Słowa kluczowe
science fiction
translation
lexical creation
neologism
contrastive analysis
morphosyntactic structure
Jak cytować
Abstrakt
Imaginary genres have always played with language and lexicon in order to build their worlds. The science fiction genre, in particular, creates a lexicon on the borderline between literary creation and scientific and technical terminology so the stories can be framed elsewhere or in the future. The translation of these invented words can be a real challenge for translators because of their very nature as hybrids, but also because of the science fictional megatext. The translation treatment from English into French of these neologisms, known as “fiction terms”, shows different strategies of lexical (re)creation. Following a terminological approach, this paper presents a contrastive analysis of lexical creation strategies and morpho- syntactic structures between the two languages on a list of science fictional terms from the audiovisual field and extracted from a corpus of science fiction novels.
Bibliografia
Adams, D. (2005). The Hitchhiker's Guide to the Galaxy. New York : Del Rey Books.
Adams, D. (2010). Le Guide du voyageur galactique. In H2G2 : L'intégrale de la trilogie en cinq volumes, trad. par J. Bonnefoy (pp. 9-209). Paris : Denoël.
Asimov, I. (1985). Foundation. London : Panther.
Asimov, I. (1999). Fondation. In Le Cycle de Fondation : I. Le déclin de Trantor, trad. par J. Rosenthal (pp. 711-892). Paris : Omnibus.
Bradbury, R. (1991a). Fahrenheit 451. New York : Del Rey Books.
Bradbury, R. (1991b). Fahrenheit 451, trad. par H. Robillot. Paris : Denoël.
Clarke, A.Ch. (1995). Rendez-vous avec Rama, trad. par D. Pemerle. Paris : J'ai Lu. Clarke, A.Ch. (2006). Rendezvous with Rama. SF Masterworks 65. London : Gollanc.
Dick, P.K. (1994). Ubik. In Aurore sur un jardin de palmes, trad. par A. Dorémieux (pp. 501-671). Paris : Presses de la Cité.
Dick, P.K. (2004). Ubik. London : Gollancz.
Heinlein, R.A. (1974). Étoiles, garde-à-vous, trad. par M. Demuth. Paris : J'ai Lu. Heinlein, R.A. (1977). Starship Troopers. London : NEL.
Herbert, F. (1985). Dune, trad. par M. Demuth. Paris : Éditions France loisirs.
Herbert, F. (2010). Dune. New York : Ace Books.
Le Guin, U.K. (1992). The Left Hand of Darkness. London : Orbit Books.
Le Guin, U.K. (2006). La Main gauche de la nuit, trad. par J. Bailhache. Paris : Le Livre de Poche. Simak, C.D. (1976). Way Station. London : Methuen Paperbacks.
Simak, C.D. (1978). Au Carrefour des étoiles, trad. par M. Deutsch. Paris : J'ai Lu. Van Vogt, A.E. (1953). Le Monde des Ā, trad. par B. Vian. Paris : Gallimard.
Van Vogt, A.E. (1976). The World of Null-A. London : Sphere.
Alberts, M. (2001). Lexicography versus Terminography. Lexikos, 11, 71-84. https://doi.org/10.5788/11-0-840 DOI: https://doi.org/10.5788/11-0-840
Angenot, M. (1978). Le paradigme absent. Eléments d'une sémiotique de la science-fiction. Poétique, 33, 74-79.
Arnaud, P. (2010). Café mémoire, ingénieur béton : La néologie compositionnelle du français, morpholo- gie, syntaxe, ou calque ? In T.M. Cabré et al. (eds.), Actes del I Congrés Internacional de Neologia de les Llengües Romaniques (pp. 307-320). Documenta Universitaria.
Arnaud, P. (2018). Bateau phare, magasin phare : [N1N2]N compounds and syntactic N1+N2 sequences with adjectivized N2 in French. Travaux de linguistique, 76 (1), 7-26. https://doi.org/10.3917/tl.076.0007 DOI: https://doi.org/10.3917/tl.076.0007
Bononno, R. (2000). Terminology for Translators - an Implementation of ISO 12620. Meta : Journal des traducteurs, 45 (4), 646-669. https://doi.org/10.7202/002101ar [accès : 19.12.2022]. DOI: https://doi.org/10.7202/002101ar
Boulanger, J.-C. (1984). Quelques observations sur l'innovation lexicale spontanée et sur l'innovation lexicale planifiée. La banque des mots, 27, 3-29.
Boulanger, J.-C. (1990). La création lexicale et la modernité. Le langage et l'homme, 35 (4), 233-240.
Broderick, D. (1992). Reading SF as a Mega-Text. The New York Review of Science Fiction, 47, 8-11.
Cabré Castellví, T.M. (1999). Terminology : Theory, methods and applications, trad. par J.A. DeCesaris, Amsterdam : John Benjamins Publishing. DOI: https://doi.org/10.1075/tlrp.1
Cabré Castellví, T.M. (2003). Theories of terminology : Their description, prescription and explanation. Terminology, 9 (2), 163-199. https://doi.org/10.1075/term.9.2.03cab DOI: https://doi.org/10.1075/term.9.2.03cab
Cramer, K. (2003). Hard Science Fiction. In E. James & F. Mendlesohn (eds.), The Cambridge Compa- nion to Science Fiction (pp. 186-196). Cambridge : Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CCOL0521816262.014 DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL0521816262.014
Elsen, H. (2018). Some Proper Names Are More Equal than Others The Sound Symbolic Value of New Names. Cahiers de Lexicologie, Néologie et Noms Propres, 113 (2), 79-94. https://doi.org/10.5465/AMBPP.2018.18094abstract DOI: https://doi.org/10.5465/AMBPP.2018.18094abstract
Gindre, P. (1999). La formation des néologismes dans la littérature de science-fiction d'expression an- glaise contemporaine, thèse de doctorat sous la direction de J. Tournier. Université de Franche-Comté.
Gonon, L. & Kraif, O. (2020). French and American Science Fiction During the Nineties : A Contrastive Study of Fiction Words and Phraseology. In I. Novakova & D. Siepmann (eds.), Phraseology and Style in Subgenres of the Novel : A Synthesis of Corpus and Literary Perspectives (pp. 151-188). New York : Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-23744-8_6 DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-23744-8_6
Guilbert, L. (1975). La créativité lexicale. Paris : Larousse.
Humbley, J. (2018). La néologie terminologique. Limoges : Éditions Lambert-Lucas.
Langlet, I. (2006). La science-fiction : lecture et poétique d'un genre littéraire. Malakoff : Armand Colin.
Laurent, B. (2007). Noms de marque, noms de produit : analyse d'une exemplarité de la créativité lexicale. Neologica, 1, Paris : Classiques Garnier.
L'Homme, M.-C. et al. (2003). Terminology during the past decade (1994-2004). Terminology, 9 (2), 151-161. https://doi.org/10.1075/term.9.2.02hom DOI: https://doi.org/10.1075/term.9.2.02hom
Lisa, M. (2011). Au plaisir des mots. Néologismes stylistiques créés par télescopage. In Interuniversitaria, 2 (6), Bălți, Republica Moldova : Universitatea de Stat "Alecu Russo" din Bălți, 87-91.
Munat, J. (ed.). (2007). Lexical creativity, texts and contexts. Amsterdam : John Benjamins Publishing. https://doi.org/10.1075/sfsl.58 DOI: https://doi.org/10.1075/sfsl.58
Ollinger, S. & Valette, M. (2008). La créativité lexicale : des pratiques sociales aux textes. CINEO'08, 25-40.
Peñalver Vicea, M. (2011). Le néologisme littéraire : un outil langagier explorateur de l'inconscient. Neo- logica, 5, 25-43.
Poix, C. (2018). Neology in Children's Literature : A Typology of Occasionalisms. Lexis, Journal in En- glish Lexicology, 12. https://doi.org/10.4000/lexis.2111 [accès : 19.12.2022]. DOI: https://doi.org/10.4000/lexis.2111
Poix, C. (2019a). Contrastive analysis of lexical neology in a multilingual corpus of children's literature : typology and function of occasionalisms, thèse de doctorat sous la direction de F. Maniez et O. Kraif. Université de Lyon.
Poix, C. (2019b). Les jeux de mots dans la littérature pour la jeunesse : typologie des procédés de (ré) création lexicale et stratégies de traduction des créations ex nihilo. In F. Brisset, A. Coussy, R. Jenn & J. Loison-Charles, Du jeu dans la langue : Traduire les jeux de mots (pp. 35-52). Lille : Presses Universitaires du Septentrion.
Poix, C. (2020). L'hypostatisation des occasionnalismes poétiques dans la littérature pour la jeunesse ou l'innovation lexicale suffit-elle à poser l'existence d'une entité fictive ?. Neologica, 14, 145-166.
Prucher, J. (ed.). (2009). Brave new words : the Oxford dictionary of science fiction. Oxford : Oxford University Press.
Pruvost, J., Sablayrolles, J.-F. (2016). Les néologismes. Paris : Presses universitaires de France. https://doi.org/10.3917/puf.pruvo.2016.01 DOI: https://doi.org/10.3917/puf.pruvo.2016.01
Ray, A. (2019). Traduire les termes du futur : Analyse du traitement des termes-fictions dans la traduc- tion de l'anglais au français de la littérature de science-fiction, thèse de doctorat sous la direction de T. Pughe et d'A. Cristinoi. Université d'Orléans. http://www.theses.fr/2019ORLE3003/document [accès : 19.12.2022].
Rondeau, G. (1980). Terminologie et documentation. Meta : Journal des traducteurs, 25 (1), 152-170. Sheidlower, J. (2021). Historical Dictionary of Science Fiction. https://doi.org/10.7202/003983ar [accès :19.12.2022]. DOI: https://doi.org/10.7202/003983ar
Suvin, D. (2016). Metamorphoses of science fiction : on the poetics and history of a literary genre. Berne : Peter Lang. https://doi.org/10.3726/978-3-0353-0735-1 DOI: https://doi.org/10.3726/978-3-0353-0735-1
Tallarico, G. (2018). Créativité lexicale et jeux de mots dans les messages publicitaires : formes et fonc- tions. Jeux de mots, textes et contextes (pp. 265-288). Berlin : De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110586459-014 DOI: https://doi.org/10.1515/9783110586459-014
Tournier, J. (2007). Introduction descriptive à la lexicogénétique de l'anglais contemporain. Genève : Slatkine érudition.
Westfahl, G. (1992). Words of Wishdom. In G. Slusser & E.S. Rabkin (eds.), Styles of Creation (pp. 221-244). Georgia : University of Georgia Press
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Alice Ray
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).