Schlagworte
Roman death festivals
Remus
Romulus
Mars Ultor
Augustus
Zitationsvorschlag
Abstract
In the Remus’ story, Ovid presents to us the origin of the Lemuria festival and the version of early Rome history in which Romulus is not guilty of his brother’s death. The poet stresses Romulus’ pietas in his brother and creates a pattern of Augustus’ worship of his father Caesar and Mars, the ancestor of the entire Roman people.
Literaturhinweise
Apuleius, De deo Socratis. Der Gott des Socrates, eds. M. Baltes et alii, Darmstadt 2004.
M. Catonis De agri cultura, Cambridge 1967.
M. Tullius Cicero, De legibus, red. K. Ziegler, Heidelberg 1950.
M. Tulli Ciceronis, De re publica. De legibus. Cato maior de senectute. Laelius de amicitia, rec. J.G.F. Powell, Oxford 2006. DOI: https://doi.org/10.1093/oseo/instance.00134716
Grammatici Latini, ex rec. Henrici Keili (GLK), vol. IV: Probi, Donati, Servii qui feruntur de arte grammatica libri, Lipsiae 1864.
Q. Horatius Flaccus, Opera, ed. D.R. Shackelton Bailey, Berlin 2001.
Jurewicz 1986: O. Jurewicz, red. Quinti Horati Flacci Opera Omnia, vol. I: Carmina et Epodon librum continens, Wrocław 1986.
Marek Porcjusz Katon. O gospodarstwie rolnym, przeł. I. Mikołajczyk, Toruń 2009.
Tytus Liwiusz, Dzieje od założenia miasta Rzymu. Wybór, przeł. i oprac. W. Strzelecki, Wrocław 1955.
Lucilius. Satiren, vol. I, ed. W. Krenkel, Berlin 1970.
Historicorum Romanorum reliquiae, vol. I, ed. H. Peter, Stuttgart 1993 (reprint 1914).
Nonius Marcellus, De compendiosa doctrina libri XX, W. M. Lindsay, vol. I–III. Lipsiae 1903.
Ovidius. Fasti, rec. E.H. Alton, D.E.W. Wormell, E. Courtney, Monachii et Lipsiae 2005.
Origo gentis Romanae. Początki narodu rzymskiego. De viris illustribus. O słynnych mężach miasta Rzymu, przekł., wstęp i przypisy B.J. Kołoczek, Warszawa 2016.
T. Maccius Plautus, Komedje, t. III, przeł. G. Przychocki, Kraków 1935.
Poeti Latini arcaici, vol. I: Livio Andronico, Nevio, Ennio, ed. A. Traglia, Torino 1986.
Res Gestae Divi Augusti, transl. and ed. J. Scheid, Paris 2007.
Skutsch 1985: O. Skutsch, The Annals of Q. Ennius, edited with Introduction and Commentary by O. Skutsch, Oxford 1985.
TRF3: Scaenicae Romanorum poesis fragmenta, vol. I: Tragicorum fragmenta, rec. O. Ribbeck, Lipsiae 1897.
Varro. On the Latin Language, vol. I, books 5–7, transl. R.G. Kent, Cambridge 1938. DOI: https://doi.org/10.4159/DLCL.varro-latin_language.1938
M. Terenti Varronis Fragmenta omnia quae extant. Pars II. De vita populi Romani libri IV, ed. M. Salvadore. Hildesheim–Zurich–New York 2004.
Marek Terencjusz Warron, O języku łacińskim, t. I, ks. V–VII, przekł., wstęp i komentarz, B.J. Kołoczek, Kraków 2019.
P. Vergilius Maro. Aeneis, rec. G.B. Conte, Berolini–Novi Eboraci 2009. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110977882
Adams 1983: J.N. Adams, Words for „Prostitute” in Latin, „Rheinisches Museum für Philologie” CXXVI (1983), 321–358.
von Albrecht 1997: M. von Albrecht, A History of Roman Literature. From Livius to Boethius, vol. I, transl. with the assistance of F. Newman and K. Newman, Leiden–New York–Koln 1997. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004329904
Beard, North, Price 1998: M. Beard, J. North, S. Price, Religons of Rome. History, Cambridge 1998 [polski przekł.: Religie Rzymu. Historia, przekł. pod red. M.J. Baranowskiego i L. Olszewskiego, Oświęcim 2017].
Bannon 1997: C.J. Bannon, The brothers of Romulus. Fraternal pietas in Roman law, literature, and society, Princeton–New Jersey 1997. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400822454
Barchiesi 1997: A. Barchiesi, The Poet and the Prince. Ovid and Augustan Discourse, Berkeley–Los Angeles–London 1997.
Boyd 2000a: B.W. Boyd, Celeus rusticus. A Note on Ovidian Wordplay in Fasti 4, „Classical Philology” XCV (2000), 190–193. DOI: https://doi.org/10.1086/449486
Boyd 2000b: B.W. Boyd, „Celabitur auctor”. The Crisis of Authority and Narrative Patterning in Ovid, Fasti 5, „Phoenix” LV (2000), 64–98. DOI: https://doi.org/10.2307/1089091
Budzanowska-Weglenda 2018: D. Budzanowska-Weglenda, Cato the Elder on human and animal diseases and medicines form them – according to the treatise On agriculture, „Classica Cracoviensia” XXI (2018), 31–54. DOI: https://doi.org/10.12797/CC.21.2018.21.02
Carandini 1997: A. Carandini, La nascita di Roma. Dei, Laei, eroi e uomini all’alba di una civilita, Torino 1997.
Cichocka 2002: H. Cichocka, Jan Zonaras, w: Historia kultury bizantyńskiej, Warszawa 2002, 501–502.
Crawford 1991: M.H. Crawford, Roman Republican Coinage, Cambridge 1991 (reprint popr. 1974).
Cytowska, Szelest 1990: M. Cytowska, H. Szelest, Literatura rzymska. Okres augustowski, Warszawa 1990.
Danka 1976: I.R. Danka, De Feralium et Lemuriorum consilili natura, „Eos” LXIV (1976), 52–268.
Degrassi 1957: A. Degrassi, Inscriptiones Latinae liberae rei publicae (ILLRP), Firenze 1957.
Dészpa 2001: M.L. Dészpa, Silvanus, w: Der Neue Pauly, vol. XI, eds. H. Cancik, H. Schneider, Stuttgart–Weimar 2001, 562–563.
Dorcey 1992: P.F. Dorcey, The Cult of Silvanus. A Study in Roman Folk Religion, Leiden–New York–Köln 1992. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004451858
Dumézil 1941: G. Dumézil, Jupiter, Mars, Quirinus. Essai sur la conception indo-europennes de la societe et sur les origines de Rome, Paris 1941. DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782070220687
Dumézil 1944: G. Dumézil, Naissance de Rome. Jupiter, Mars, Quirinus II, Paris 1944. DOI: https://doi.org/10.14375/NP.9782070220717
Dumézil 1945: G. Dumézil, Naissance d’archanges, Jupiter, Mars, Quirinus III. Essai sur la formation de la theologie zoroastrienne, Paris 1945.
Dumézil 1966: G. Dumézil, La religion romaine archaique, Paris 1966. (Przekład angielski [przeł. Ph. Krapp]: Archaic Roman Religion, Chicago 1970).
Ernout, Meillet 1959: A. Ernout, A. Meillet, Dictionnaire etymologique de la langue latine. Histoire des mots, Paris 1959.
Filipiak 2016: A. Filipiak, Komediowy zwierzyniec Plauta i Terencjusza, Poznań 2016.
Forsythe 2005: G. Forsythe, A Critical History of Early Rome. From Prehistory to the First Punic War, Berkeley–Los Angeles–California 2005. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520940291
Gillmeister 2004: A. Gillmeister, Ofiara i rytuał w religii rzymskiej we współczesnych badaniach. Rekonesans, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” XXX (2004), z. 3, 73–84. DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2014.045
Gillmeister 2007: A. Gillmeister, Metus Gallicus i Libri Sibyllini. Kilka uwag o politycznych i społecznych przyczynach prodigium, „In Gremium” I (2007), 7–19.
Glare 1968: P.G.W. Glare, Oxford Latin Dictionary, Oxford 1968.
Gradel 2002: I. Gradel, Emperor Worship and Roman Religion, Oxford. 2002.
Győri 2015: V. Győri, The Mars Ultor of c. 19–16 BC, „In Gremium” IX (2015), 7–30.
Holleman 1987: A.W.J. Holleman, The Ogulnii Monument at Rome, „Mnemosyne” XL (1987), nr 3–4, 427–429. DOI: https://doi.org/10.1163/156852587X00607
Jaczynowska 2001: M. Jaczynowska, D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2001.
Jarych 2020: A.J. Jarych, Fundacje świątyń ex manubiis w obrębie Cyrku Flaminiusza, „Acta Archeologica Lodziensia” LXVI (2020), 47–64.
Jocelyn 1971: H.D. Jocelyn, VRBS AVGVRIO AVGVSTO CONDITA. Ennius ap. Cic. Div. I.107 (=Ann.77–96 V2), „Proceedings of the Cambridge Philological Society (Second Series)” XVII (1971), 44–74. DOI: https://doi.org/10.1017/S1750270500012811
Jończyk 2020: Ł. Jończyk, Propagandowe wykorzystanie w czasach panowania Augusta odzyskania znaków legionowych utraconych pod Carrhae, „Wieki Stare i Nowe” XV (2020), 26–41. DOI: https://doi.org/10.31261/WSN.2020.20.02
Kaczor 2012: I. Kaczor, Deus. Ritus. Cultus. Studium na temat charakteru religii starożytnych Rzymian, Łódź 2012.
Kaczor 2019: I. Kaczor, Parentalia, Lemuria, Larentalia, Compitalia, Mundus Patet – ceremonie ku czci zmarłych w rzymskim systemie wierzeń, „Collectanea Philologica” XXII (2019), 63–84. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-0319.22.04
Kaczor 2021: I. Kaczor, Ofiara zwierzęca w obrzędowości starożytnych Rzymian: rekonstrukcja rytuału ofiarnego w świetle antycznych świadectw literackich, „Collectanea Philologica” XXIV (2021), 53–73. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-0319.24.03
King 2020: Ch.W. King, The Ancient Roman Afterlife. Di Manes, Belief, and the Cult of the Dead, Austin 2020. DOI: https://doi.org/10.7560/320204
Kryśkiewicz 2016: H.L. Kryśkiewicz, Signa recepta w starożytnym Rzymie 20 roku przed Chrystusem. Kontekst polityczny oraz ideologiczny sukcesu, Szczecin 2016.
Latte 1960: K. Latte, Römische Religionsgeschichte, München 1960.
Leumann, Hofmann, Szantyr 1977: M. Leumann, J.B. Hofmann, A. Szantyr, Lateinische Grammatik. Lateinische Laut- und Formenlehre, vol. I, München 1977.
Lewandowski 2007: I. Lewandowski, Historiografia rzymska, Poznań 2007.
Littlewood 2001: R.J. Littlewood, Ovid among the Family Dead. The Roman Founder Legend and Augustan Iconography in Ovid’s „Feralia” and „Lemuria”, „Latomus” LX (2001), z. 44, 916–935.
Neel 2014: J. Neel, Legendary Rivals. Collegiality and Ambition in the Tales of Early Rome, „Mnemosyne Supplements: Monographs on Greek and Latin Language and Literature” CCCLXXII (2015). DOI: https://doi.org/10.1163/9789004281851
Newlands 1995: C.E. Newlands, Playing with Time. Ovid and the Fasti, Ithaca–New York–London 1995.
Pasco-Pranger 2006: M. Pasco-Pranger, Founding the Year. Ovid’s Fasti and the Poetics of the Roman Calendar, Leiden–Boston 2006. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047409595
Pensabene 1991: P. Pensabene, Il Tempio della Vittoria sul Palatino, „Bollettino di Archeologia” 9 (1991), 11–51.
Petersmann 1973: H. Petersmann, Zu einem altrömischen Opferritual (Cato de agricultura c. 141), „Rheinischen Museum für Philologie” CXVI (1973), nr 3–4, 238–255.
Pierzak 2019: D. Pierzak, Ab inferis ad rostra. Przywoływanie zmarłych w retoryce rzymskiej okresu republikańskiego, Katowice 2019.
Piętka 2015: R. Piętka, Roma Aeterna. Rzymska mitologia urbanistyczna, Poznań 2015.
Plezia (red.) 1959–1979: Słownik łacińsko-polski, t. I–V., red. M. Plezia, Warszawa 1959–1979.
Prescendi 1999: F. Prescendi, Di Manes, w: Der Neue Pauly, vol. VII, szp. 803–804, Stuttgart 1999.
Pypłacz 2013: J. Pypłacz, Kilka uwag na temat mitu Romulusa w Farsalii Lukana, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej” LXIII (2013), 231–238.
Rawson 1985: E. Rawson, Intellectual Life in the Late Roman Republic, London 1985.
Rich 1998: J. Rich, Augustus’s Parthian honours, the temple of Mars Ultor and the arch in the Forum Romanum, „Papers of the British School at Rome” LXVI (1998), 71–128. DOI: https://doi.org/10.1017/S0068246200004244
Richardson 1992: L. Richardson jr., A New Topographical Dictionary of Ancient Rome, Baltimore 1992. DOI: https://doi.org/10.56021/9780801843006
Rüpke 1990: J. Rüpke, Domi militiaeque. Die religiose Konstruktion des Krieges in Rom, Tübingen 1990.
Rüpke 2011: J. Rüpke, The Roman Calendar from Numa to Constantine. Time, History and the Fasti, transl. D.M.B. Richardson, Malden–Oxford 2011. DOI: https://doi.org/10.1002/9781444396539
Sajkowski 1997: R. Sajkowski, Imago Boskiego Augusta w świątyni Marsa Mściciela, w: Od starożytności do współczesności. Studia historyczne. Wydanie jubileuszowe z okazji 75. Rocznicy urodzin i 55-lecia pracy zawodowej, w tym 30-lecia pracy naukowej Profesora Tadeusza M. Gelewskiego, red. J. Śliwiński, Olsztyn 1997, 51–72.
Scheid 1990: J. Scheid, Romulus et ses frères. Le collège des frères arvales, modèle du culte publique dans la Rome des empereurs, Roma 1990. DOI: https://doi.org/10.3406/befar.1990.1229
Scheid 1992: J. Scheid, Myth, Cult and Reality in Ovid’s „Fasti”, „Proceedings of the Cambridge Philological Society” XXXVIII (1992), 118–131. DOI: https://doi.org/10.1017/S0068673500001644
Schulz 2010: C.E. Schulz, The Romans and the Ritual Murder, „Journal of the American Academy of Religion” LXXVIII (2010), nr 2, 516–541. DOI: https://doi.org/10.1093/jaarel/lfq002
Scott 1925: K. Scott, The Identification of Augustus with Romulus-Quirinus, „Transactions and Proceedings of the American Philological Association” LVI (1925), 82–105. DOI: https://doi.org/10.2307/282886
Simpson 1993: Ch. J. Simpson, A shrine of Mars Ultor revisited, „Revue belge de Philologie et d’Histoire” LXXI (1993) z. 1, 116–122. DOI: https://doi.org/10.3406/rbph.1993.3875
Skwara 2004: E. Skwara, Lupus in fabula – czyli o wilku w komedii rzymskiej, w: Thaleia. Humor w antyku, „Classica Wratislaviensia” XXIV (2004), 166–172.
Syme 2009: R. Syme, Rewolucja rzymska, przeł. A.M. Baziór, Poznań 2009. (Oryginał: The Roman Revolution, Oxford 2002).
Stankiewicz 2019: L. Stankiewicz, Prastara pieśń kultowa – Carmen Fratrum Arvalium, w: O poetach i poezji. Od antyku po współczesność. Studia i szkice dedykowane Pani Profesor Zofii Głombiowskiej, red. I. Bogumił i J. Pokrzywnicki, Gdańsk 2019, 33–47.
Thaniel 1973: G. Thaniel, Lemures and Larvae, „The American Journal of Philology” XCIV (1973), nr 2, 182–187. DOI: https://doi.org/10.2307/294451
Thesaurus linguae Latinae, editus iussu et auctoritate consilii ab academiis societatibusque diversarum nationum electi, (ThLL), vol. VII, pars altera, section II, l-lyxipyretos. 4, Lipsiae 1970–1979.
de Vaan 2008: M. de Vaan 2008, Etymological Dictionary of Latin and Other Italic Languages, Leiden 2008.
Wissowa 1912: G. Wissowa, Religion und Kultus der Römer, München 1912.
Versnel 1974: H.S. Versnel, Mercurius amongst the „Magni Dei”, „Mnemosyne” XXVII (1974), z. 2, 144–151. DOI: https://doi.org/10.1163/156852574X00845
Walde, Hofmann 1938: A. Walde, J.B. Hofmann, Lateinisches etymologisches Wörterbuch, vol. II, Heidelberg 1938.
Winiarczyk 1994: M. Winiarczyk, Ennius’ „Euhemerus sive Sacra historia”, „Rheinisches Museum für Philologie” CXXXVII (1994), nr 3–4, 274–291.
Wiseman 1995: T.P. Wiseman, Remus. A Roman Myth, Cambridge 1995.
Wróbel 2012: M. Wróbel, Strabon i Rzym, „Wratislaviensium Studia Classica olim Classica Wratislaviensia” I (2012), 117–127.
Zanker: P. Zanker, Forum Augustum. Das Bildprogramm, Tübingen (brak daty wydania w książce – 1968?).
Ziółkowski 1992: A. Ziółkowski, The Temples of Mid-Republican Rome, Roma 1992.
