Słowa kluczowe
czasopisma encyklopedyczne
polskie czasopisma ilustrowane w XIX wieku
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 649
Liczba pobrań: 411
Abstrakt
Wydawany w latach 1834–1849 w Lesznie „Przyjaciel Ludu” zajmuje wyjątkowe miejsce pośród polskich czasopism ilustrowanych pierwszej połowy XIX wieku. Podobnie jak inne periodyki („Magazyn Powszechny”, „Muzeum Domowe”, „Księga Świata”) odwołuje się do wykształconych na zachodzie Europy wzorców tanich czasopism encyklopedycznych. Wyróżnia go jednak duża liczba ilustracji, a przede wszystkim znaczna część reprodukcji poświęconych tematyce polskiej. Ponad 1100 rycin polskich, które pojawiły się w czasopiśmie przez 15 lat jego istnienia, otwiera pole do rozważań na temat genezy i wzorców „Przyjaciela Ludu”, pochodzenia i tematyki jego ilustracji, wreszcie na temat przekształcenia się uniwersalnego, oświeceniowego spojrzenia na kulturę europejską w indywidualne, narodowe wizje przeszłości i teraźniejszości poszczególnych nacji.
Bibliografia
Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Kraków: Znak 1997.
Anderson P., The Printed Image and the Transformation of Popular Culture 1790–1860, Oxford: Oxford University Press 1994.
Aurenche M.L., Edouard Charton et l’invention du Magasin Pittoresque (1833–1870), Paris: Honoré Champion 2002.
Bacot J.P., Le rôle des magazines illustres dans la construction du nationalisme au XIXe siècle et au début du XXe siècle, „Réseaux” 2001, nr 107, s. 265–293.
Bacot J.P., Trois générations de Presse illustrée au XIXe siècle, „Réseaux” 2002, nr 111, s. 216–234.
Banach A., Polska książka ilustrowana 1800–1900, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1959.
Banach J., Michała Stachowicza „Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia”, „Folia Historiae Artium” 1976, t. 12, s. 131–158.
Banach J., Zygmunta Vogla „Zbiór widoków sławniejszych pamiątek narodowych” z roku 1806. Początki historyzmu i preromantyzm w polskiej ilustracji, w: Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy wieku XVIII i wieku XIX. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, Listopad 1963, Warszawa: PWN 1967, s. 129–148.
Białynicka-Birula J., Mielcarzewicz Teofil, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), red. J. Derwojed, t. 5, Warszawa: Ossolineum 1993, s. 526–528.
Darnton R., The Business of Enlightenment. A Publishing History of the Encyclopédie 1775–1800, Cambridge: Belknap Press 1979.
Frycz J., Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1975.
Grońska M., Nowoczesny drzeworyt polski (do 1945 roku), Wrocław: Ossolineum 1971.
Janowski M., Narodziny inteligencji 1750–1831, Warszawa: Neriton 2016.
Jazdon K., Przyjaciel Ludu czyli Tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości, Poznań: Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu 2007.
Jedlicki J., Błędne koło 1832–1864, Warszawa: Neriton 2016.
Jędrzejczak K., Tematyka archeologiczna w leszczyńskim „Przyjacielu Ludu”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Araceologica” 2004, t. 24, s. 261–278.
Kamisińska D., „Imaginacja podaje rękę nauce, a ich związku owocem jest oświecenie”. Szata graficzna polskich czasopism popularnonaukowych XIX wieku, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2017, z. 2, s. 21–59.
Kamisińska D., Układ graficzny polskich czasopism popularnonaukowych XIX wieku, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2017, z. 3 (47), s. 6–37.
Klauzińska J., Leszczyński Przyjaciel Ludu, „Ziemia Leszczyńska” 1937, z. 1 (8), s. 7–20.
Kłudkiewicz K., Współpraca, pokojowe istnienie czy konkurencja? Działalność polskich i niemieckich towarzystw przyjaciół sztuk pięknych w XIX-wiecznym Poznaniu, w: Historia kluczem do zrozumienia współczesnych relacji międzysąsiedzkich, red. T. Maresz, K. Grysińska-Jarmuła, Bydgoszcz: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 2016, s. 52–65.
Kosman M., Józef Łukaszewicz (1797–1873), w: Wybitni historycy wielkopolscy, red. J. Strzelczyk, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1898, s. 61–74.
Mainardi P., Another World. Nineteenth-century illustrated print culture, Yale: Yale University Press 2017.
Marciniak R., Towarzystwo Zbieraczów Starożytności Krajowych w Szamotułach (1840–1846), „Kronika Wielkopolski” 2002, nr 2, s. 21–36.
Michalczyk Z., Szkicownik Michała Stachowicza oraz nieznane materiały dotyczące gabinetu historycznego Jana Pawła Woronicza i Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia, „Studia Waweliana” 2009, t. 14, s. 105–129.
Miarelli Mariani I., Les „monuments parlants”. Seroux d’Agincourt et la naissance de l’histoire de l’art illustrée, Torino: Nino Aragno editore 2005.
Miąso J., Szkolnictwo w XIX-wiecznej Europie i początki pedagogiki porównawczej w Anglii, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2009, t. 46, s. 85–146.
Molik W., Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i na początku XX wieku, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2009.
Mondini D., Mittelalter im Bild: Séroux d’Agincourt und die Kunsthistoriographie um 1800, Zürich: Zurich InterPublishers 2005.
Natora-Macierewicz H., Rozwój warszawskiej ilustracji prasowej do początku XX w. (na przykładzie wybranych tygodników ilustrowanych), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1976, t. 15, z. 3, s. 273–286.
Niehr K., Dem Blick Aussetzen „Das exponierte Kunstwerk“, w: Visualisierung und Imagination. Materielle Relikte des Mittelalters in bildlichen Darstellungen der Neuzeit und Moderne, t. 1, red. B. Carqué, D. Mondini, M. Noell, Göttingen: Wallstein Verlag 2006, s. 51–102.
Opałek M., Drzeworyt w czasopismach polskich XIX stulecia, Wrocław: Ossolineum 1949.
Pelczar R., Miejsce wiejskich szkół elementarnych i ich nauczycieli w życiu społeczności chłopskich w Galicji, „Galicja. Studia i materiały” 2015, nr 1, s. 114–133.
Pijanowska K., Od ilustracji reprodukcyjnej do obiektu muzealnego, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Bibliotekoznawstwo” 2009, t. 28, s. 63–72.
Poklewska K., Galicja romantyczna (1816–1840), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979.
Przybyszewski W., Portrety królów i wybitnych Polaków. Serie wydawnicze z lat 1820–1864, Warszawa: Fund. Hereditas 2017.
„Przyjaciel Ludu”, wyd. Ernst Günther, numery z lat 1834–1849.
„Przyjaciel Ludu” 1834–1849 w 180. rocznicę ukazania się pierwszego numeru, red. J.M. Halec, Leszno: Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka. Wydawnictwo Cicer: Leszczyńskie Towarzystwo Kulturalne 2015.
Ptaszyk M., Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia Michała Stachowicza w świetle korespondencji, „Roczniki Biblioteczne” 1985, t. 29, z. 1–2, s. 365–382.
Skotniczna E., Popularyzacja zabytków ojczystych w grafice polskiej w XIX wieku, „Ochrona Zabytków” 2013, t. 66, nr 1–4, s. 325–345.
Skręt R., Jan Chrzciciel Popliński (Popłomyk), w: IPSB, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-chrzciciel-poplinski-nazwisko-rodowe-poplomyk [dostęp: 29.05.2019].
Słodkowska E., Działalność wydawnicza Franciszka Salezego Dmochowskiego 1820–1871. Studium monograficzne, Warszawa: Biblioteka Narodowa 1970.
Sowiński J., Polskie drukarstwo, Historia drukowania typograficznego i sztuki typograficznej w Polsce w latach 1473–1939, Wrocław: Tart 1996.
Sprys Z., Jędrzej Moraczewski (1802–1855), w: Wybitni Wielkopolanie, red. J. Strzelczyk, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1989, s. 44–60.
Szyndler B., Tygodnik ilustrowany „Kłosy” 1865–1890, Wrocław: Ossolineum 1981.
Tétu J.F., L’illustration de la presse au XIXe siècle, https://journals.openedition.org/semen/8227 [dostęp: 29.05.2019].
Trzeciakowska M., Trzeciakowski L., W dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Życie codzienne miasta 1815–1914, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1982.
Walicki M., Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827–1862), Warszawa: Skład Główny w Kasie im. Mianowskiego 1931.
Warkoczewska M., Malarstwo i grafika epoki romantyzmu w Wielkopolsce. Dzieje i funkcje, Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1984.
Warkoczewska M. (oprac.), Wystawy Towarzystwa Sztuk Pięknych w Poznaniu. Materiały źródłowe, Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1991.
Widacka H., Fryderyk Krzysztof i Adolf Fryderyk Dietrichowie, Warszawa: Biblioteka Narodowa 1977.
Wielkopolscy księża od XVIII do XX wieku, http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza/main.php?akcja=opis&id=4919 [dostęp: 29.05.2019].
Wiercińska Jadwiga, Sztuka i książka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986.
Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807–1831), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2002.
Wrona G., Polskie czasopisma popularnonaukowe w XIX wieku. Ewolucja formy i treści, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2007, t. 10, z. 2, s. 6–31.
Wróbel M., O starożytnościach w „Przyjacielu Ludu” 1834–1849, w: „Przyjaciel Ludu” 1834–1849 w 180. rocznicę ukazania się pierwszego numeru, red. J.M. Halec, Leszno: Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka. Wydawnictwo Cicer: Leszczyńskie Towarzystwo Kulturalne 2015, s. 39–48.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Kamila Kłudkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.