A preliminary arrangement of Pomeranian coinage from the 11th and early 12th centuries
Okładka czasopisma Slavia Antiqua.  Rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim, nr 66, rok 2025
PDF (English)

Słowa kluczowe

Early Middle Ages
Viking Age
Pomerania
coinage
imitations

Jak cytować

Bogucki, M. (2025). A preliminary arrangement of Pomeranian coinage from the 11th and early 12th centuries. Slavia Antiqua. Rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim, (66), 283–323. https://doi.org/10.14746/sa.2025.66.10

Abstrakt

Researchers knew about the existence of the 11th-century Pomeranian coinage back in the 19th century. The basic source is a large hoard from the village of Łupawa (Lupow) near Słupsk, consisting mostly of imitations. The term “Łupawa imitations” has been in use in numismatics, to which – over the last 100 years – various authors have included all kinds of “barbaric” coins. The author presents a new concept for dividing the 11th-early 12th century coinage into six smaller groups. The oldest mint may have operated in Wolin which, however, collapsed in the first half of the 11th century. At the same time coinage started in Budzistowo, where it continued throughout the 11th century. In the second half of the 11th century, a second mint was established – probably in the vicinity of Słupsk, where both silver and copper coins were made. The mint, producing sub-value copper coins in the late 11th and the early 12th century, was located probably in Gdansk.

https://doi.org/10.14746/sa.2025.66.10
PDF (English)

Bibliografia

Becker C.J. 1981, The Coinage of Harthacnut and Magnus the Good at Lund c. 1040-c. 1046, in: C.J. Becker (eds.), Studies in Northern Coinages of the Eleventh Century, København, pp. 119-174.

Becker C.J. 1985, Lund – Odense – Lund. Numismatiske bidrag til Danmarks historie i 1040’rne, „Hikuin” 11, pp. 175-182.

Bogucki M. 2008, Forged Coins in Early Medieval Poland, „Wiadomości Numizmatyczne” LII/2 (186) [Polish Numismatic News VIII], pp. 209-236.

Bogucki M. 2012a, Some Polish imitations of Otto-Adelheid-Pfennige, in: G. Dethlefs, A. Pol, S. Wittenbrink (eds.), Nummi docent! Münzen – Schätze – Funde. Festschrift für Peter Ilisch zum 65. Geburtstag am 28. April 2012, Osnabrück, pp. 111-126.

Bogucki M. 2012b, Zachodniosłowiańskie naśladownictwa monet bawarskich z X i XI wieku, in: W. Garbaczewski, R. Macyra (eds.), Pieniądz i banki na Śląsku, Studia nad Dziejami Pieniądza i Bankowości w Polsce 2, Poznań, pp. 85-110.

Bogucki M. 2013, Coin finds from Wolin and its hinterland, in: M. Bogucki, M. Rębkowski (eds.), Economies, Monetisation and Society in West Slavic Lands 800-1200 AD, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne II, Szczecin, pp. 345-358.

Bogucki M. 2014, Czy istnieją monety Miecława, zbuntowanego cześnika Mieszka II?, „Notae Numismaticae – Zapiski Numizmatyczne” 9, pp. 135-146.

Bogucki M. 2020, Oryginalność i wtórność mennictwa polskiego w X-XII wieku, in: R. Michałowski, G. Pac (eds.), Oryginalność czy wtórność? Studia poświęcone polskiej kulturze politycznej i religijnej (X-XIII wiek), Warszawa, pp. 164-232.

Bogucki M., Magiera J., 2015, Lund – Odense – Lund – Kołobrzeg. Danish influances in „Zemuzil Bomeraniorum” Coinage, in: T. Talvio, M. Wijk (eds.), Myntstudier. Festskrift till Kenneth Jonsson, Stockholm, pp. 119-128.

Bogucki M., Malarczyk D. 2014, Wczesnośredniowieczny skarb monet ze Srebrnego Wzgórza na Wolinie, in: B. Stanisławski, W. Filipowiak (eds.), Wolin wczesnośredniowieczny 2, Warszawa, pp. 291-317.

Bogucki, M. Ilisch, P. Malarczyk D., Piniński J., Kulesza M., Nowakiewicz T. 2016a, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Ermland und Masuren, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band V, Münzfunde aus Ermland und Masuren, Funde aus Polen 2011-2013. Addenda et Corrigenda, Warszawa, pp. 19-186.

Bogucki M., Ilisch P., Malarczyk D., Chabrzyk P., Kędzierski A., Kulesza M., Nowakiewicz T., Wawrzczak R. 2016b, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen 2011-2013. Addenda et Corrigenda, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band V, Münzfunde aus Ermland und Masuren, Funde aus Polen 2011-2013. Addenda et Corrigenda, Warszawa, pp. 189-340.

Bogucki M., Wadyl S., 2025, Pomorskie naśladownictwa monet z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego w Wilkowie Nowomiejskim pod Lęborkiem, in: P. Milejski, M. Bogucki, A. Dymowski, W. Garbaczewski, M. Zawadzki (eds.), Pecunia sine finibus. Studia ofiarowane Profesorowi Borysowi Paszkiewiczowi w 65. rocznicę urodzin / Pecunia sine finibus. Studies in Honour of Professor Borys Paszkiewicz on the 65th anniversary of his birth, Wrocław, pp. 147-171.

Butent-Stefaniak B., Ilisch P., Malarczyk D., Nowakiewicz T., Nakielski W. 2013, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Schlesien, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band IV, Kleinpolen und Schlesien, Warszawa, pp. 225-494.

Chudziak W., Błędowski P. 2017, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Pawłówku – „wrota” do Pomorza Wschodniego, in: M. Fudziński, W. Świętosławski, W. Chudziak (eds.), Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Gdańsk, pp. 315-325.

Chudziak W., Musiałowski A., Błędowski P., Czechowski N., Zaleszczyk W., Kaźmierczak R., Rybka K., Weinkauf M. 2024, Forged coins from early medieval settlement centre in Pawłówek on southern border of East Pomerania (northern Poland), “Praehistorische Zeitschrift” 99/3, pp. 1061-1094.

CNG 2014, Classical Numismatic Group, Triton XVII, 8 January 2014, New York.

Dannenberg H. 1876, Die deutschen Münzen der sächsischen und fränkischen Kaiserzeit I, Berlin.

Dannenberg H. 1893, Münzgeschichte Pommerns im Mittelalter, Berlin.

Dannenberg H. 1894, Die deutschen Münzen der sächsischen und fränkischen Kaiserzeit II, Berlin.

Dannenberg H. 1896, Münzgeschichte Pommerns im Mittelalter. Nachtrang, Berlin.

Dannenberg H. 1898, Die deutschen Münzen der sächsischen und fränkischen Kaiserzeit III, Berlin.

Dannenberg H. 1905, Die deutschen Münzen der sächsischen und fränkischen Kaiserzeit IV, Berlin.

Elfver F. 2005, The coinages at Lund c. 1035-1050 and some metal analyses, in: C. Alfaro, C. Marcos, P. Otero (eds.), XIII Congreso Internacional de Numismática. Madrid – 2003. Acta – Proceedings – Actes II, Madrid, pp. 1173-1178.

Elfver F. 2008, Om stampexport mellan Lund och slaviskt område under 1000-talet, “Nordisk Numismatisk Unions Medlemsblad” 1, pp. 20-25.

Elfver F. 2011, Dansk, tysk, engelsk eller slavisk? Om mynt från 1000-talet, influenser och kulturkontakter, in: B.W. Thelin, M. Wijk (eds.) Moneta 5, Meddelanden från Skånes Numismatiska Förening, Malmö, pp. 65-72.

Fiala E. 1916, Der Nachmünzenfund von Lupow, in: E. Fiala, Münzen und Medaillen der Welfischen Lande, Bd. I, Prägungen der Zeit der Ludolfinger (Ottonen), Brunonen, Billunger, Supplingenburger etc., Prague.

Filipowiak W. 1959, Kamień wczesnodziejowy, Szczecin.

Galster G. 1980, Vikingetids møntfnd fra Bornholm, “Nordisk Numismatisk Åumismati” 1977-78.

Gomzin A.A., Gaidukov P.G. 2019, Kuficheskiye monety Nerevskogo raskopa i novyye svidetel’stva fal’shivomonetchestva v Novgorode, „Kratkiye soobshcheniya Instituta arkheologii” 256, pp. 402-410.

Gorlińska D., Suchodolski S., Bogucki M., Ilisch P., Malarczyk D., Nowakiewicz T., Chabrzyk P., Mitkowa-Szubert K., Piniński J., Romanowski A., Śnieżko G., Widawski M., Zawadzki M. 2015, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Masowien, Podlachien und Mittelpolen, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band III, Masowien, Podlachien und Mittelpolen, Warszawa.

Grodecki R. (ed.) 1989, Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.

Hauberg P.Ch. 1900, Myntforhold og Udmyntninger i Danmark indtil 1146, København.

Hävernick W. 1935, Die Münzen von Köln vom Beginn der Prägung bis 1304, Köln.

Horoszko G. 2012, Wprowadzenie do problematyki skarbów wczesnośredniowiecznych z Pomorza, in: K. Kowalski, D. Kozłowska-Skoczka (eds.), Zaginione – ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich, Szczecin, pp. 277-291.

Horoszko G. 2021, Problem chronologii zachodniosłowiańskich naśladownictw monetarnych w świetle skarbu z Łupawy, „Materiały Zachodniopomorskie” 17, pp. 435-456.

Horoszko G., Piniński J., Ilisch P., Malarczyk D., Nowakiewicz T., Bogucki M., Kowalówka A., Kulesza M. 2016, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Pommern, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band II, Pommern, Warszawa.

Hovén B.E. 1990, Die islamischen Münzen aus dem Hafen von Haithabu, “Berichte über die Ausgrabungen in Haithabu” 27, pp. 171-176.

Ilisch P. 1990a, Eine Serie westslawischer Münzen des 11. Jahrhunderts, “Berliner Numismatische Forschungen” 4, pp. 7-13.

– Ilisch P. 1990b, Zur Datierung der in nordischen Funden vorkommenden ottonischen Münzen von Köln, “Nordisk Numismatisk Årsskrift 1983-1984”, pp. 123-144.

Ilisch P. 1998, Die Münzprägung im Herzogtum Niederlothringen I: Die Münzprägung in den Räumen Utrecht und Friesland im 10. und 11. Jahrhundert, „Jaarboek voor Munt- en Pfenningkunde“ 84-85.

Ilisch P. 2013, Hoards Berlin I and II (Pomorze VII and VIII), in: M. Rębkowski, M. Bogucki (eds.), Economies, monetisation and society in the West Slavic lands 800-1200 AD, Szczecin, pp. 337-344.

Janocha H., Lachowicz F. 1973, Średniowieczna mennica w Starym Drawsku, Koszalin.

Kajkowski K. 2010, Średniowieczny Bytów w świetle źródeł archeologicznych, „Pomorania Antiqua” 23, pp. 138-149.

Kędzierski A. 2005, Czy istnieją monety Zbigniewa, syna Władysława Hermana?, „Wiadomości Numizmatyczne” 49/1 (179), pp. 23-38.

Kędzierski A. 2024, Polish and Saxon Cross Deniers from the Turn of the 11th and 12th Centuries from the Słuszków I Hoard, Warszawa–Kalisz.

Kiersnowski R. 1960, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Warszawa.

Kiersnowscy T. & R. 1959, Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza, in: Polskie Skarby Wczesnośredniowieczne. Inwentarze II, Polskie Badania Archeologiczne 4, Warszawa–Wrocław.

Kluge B. 1986, State Museum Berlin Coin Cabinet. Anglo-Saxon, Anglo-Norman and Hiberno-Norse Coins, Sylloge of Coins the British Isles 36, London.

Kluge B. 2007, Numismatik des Mittelalters. Handbuch und Thesaurus Nummorum Medii Aevi, Berlin. Kowalska A.B., Dworaczyk M. 2011, Szczecin Wczesnośredniowieczny. Nadodrzańskie centrum, Origines Polonorum 5, Warszawa.

Künker 2007, The De Wit Collection of Medieval Coins, 1000 Years of European Coinage, Part II: Germany, Switzerland, Austria, Bohemia, Moravia, Hungary, Silesia, Poland, Baltic States, Russia and the golden Horde. Fritz Rudolf Künker Auction No. 130 am 09. Oktober 2007 in Osnabrück, Osnabrück.

Künker 2013, Münzkunst des Mittelalters – die Sammlung Wolfgang Fried. Fritz Rudolf Künker Auction No. 232, 17. Juni 2013 in Osnabrück, Osnabrück.

Leciejewicz L. 1983, O rozwoju miast w księstwie zachodniopomorskim na przełomie XII/XIII wieku, in: J . Żak, J. Ostoja-Zagórski (eds.), Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, Poznań, pp. 121-153.

Leciejewicz L., Rębkowski M. 2000a, Kołobrzeg. Średniowieczne miasto nad Bałtykiem, Kołobrzeg.

Leciejewicz L., Rębkowski M. 2000b, Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg w średniowieczu, Kołobrzeg.

Leciejewicz L., Rębkowski M. 2007, Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem, Origines Polonorum 2, Warszawa.

Malmer B. 1997, The Anglo-Scandinavian Coinage c. 995-1020, Commentationes de Nummis Saeculorum IX-XI in Suecia repertis. Nova Series 9, Stockholm.

Malmer B., Ros J., Tesch S. 1991, Kung Olofs Mynthus i kvarteret Urmakaren, Sigtuna, Sigtuna Museers Skriftserie 3, Stockholm.

Mikhelson A., Tarlakovsky L. 2019, Klad podrazhaniy yevropeyskim monetam XI veka iz Yuzhnogo Priladozh’ya, in: The IV International Numismatic Conference. The Viking Era in Eastern Europe and Numismatic Objects of the 8th-11th Centuries. Saint-Petersburg, Staraya Ladoga 14-16 April 2017, Saint-Petersburg, pp. 175-188.

Mikołajczyk A. 1985a, Czy pod koniec XI wieku naśladowano w Brześciu Kujawskim denary krzyżowe?, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Numizmatyczna i Konserwatorska” 5, pp. 21-28.

Mikołajczyk A. 1985b, Trzy naśladowcze pensy typu Crux znalezione na Kujawach, in: S.K. Kuczyński, S. Suchodolski (eds.), Nummus et historia, Warszawa, pp. 57-61.

Morawiec J. 2010, Wolin w średniowiecznej tradycji skandynawskiej, Kraków.

Musiałowski A. 2012, Wczesnośredniowieczna mennica fałszerska na Pomorzu?, in: K. Filipow, B. Kulik

(eds.), Pieniądz i systemy monetarne. Wspólne dziedzictwo Europy. Studia i Materiały. Białoruś – Bułgaria – Litwa – Łotwa – Mołdawia – Polska – Rosja – Rumunia – Słowacja – Ukraina, Augustów, pp. 108-111.

Niemczyk 2019, Wielka Kolekcja Szwecji i Polski, 27 października 2019, Niemczyk Dom Aukcyjny, Warszawa.

Paner H. 2015, Rozwój przestrzenny wczesnośredniowiecznego Gdańska w świetle źródeł archeologicznych, „Archaeologia Historica Polona” 23, pp. 139-161.

Paszkiewicz B. 2006, Anglo-Saxon and Imitative Pennies from the Raciążek Hoard (1940), „Numismatic Chronicle” 166, pp. 251-268.

Paszkiewicz B. 2012, The Pomeranian imitative coinage and the recent discoveries from Gdańsk, in: G. Dethlefs, A. Pol, S. Wittenbrink (eds.), Nummi docent! Münzen – Schätze – Funde. Festschrift für Peter Ilisch zum 65. Geburtstag am 28. April 2012, Osnabrück, pp. 127-142.

Paszkiewicz B.2020, Pre-teutonic Gdańsk and Coin Finds: Numismatics Between History and Archaeology, “Wiadomości Numizmatyczne” 64 (208), pp. 1-63.

Piniński J. 1968, Mennica fałszerska w Starym Drawsku, „Biuletyn Numizmatyczny” 31, p. 588.

Piniński J. 1998, Gdzie bito tzw. naśladownictwa łupawskie monet wczesnośredniowiecznych?, in: M. Gącarzewicz (ed.), Fałszerstwa i naśladownictwa monet. XI ogólnopolska sesja numizmatyczna w Nowej Soli, Poznań, pp. 49-59.

Piniński J. 2012, Money in the territory of Poland between the 8th and 11th century. Hoards and single finds evidence, in: M. Mielczarek (ed.), Coin hoards as economic evidence, Łódź, pp. 89-126.

Pirie E.J.E. 1986, Post-Roman coins from York excavations 1971-81, in: The Archaeology of York, vol. 18: The Coins, London.

Reyman-Walczak B., Ilisch P., Malarczyk D., Nowakiewicz T., Woźniak M. 2013, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Kleinpolen, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band IV, Kleinpolen und Schlesien, Warszawa, pp. 19-222.

Rębkowski M. 2020, Jak powstało Pomorze? Studium tworzenia państwowości we wczesnym średniowieczu, Warszawa.

Rębkowski M. 2024a, Kamień we wczesnym średniowieczu, in: R. Gaziński (ed.), Dzieje Kamienia Pomorskiego. Do 1945 roku, Lutynia, pp. 25-75.

Rębkowski M. 2024b, Przestrzeń i zabudowa lokacyjnego Wolina, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 72 (4), pp. 415-431.

Rymar E. 2005, Rodowód książąt pomorskich, Książnica Pomorska.

Schmidt R. 2009, Das historische Pommern. Personen, Orte, Ereignisse, Köln–Weimar.

Sochacki J. 2007, Relacja roczników altajskich o księciu pomorskim Zemuzile, in: I. Panic (ed.), Średniowiecze Polskie i Powszechne 4, pp. 74-92.

Spink 2001, “Spink Numismatic Circular” CIX.6 (December 2001), London.

Spink 2018, Auction 18012: The Williams Collection Part II, Anglo-Saxon and Viking Coins (3 July 2018), London.

Stanisławski B. 2013, Jómswikingowie z Wolina-Jómsborga. Studium archeologiczne przenikania kultury skandynawskiej na ziemie polskie, Wrocław.

Steen Jensen J. et al. 1992, Danmarks middelalderlige skattefunde fra c. 1050 til c. 1241, vol. 1, København.

Steuer H. 2003, Schatzfunde mit Münzen und/oder Hacksilber aus dem Ostseeraum, in: L. Ilisch, S. L orenz, W.B. Stern, H. Steuer (eds.), Dirham und Rappenpfenning. Mittelalterliche Münzprägung in Bergbauregion, Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters, Beiheft 17, Bonn, pp. 127-149.

Stępiński W. 1975, Kamień Pomorski w XII i XIII wieku, Warszawa–Poznań.

Suchodolski S. 1968, Moneta polska w X/XI wieku, “Wiadomości Numizmatyczne” 11/2-3.

Suchodolski S. 2012, Czy informacje zawarte w stemplach monet są wiarygodne?, in: S. Suchodolski, Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa, pp. 50-68.

Suchodolski S. 2015, The beginnings of Polish Coinage in the light of recent research, “Wiadomości Numizmatyczne” 59 /Polish Numismatic News 9/, pp. 67-94.

Suchodolski S. 2023, Discovering the Name of Poznań on Bolesław the Brave’s Coin. A Further Extension of the 1st Die-chain of his Coins, “Wiadomości Numizmatyczne 67 (211), pp. 1-32.

Szczepanik P. 2016, Gród w Słupsku i jego losy na tle wczesnośredniowiecznej sieci grodowej ziemi słupskiej, „Archaeologia Historica Polona” 24, pp. 135-152.

Szczurek T., Paszkiewicz B., Tabaka A., Bogucki M., Ilisch P., Malarczyk D., Kaźmierczak P., Kędzierski A., Nowakiewicz T., Sikora M. 2017, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Grosspolen, in: M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds.), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar, Band I. Grosspolen, Warszawa.

Śliwiński B. 2000, Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X-XII w.), „Kwartalnik Historyczny” 107/2, pp. 3-40.

Śliwiński B. 2009, Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, Gdańsk.

Ushankov E. 2024, On two Groups of Imitations of Medieval West-European Denarii from Archaeological Excavations in Novgorod, in: E. Rybina (ed.), Reports of the XXXVII Scientific Conference Veliky Novgorod, 24-26 January 2023, Novgorod and the Novgorod Region. History and Archaeology, Issue 37, Veliky Novgorod, pp. 240-248.

WCN 2021, Warszawskie Centrum Numizmatyczne, Aukcja nr 77, 13-11-2021, Warszawa.

Wiechmann R. 2013, Kupfer und Messing statt Silber. Münzimitationen des 11. und 12. Jahrhunderts aus Nordostdeutschland, in: M. Bogucki, M. Rębkowski (eds.), Economies, Monetisation and Society in West Slavic Lands 800-1200 AD, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 2, Szczecin, pp. 267-312.

Żak J. 1963, „Importy” skandynawskie na ziemiach zachodniosłowiańskich od IX do XI w., Część katalogowa, Poznań.

Żak J. 1968, Die Münzen aus Lund (Schonen) in den polnischen Funden des XI. Jahrhunderts, in: B. Bengtsson (ed.), Res mediaevales. Ragnar Blomqvist Kal. Mai. MCMLXVIII oblata, Lund, pp. 279-285.