Keywords
waterways
inland routes
settlement network
tribal gords
spurs
How to Cite
Abstract
In the oldest stages of the early Middle Ages, the settlements located between the Warta and the Obra were concentrated predominantly in a few areas: between the Warta, the Sama and the Samica Stęszewska, in the vicinity of Pniewy and Lwówek, and to the west of Sieraków. The resulting structure, over time supplemented with settlement clusters in Opalenica Plain, formed the basis for a network of gords established in the 9th and the early 10th centuries. The arrangement of hamlets and gords allowed to reconstruct long-range transport routes connecting these regions with south Wielkopolska, Lusatia as well as the north-western Slavic domains.
References
Cież O., Daraż W. 2010, Uwarunkowanie geomorfologiczne otoczenia stanowisk archeologicznych Bytkowo 1 oraz Sobota 10, maszynopis w archiwum Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej mgr Alina Jaszewska.
Pawlak P., Pietrzak R., Zisopulu-Bleja K. 2006, Osadnictwo wczesnośredniowieczne, późnośredniowieczne i nowożytne na stan. 1 w Głuchowie, w: Głuchowo, gm. Komorniki, stan. 1, A2-AUT145. Osadnictwo wielokulturowe, maszynopis w archiwum Fundacji Patrimonium.
Pawlak E., Pawlak P. 2018c, Osadnictwo wczesnośredniowieczne, w: A. Dębski, W. Kaczor, A. Kucharczyk, E. Pawlak, P. Pawlak, I. Sobkowiak-Tabaka, M. Włodarczak, M. Żółkiewski, Opracowanie wyników badań archeologicznych na stanowisku nr 29 w miejscowości Krąplewo, pow. poznański, woj. wielkopolskie, Poznań, maszynopis w archiwum Powiatowego Konserwatora Zabytków w Poznaniu, s. 477-655.
Thietmar – Kronika Thietmara, M.Z. Jedlicki (tłum.), 2005 Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas. Publikacje Dąbrowski E. 1998, Wczesnośredniowieczny poznańsko-zaodrzański trakt tranzytowy w świetle badań archeologicznych w Pszczewie (1956-1960), w: H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński (red.), Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Poznaniu, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, s. 246-261.
Dzieduszycki W., Przybył M. 2002, „Trakt cesarski” – próba odtworzenia przebiegu drogi pielgrzymki Ottona III do Gniezna na podstawie analizy źródeł pisanych i archeologicznych, w: W. Dzieduszycki, M. Przybył (red.), Trakt cesarski. Iława, Gniezno, Magdeburg, Poznań, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 17-32.
Feldmanowski H. 1877, Wykopalisko pawłowickie, Poznań, Księgarnia J.K. Żupańskiego.
Góra M. 2004, Osada otwarta z okresu wpływów rzymskich i wczesnośredniowieczna osada obronna w Barkowicach Mokrych koło Sulejowa, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, t. 42, s. 516-560.
Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z. 1980, Studia i Materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 5, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kara M. 2009, Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kara M. 2016, Relikty osadnictwa ze starszych faz wczesnego średniowiecza oraz przełomu faz starszych i młodszych od około VI/VII do pierwszej połowy XI w. z obszaru obecnej aglomeracji miasta Poznania.
Próba zarysu przemian osadniczych według nowszych ustaleń archeologii, w: M. Kara, M. Makohonienko, A. Michałowski (red.), Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 71-132.
Kočka-Krenz H. 2005, Najstarszy Poznań, w: Z. Kurnatowska, T. Jurek (red.), Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 27-42.
Kowalewski J. 1997, Rola rowów we wczesnośredniowiecznych osadach z rejonu Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego, „Archaeologia Historica Polona”, t. 6, s. 101-121.
Krzyszowski A. 2009, Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Niepruszewie (stan. 49), gm. Buk, w powiecie poznańskim, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, t. 45, s. 165-226.
Krzyszowski A. 2018, Osada z VII-VIII wieku na stanowisku 15 w Wilanowie, gm. Kamieniec, pow. grodziski, w: J. Wierzbicki (red.), Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013-2017, Poznań, Instytut Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Oddział Wielkopolski Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznań, s. 167-177.
Kurnatowska Z., Łosińska A. 1985, Sprawozdanie z weryfikacji grodzisk wielkopolskich w latach 1983-1984, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 34, s. 77-85.
Labuda G. 1988, Studia nad początkami państwa polskiego, t. 2, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Łosiński W. 2008, Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Messal S. 2011, Zur slawischen Keramik des Typs „Glienke“, w: F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt (red.), „Der Wandel um 1000. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas”, t. 60, s. 347-349.
Miśkiewicz B. 1991, Szkice z dziejów wojskowości, Warszawa–Poznań, Wydawnictwo Naukowe.
Pawlak E. 2016, Wczesnośredniowieczna osada w Bytkowie pod Poznaniem, „Raporty”, t. 11, s. 123-165.
Pawlak E. 2018, Wielokulturowe stanowisko 39 w Krąplewie, gm. Stęszew, w: J. Wierzbicki (red.), Badania Archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013-2017, Poznań, Instytut Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Oddział Wielkopolski Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznań, s. 145-157.
Pawlak E., Pawlak P. 2018a, Najdawniejsze siedziby Słowian w Wielkopolsce na podstawie wybranych źródeł archeologicznych, w: M. Błażejewska, J. Wrzesiński, J. Goszczyńska, H. Machajewski, M. Świtoń (red.), Archeologia dawnego osadnictwa Wielkopolski, Poznań, Wojewódzki Konserwator Zabytków, s. 43-79.
Pawlak E., Pawlak P. 2018b, Poznań, ul. Śródka 7 – badania wykopaliskowe w 2017 r., w: J. Wierzbicki (red.) Badania Archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013-2017, Poznań, Instytut Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Oddział Wielkopolski Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznań, s. 179-191.
Pawlak E., Pawlak P.2019a, Gród w Dąbrówce na tle sieci wczesnośredniowiecznych warowni z czasów przedpiastowskich na zachód od poznańskiego Przełomu Warty, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.) Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 659-675.
Pawlak E., Pawlak P. 2019b, Charakterystyka ceramiki wczesnośredniowiecznej na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 659-675.
Pawlak E., Pawlak P. 2019c, Najbliższe otoczenie osadnicze grodu na stanowisku 2 w Dąbrówce, w: M. Szmyt, P. Pawlak (red.), Dwa grody nad Wirynką. Dąbrówka, stanowiska 1 i 2, woj. wielkopolskie, Poznań, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, s. 173-324.
Pietrzak R. 2003, Wstępne wyniki badań grodzisk wczesnośredniowiecznych na Równinie Szamotulskiej, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 6, s. 52-75.
Przybył M. 2005, Poznań na tle szlaków komunikacyjnych od X do XIII wieku, w: Z. Kurnatowska, T. Jurek (red.), Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego miasta, Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 111-129.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1886, t. 7, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), t. 7, Warszawa.
Surowiecki F. 1818, O rzekach y spławach kraiów Xięstwa Warszawszkiego, Warszawa, Drukarnia Rządowa.
Szałata A., Makohonienko M., Jasiewicz J. 2016, Analiza przestrzenna rozmieszczenia dawnego osadnictwa na obszarze miasta Poznania, w: M. Kara, M. Makohonienko, A. Michałowski (red.), Przemiany osadnictwa i środowiska przyrodniczego Poznania i okolic od schyłku starożytności do lokacji miasta, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 167-203.
Tabaka A., Zamelska-Monczak K. 2011, Wczesne średniowiecze, w: J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka (red.), Materiały do wczesnych pradziejów Wielkopolski. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy, Poznań, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 443-716.
Wędzki A. 1996, Na zachód od Poznania, w: Z. Kurnatowska (red.), Słowiańszczyzna w Europie średniowiecznej, t. 1, Wrocław, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 69-73.
Zamelska-Monczak K. 2008, Santok – „klucz i strażnica królestwa” u zbiegu warty i Noteci, w: J. Kolenda (red.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, s. 213-224.
Żak J., Maćkowiak-Kotkowska L. 1988, Studia nad uzbrojeniem środkowoeuropejskim VI-X wieku. Zachodniobałtyjskie i słowiańskie ostrogi o zaczepach haczykowato zagiętych do wnętrza, Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
License
The copyrights are held by the author(s) of a work who grant the Journal a licence to publish the work.