Jak historia badań nad religią Słowian może stać się historią rozczarowań1 – o poszukiwaniu rzeczywistości mitycznej i… etyce badacza. Uwagi na temat książki P. Szczepanika Rzeczywistości mityczna Słowian północno-zachodnich i jej materialne wyobrażenia
PDF

Jak cytować

Kajkowski, K. (2020). Jak historia badań nad religią Słowian może stać się historią rozczarowań1 – o poszukiwaniu rzeczywistości mitycznej i… etyce badacza. Uwagi na temat książki P. Szczepanika Rzeczywistości mityczna Słowian północno-zachodnich i jej materialne wyobrażenia. Slavia Antiqua. Rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim, (61), 183–211. https://doi.org/10.14746/sa.2020.61.12
https://doi.org/10.14746/sa.2020.61.12
PDF

Bibliografia

Allen N.J. 1993, Debating Dumézil: Recent Studies in Comparative Mythology, “Journal of the Anthropological Society”, t. 24, z. 2, s. 119-131.

Ansorge J. 2016, Bronzepferdchen – norwegische Gewichte aus dem Mittealter – Exkurs von Jörg Ansorge, „Quartier, Archäologische und bauhistorische Zeugnisse der Stralsunder Stadtgeschichte“, t. 17, s. 159-160.

Antosik G., Łuczyński M. (red.) 2020, Badania nad wierzeniami Słowian. Wczoraj, dziś, jutro, Owidz, Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne „Wspólna Ziemia”.

Banaszkiewicz J. 2001, Dwie sceny z żywotów i z życia św. Wojciecha: misjonarz i wiec Prusów, martyrium biskupa, w: W. Iwańczak, S.K. Kuczyński (red.), Ludzie, kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa w Europie środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), Warszawa, Wydawnictwo DiG, s. 79-94.

Banaszkiewicz J. 2016, Giecz w Gallowej liście grodów Bolesława Chrobrego, w: M. Kara, T. Krysztofiak, A.M. Wyrwa (red.), Gród piastowski w Gieczu. Geneza – funkcja – kontekst, Poznań, Wydawnictwo PTPN, s. 75-90.

Biermann F. 2014, Ein „Götterbildbeschlag” aus der Uckermark als Zeugnis mittelalterlicher Glaubensvorstellungen im nordwestslawichen Raum, „Praehistorische Zeitschrift“, t. 89, z. 2, s. 390-403.

Boyd B. 2017, Archaeology and Human-Animal Relations: Thinking Through Anthropocentrism, “Annual Review of Anthropology”, t. 46, s. 299-316.

Braudel F. 1991, Historia i trwanie, Warszawa, Czytelnik.

Burszta W.J. 1998, Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań, Zysk i S-ka. Choyke A. 2010, The Bone is the Beast: Animal Amulets and Ornaments in Power and Magic, w: D. Campana, P. Crabtree, S.D. DeFrance, J. Lev-Tov, A. Choyke (red.), Anthropological Approaches to Zooarchaeology. Complexity, Colonialism, and Animal Transformations, Oxford–Oakville, Oxbow Books, s. 197-209.

Chudziak W., Błędowski P. 2017, Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Pawłówku – „wrota” do Pomorza Wschodniego, w: M. Fudziński, W. Świętosławski, W. Chudziak (red.), Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Gdańsk, Muzeum Archeologiczne, s. 315-326.

Dant T. 2005, Materiality and Society, New York, McGraw-Hill Companies.

Domańska E. 2012, „Powrót do materialności” (współczesna archeologia w obronie rzeczy), w: J. Eichstaedt, K. Piątkowski (red.), Atena i Arachne, która z nich piękniej tkaninę wyszywa? Historia i antropologia, Ożarów–Wieluń, Muzeum Ziemi Wieluńskiej, s. 105-124.

Dulinicz M. 2001, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej. Studium archeologiczne, Warszawa, IAiE PAN.

Dulinicz M. 2008, Sztuka i mit. Przedstawienia narracyjne na wczesnosłowiańskich naczyniach, w: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Sztuka pradziejowa i wczesnośredniowieczna jako źródło historyczne, Biskupin–Wrocław, Muzeum Archeologiczne, s. 309-322.

Dumézil G. 1958, L’idéologie tripartie des Indo-Européens, Bruxelles, Latomus.

Eribon D. 1996, Na tropie Indoeuropejczyków. Mity i epopeje. Z Georges’em Dumézilem rozmawia Didier Eribon, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Filipowiak W. 2019, Wooden Artefacts, w: M. Rębkowski (red.), Wolin – the Old Town. Vol. II. Studies on Finds, Szczecin, IAiE PAN, s. 89-135.

Gardeła L. 2011/2012, Ludicity among the Slavs. Games and pastimes in early medieval Poland, “Ludica”, t. 17/18, s. 15-28.

Gardeła L. 2014, Scandinavian Amulets in Viking Age Poland, Rzeszów, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, IA UR. Gardeła L., Kajkowski K., Ratajczyk Z. 2019, Ostrogi zoomorficzne z Ciepłego. Zachodniosłowiański model kosmosu?, „Pomorania Antiqua”, t. 28, s. 65-152.

Gardeła L., Kajkowski K, Söderberg B. 2019, The spur goad from Skegrie in Scania, Sweden. Evidence of the elite interaction between Viking Age Scandinavians and Western Slavs, “Fornvännen”, t. 114, z. 2, s. 57-74.

Gell A. 1998, Art and Agency. An Anthropological Theory, Oxford, Clarendon Press.

Gieysztor A. 2006, Mitologia Słowian, Warszawa, Wydawnictwo UW.

Hensel W. 1976, Wyobrażenia tańca koło na ceramice wczesnośredniowiecznej, w: S.K. Kuczyński (red.), Cultus et cognito. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa, PWN, s. 193-195.

Hill E. 2013, Archaeology and Animal Persons. Toward a Prehistory of Human-Animal Relations, “Environment and Society: Advances in Research”, t. 4, s. 117-136.

Horbacz T.J., Lechowicz Z. 1981, Archeologia a poznawanie religii (kilka uwag w związku z książką H. Łowmiańskiego), „Z Otchłani Wieków”, t. 3, s. 177-185.

Kajkowski K. 2010, Taniec, muzyka i śpiew w kulturze duchowej Słowian Zachodnich w średniowieczu. Zarys problematyki, w: M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk (red.), Religia ludów Morza Bałtyckiego. Stosunki polsko-duńskie w dziejach, Toruń, Adam Marszałek, s. 235-271.

Kajkowski K. 2012a, The Boar in the symbolic and religious system of Baltic Slavs in the Early Middle Ages, “Studia Mythologica Slavica”, t. 15, s. 201-215.

Kajkowski K. 2012b, Wyspy jako symboliczne centra wczesnośredniowiecznych mikroregionów osadniczych Pomorza Środkowego, „Nasze Pomorze. Rocznik Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie”, nr 13, s. 23-42.

Kajkowski K. 2016a Depozyty zwierzęce na nekropoliach zachodniosłowiańskich. Kilka uwag do dyskusji nad genezą fenomenu grobu komorowego na obszarze wczesnośredniowiecznej Polski, w: D. Błaszczyk, D. Stępniewska (red.), Pochówki w grobach komorowych na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza, Warszawa, Wydawnictwo UW, s. 140-153.

Kajkowski K. 2016b, O wolińskiej kącinie raz jeszcze, „Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria: Archeologia”, t. 12, s. 239-245.

Kajkowski K. 2017, Mity, kult i rytuał. O duchowości nadbałtyckich Słowian, Szczecin, Triglav.

Kajkowski K. 2018, Symbolika wczesnośredniowiecznych depozytów szkieletów koni z ziem polskich, w: S. Rosik, S. Jędrzejewska, K. Kollinger (red.), Hierofanie, wierzenia, obrzędy… Kultura symboliczna w średniowieczu między pogaństwem a chrześcijaństwem, Rzeszów, Wydawnictwo UR, s. 121-157.

Kajkowski K. 2019, Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczne, Wrocław, Chronicon.

Kajkowski K. 2020, [głos w ankiecie], w: G. Antosik, M. Łuczyński (red.), Badania nad wierzeniami Słowian. Wczoraj, dziś, jutro, Owidz, Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne „Wspólna Ziemia”, s. 84-108.

Kajkowski K. Myth in Action? Figurative images on ceramics as a source for studying pre-Christian beliefs of Western Slavs, “Studia Mythologica Slavica” (w druku). Kajkowski K., Kuczkowski A. Możliwości poznawcze archeologii w toku identyfikacji wczesnośredniowiecznych ośrodków kultu pogańskiego na Słowiańszczyźnie, „I Kongres Archeologii Polskiej” (w druku).

Kaliff A. 2005, The Vedic Agni and Scandinavian Fire Rituals, „Current Swedish Archaeology”, t. 13, s. 77-97.

Kalik J,, Uchitel A. 2018, Slavic Gods and Heroes, London–New York, Routledge.

Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań, IAiE PAN.

Kinkeldey T. 2008, Figürliche Darstellungen auf mittelslawischer Keramik vom Burgwall Repten bei Calau, w: F. Biermann, U. Müller, T. Terberger (red.) „Die Dinge beobachten…“ Archäologische und historische Forschungen zur frühen Geschichte Mittel- und Nordeseuropa. Festschrift für Günter Mangelsdorf zum 60. Geburtstag, Rahden, Verlag Marie Leidorf, s. 497-501.

Klekot E. 2008, Ontologia rzeczy – znaczenia, w: J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa (red.), Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, Olsztyn, Wydawnictwo UWM, s. 185-196.

Kobielus S. 2005, Fizjologi i Aviarium. Średniowieczne traktaty o symbolice zwierząt, Kraków, Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC. Lincoln B. 1998, Dumézil, Ideology, and the Indo Europeans, „Zeitschrift für Religionswissenschaft“, t. 6, z. 2, s. 221-227.

Łukaszyk A. 2012, Wierzchowce Bogów. Motyw konia w wierzeniach Słowian i Skandynawów, Szczecin, Triglav.

Margul T. 1996, Zwierzę w micie i kulcie, Kraków, Wydawnictwo UMCS.

Migdalski P. 2019, Słowiańszczyzna północno-zachodnia w historiografii polskiej, niemieckiej i duńskiej, Wodzisław Śląski, Templum.

Niżnik J. 1985, Symbole a adaptacja kulturowa, Warszawa, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.

Ostasz A. 2019, [Konik z Tymawy], w: E. Trawicka (red.), Galopem przez wieki. 40000 lat wspólnej historii człowieka i konia. Katalog skrócony, Gdańsk, Muzeum Archeologiczne, s. 46.

Ostoja-Zagórski J. 1989, Refleksje na temat roli czasu i przestrzeni w badaniach archeologicznych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, t. 1, s. 163-173.

Pawlak E., Pawlak P. 2019, Charakterystyka ceramiki wczesnośredniowiecznej na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne, s. 173-324.

Pokrovskaya L.V. 2007, Ritual Objects from Novgorod: the Finds from Troitsky Excavations 1973-1999, w: M. Brisbane, J. Hather (red.), Wood use in Medieval Novgorod, Oxford, Oxbow Books, s. 399-417.

Pranke P., Zečević M. 2016, Handel interregionalny od X do XII wieku. Europa Środkowa, Środkowo-Wschodnia, Półwysep Skandynawski i Półwysep Bałkański. Studium porównawcze, Toruń, Wydawnictwo Naukowe UMK.

Ratajczyk Z., Gardeła L, Kajkowski K. 2017, The World on a Spur: Unravelling the Cosmology of the Pagan Slavs, w: L. Gardeła, K. Kajkowski (red.), III International Interdisciplinary Meetings “Motifs through the Ages”. Book of Abstracts: “Animals and Animated Objects in Past Societies”, Bytów, Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie, s. 33-42.

Richards J.D. 1992, Anglo-Saxon Symbolism, w: M. Carver (red.) The Age of Sutton Hoo. The seventh century in north-western Europe, Woodbridge, Boydell Press, s. 131-147.

Rompski J. 1973, Ścinanie kani. Kaszubski zwyczaj ludowy, Toruń, Muzeum Etnograficzne w Toruniu.

Rosik S. 2000, Interpretacja chrześcijańska religii pogańskich Słowian w świetle kronik niemieckich XI-XII wieku (Thietmar, Adam z Bremy, Helmold), Wrocław, Wydawnictwo UWr.

Shaw J. 2012, On Indo-European Cosmic Structure: Models, Comparisons, Contexts, “Cosmos”, t. 28, s. 57-76.

Sikorski D.A. 2018, Religie dawnych Słowian. Przewodnik dla zdezorientowanych, Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.

Skvorcov K. 2012, Reflection on Prussian’s Religious Beliefs in small Sculpture Plastic of the Late Iron Age, w: R. Shirouchov (red.), Sacred Landscapes in the Baltic Sea Region, May, 17-19 2012, Kaliningrad, Kaliningrad Museum of History and Art, s. 16-17.

Słupecki L.P. 1993, Świątynie pogańskich Pomorzan w czasach misji świętego Ottona (Szczecin), „Przegląd Religioznawczy”, nr 3 (169), s. 13-32.

Słupecki L.P. 2005, Wanda leży w naszej ziemi co nie chciała Niemca? Problem czasu powstania i symbolicznego znaczenia Kopca Wandy w Mogile pod Krakowem, w: A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak (red.), Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, Warszawa, Wydawnictwo UW, s. 83-98.

Słupecki L.P. 2017, Pogaństwo plemion polskich, w: J. Dobosz, M. Matla, J. Strzelczyk (red.), Chrzest Mieszka I i chrystianizacja państwa Piastów, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 19-26.

Stanisławski B. 2013, Jómswikingowie z Wolina-Jómsborga – studium archeologiczne przenikania kultury skandynawskiej na ziemie polskie, Wrocław, IAiE PAN.

Strzelczyk J. 1998, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań, Rebis.

Szczepanik P. 2010, Przedmiot jako zapis porządku kosmologicznego Słowian Zachodnich. Analiza wybranych okuć pochewek noży, w: P. Kucypera, S. Wadyl (red.), Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Życie codzienne przez pryzmat rzeczy, Toruń, Wydawnictwo Naukowe UMK, s. 27-41.

Szczepanik P. 2015, Wojenne wyprawy Świętowita. Mit i jego materialne przedstawienie, w: M. Franz, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk (red.), Migracje. Podróże w dziejach. Starożytność i średniowiecze, Toruń, Adam Marszałek, s. 175-188.

Szczepanik P. 2017, Early medieval bronze sheaths with zoo- and anthropomorphic ornamental fittings from Poland – mythical pictures and their content, w: F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt (red.), Religion und Gesellschaft im nördlichen westslawischen Raum. Beiträge der Sektion zur slawischen Frühgeschichte der 22. Jahrestagung des Mittel- und Ostdeutschen Verbandes für Altertumsforschung in Chemnitz, 29.-31, Langenweissbach, Beier & Beran, s. 169-178.

Szczepanik P. 2018, Słowiańskie zaświaty. Wierzenia, wizje i mity, Szczecin, Triglav.

Szczepanik P. 2019, Wczesnośredniowieczne brązowe okucia pochewek noży z przedstawieniami zoo- i antropomorficznymi z terenów Słowiańszczyzny Zachodniej. Obraz mityczny i jego treść, w: K. Grążawski, J. Gancewski (red.), Zjawiska magiczno-demoniczne na terenie dawnych ziem pruskich na tle porównawczym (II), Olsztyn, Wydawnictwo UWM, s. 79-97.

Urbańczyk S. 1968, O rekonstrukcję religii pogańskich Słowian, w: A. Oborny, B. Erber, J. Kuczyński, B. Paprocki (red.), Religia pogańskich Słowian. Sesja naukowa w Kielcach, Kielce, Muzeum Świętokrzyskie w Kielcach, s. 29-46.

Vinning J. 2003, The Connection to Other Animals and Caring for Nature, “Human Ecology Review”, t. 10, z. 2, s. 87-99.

Wilgocki E. 1995, Drewniany posążek ze szczecińskiego Podzamcza, „Przegląd Archeologiczny”, t. 43, s. 187-190.