 2015, Wczesnośredniowieczne wyroby z kości i poroża w centralnej części wrocławskiego Ostrowa Tumskiego w świetle badań wykopu IIIF i sąsiednich, w: A. Limisiewicz, A. Pankiewicz (red.), Kształtowanie się grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim badania przy ul. św. Idziego, Wrocław, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kaźmierczyk J. 1971, Sprawozdanie z badań grodu i miasta Niemczy. pow. Dzierżoniów w 1971 roku, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 14, s. 41-43.
Kostrzewski J. 1949, Kultura prapolska, Poznań, Instytut Zachodni im. Zygmunta Wojciechowskiego
Kuczkowski A. 2010, Średniowieczne tzw. igielniki z rogu i poroża odkryte na ziemiach polskich, „Archeologia Polski” 55, s. 107-118.
Kurnatowska Z., Tuszyński M. 2009, Grzybowo pod Wrześnią. Wczesnopiastowski gród na szlaku z Giecza do Gniezna, w: A.M. Wyrwa (red.), Custodia Memoriae. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. XL lat istnienia (1969-2009), Lednica, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.
Kurnatowska Z., Tuszyński M. 2003, Wyroby rogownicze z wczesnopiastowskiego grodziska w Grzybowie pod Wrześnią, w: T. Galiński, E. Wilgocki (red.), Res et fontes: księga jubileuszowa Dr. Eugeniusza Cnotliwego w 70. rocznicę urodzin, Szczecin, Stowarzyszenie Naukowców Archeologów Polskich, Oddział w Szczecinie.
Kuśnierz J. 2006, Z badań nad militarnym znaczeniem Gródka nad Bugiem (Wołynia) we wczesnym średniowieczu, „Acta Militaria Mediaevalia” 2, s. 79-102.
Lodowski J. 1972, Sądowel we wczesnym średniowieczu, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Ossolineum.
Luik H. 2006, For hunting or for warfare? Bone arrowheads from the Late Bronze Age fortified settlements in Eastern Baltic, “Estonian Journal of Archaeology” 10, s. 132-149.
Łęga W. 1930, Kultura pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk, Toruń, Towarzystwo Naukowe.
MacGregor A.G. 1985, Bone, antler, ivory & horn: the technology of skeletal materials since the Roman period, London, Routledge.
Miedviediev A.F. 1966, Ručnoe metatelnoe oružie: luk i strely, samostrel, VIII-XIV vv., Cvod arheologičeskih istočnikov SSSR, t. E1-36, Moskva, „Nauka”.
Musianowicz K. 1969, Drohiczyn we wczesnym średniowieczu, Wrocław, Ossolineum.
Nadolski A. 1954, Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, Łódź, Ossolineum.
Nobis I. 2013, Służebne nazwy miejscowe w Polsce piastowskiej, Kraków, Polska Akademia Umiejętności.
Norska-Gulkowa M. 1985, Wyroby z rogu i kości z wczesnośredniowiecznego grodu-miasta na Ostrówku w Opolu, „Opolski Rocznik Muzealny” 8, s. 221-308.
Paszkowska R. 2018, Wstępne wyniki analizy archeozoologicznej zabytków z kości i poroża z wczesnośredniowiecznego Radomia, stanowiska 1 i 2, „Światowit” 11/12, s. 223-242.
Pawlak E., Pawlak P. 2019a, Gród w Dąbrówce, Dopiewo, Gmina Dopiewo.
Pawlak E.2019b, Pozostałe kategorie źródeł ruchomych na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką: Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu.
Poklewska-Koziełł M. 2019, Pozostałe kategorie źródeł ruchomych na stanowisku 1 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką: Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu.
Rajewski Z. 1938, Gród staropolski na półwyspie jeziora biskupińskiego w pow. żnińskim = L’ancienne cité polonaise dans la presqu’ île du lac de Biskupin (district de Żnin), w: J. Kostrzewski (red.), Gród prasłowiański w Biskupinie w powiecie żnińskim: sprawozdanie z badań w latach 1936-1937 z uwzglẹdnieniem wyników z lat 1934-1935; praca zbiorowa, Poznań, Nakład Instytutu Prehistorycznego Uniwersytetu Poznánskiego.
Rajewski Z.1939, Zabytki z rogu i kości w grodzie gnieźnieńskim, w: J. Kostrzewski (red.), Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk, Poznań, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne. Rauhutowa J. 1976, Czersk we wczesnym średniowieczu, Wrocław, Ossolineum.
Rudenko K.A. 2005, Bulgarskie izdeliâ iż kosti i roga, v: K.A. Rudenko (red.), Drevnosti Povolžâ: epoha srednevekovâ (iccledovaniâ kulturnogo naslediâ Volžskoj Bulgarii i Zolotoj Ordy), Materialy II Vserossijskoj konferencji „Povolže v srednie veka”, 25-28 sentâbrâ 2003 goda, Kazan–Ălčik, RIC „Škola”.
Sedov B.B. 1982, Vostočnye Slavâne v VI-XIII vv., Moskva, „Nauka”.
Smirnova L.I. 1994, Eŝe raz o tupyh strelah (K voprosu od ohotničem promysle v srednevekovom Novgorode), v: Novgorod i Novgorodskaâ zemlâ. Istoriâ i apheologiâ, Vyp. 8, Novorod.
Sokół A. 2016, Techniki produkcji i sposoby wykorzystywania przedmiotów z kości i poroża zaopatrzonych w ostrza na przykładzie znalezisk grupy chełmińskiej kultury łużyckiej. Maszynopis pracy magisterskiej, Toruń. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne XIV, 1971, rycina na okładce, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 14.
Świętosławski W. 1999, Arms and armour of the nomads of the great steppe in the times of the mongol expansion: (12th-14th centuries), Łódź, Oficyna Naukowa.
Trzeciecki M. 2018, Grody „plemienne” i „wczesnopaństwowe” na Mazowszu (IX-XI w.). Stan badań, problematyka i możliwości interpretacji, „Historia Slavorum Occidentis” 17, s. 42-67.
Tuszyński M. 1995, Grodzisko w Grzybowie, stan. 1, gm. Września, woj. poznańskie. Doniesienia wstępne, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 3, s. 201-204.
Ulbricht I. 1978, Die Geweihverarbeitung in Haithabu, Neumünster, K. Wachholtz. Waszczuk K., Gronek S. 2022, Zabytki z kości i poroża. Studium archeozoologiczno-funkcjonalne, w: M. Danielewski, J. Wrzesiński (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Grzybowie, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Wietrzichowski F. 1993, Untersuchungen zu den Anfängen des frühmittelalterlichen Seehandels im südlichen Ostseeraum unter besonderer Berücksichtigung der Grabungsergebnisse von Groß Strömkendorf, Wismar, Stadtgeschichtliches Museum Leipzig.
Wiślański T. 1960, Badania wykopaliskowe w Poznaniu na posesji Ostrów Tumski 11 w roku 1948, w: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu, t. 2, Wrocław–Warszawa, Ossolineum.
Wrzesińska A., Wrzesiński J. 2003, Przedmioty z kości i poroża w grobach wczesnośredniowiecznych cmentarzyska w Dziekanowicach, w: T. Galiński, E. Wilgocki (red.), Res et fontes: księga jubileuszowa Dr. Eugeniusza Cnotliwego, Szczecin, Stowarzyszenie Naukowców Archeologów Polskich, Oddział w Szczecinie.
Wrzesiński J., Dmochowski P. 2022, Groty strzał z poroża, w: M. Danielewski, J. Wrzesiński (red.), Wczesnośredniowieczny gród w Grzybowie, Warszawa. Zamelska-Monczak K. 2019, Przedmioty z kości i poroża oraz z metali, w: Santok: strażnica i klucz Królestwa Polskiego: wyniki badań z lat 1958-1965, Warszawa, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Żurowski K., Mikołajczyk G. 1955, Sprawozdanie z badań kurhanu we wsi Husynne w pow. hrubieszowskim w 1954 r., „Sprawozdania Archeologiczne” 1, s. 251-267.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 SZYMON MITELSZTET
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 3.0 Unported License.
Prawa autorskie posiada autor/autorzy utworu, który/którzy udzielają licencji do jego opublikowania Czasopismu.