Słowa kluczowe
kultura książki
paleo-książki
pre-książki
postacie książki
proto‑książki
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 674
Liczba pobrań: 334
Abstrakt
Książka tradycyjna pojawiła się w XV wieku. Jej powstanie wymagało szeregu projektów pośrednich. Wszystkie one określane są mianem proto-książek (inaczej także historycznych postaci książek, paraksiążek), tzn. prototypów książek sensu stricto, czyli dzisiejszych. Jednakże proto-książki również nie powstały w próżni, lecz były wynikiem projektów wcześniejszych: pre-książek, które powstawały w czasach prehistorycznych, czy paleo‑książek, powstających głównie w paleolicie. Sama wreszcie książka sensu stricto stała się podstawą do opracowania projektów cyfrowych postaci książek, które określa się jako post‑książki. Celem artykułu jest przybliżenie najwcześniejszego etapu rozwoju książki, czyli okresu rozpoczętego w paleolicie (zwłaszcza górnym). Artykuł prezentuje główne kategorie prehistorycznych postaci książek. W wyniku analizy dostępnych źródeł literaturowych opracowano aktualny stan badań w zakresie prehistorycznych początków książki. Realizacja tak zakrojonego programu badawczego pozwoliła uporządkować wiedzę w zakresie prehistorii książki. W rezultacie powstało syntetyczne ujęcie prezentujące najwcześniejsze etapy rozwoju form, które z czasem doprowadziły do pojawienia się w krajobrazie medió masowych kodeksowej książki drukowanej.Bibliografia
Appenzeller T., Neanderthal culture. Old masters, „Nature” 2013, z. 497, s. 302–304,
http://www.nature.com/news/neanderthal-culture-old-masters-1.12974 [dostęp: 20.11.2017].
Avrin L., Scribes, script, and books. The book arts from antiquity to the renaissance, Chicago: American Library Association 2010.
Bath J., Schopield S., The digital book, w: The Cambridge companion to the history of the book, red. L. Howsam, Cambridge: Cambridge University Press 2015, s. 181–195.
Bello S.M., Wallduck R., Parfitt S.A., Stringer C.B., An upper paleolithic engraved human bone associated with ritualistic cannibalism, „PLoS ONE” 2017, t. 12, nr 8, http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0182127 [dostęp: 4.04.2018].
Blombos Cave Project, https://web.archive.org/web/20081225115801/http://www.svf.uib.no:80/sfu/blombos/Artefact_Review2.html# [dostęp: 1.12.2017].
Callaway E., Neanderthals made some of Europe’s oldest art, „Nature” 2014, 1 September,
http://www.nature.com/news/neanderthals-made-some-of-europe-s-oldest-art-1.15805 [dostęp: 23.06.2017].
Cave R., Ayad S., Historia książki. Od glinianych tabliczek po e-booki, Warszawa: Wydawnictwo Arkady 2015.
Chartier R., The order of books, Stanford: Stanford University Press 1992, s. 2–3.
Carved rock symbols, https://www.rockartmuseum.com/carved-rock-symbols/ [dostęp: 4.04.2018].
Chruszczewski P.P., Runic inscriptions as instances of proto-books, „Studia Linguistica. Universitatis Iagellonicae Cracoviensis” 2009, t. 126, s. 25–31.
Clottes J., What is Paleolithic art? Cave paintings and the dawn of human creativity, Chicago: University of Chicago Press 2016.
Cvetkova M.I., Knigata kato mediâ, Sofiâ: Enthusiast Libris 2012.
Danesi M., Dictionary of media and communications, London, New York: Routledge 2015.
Davenport C., The book. Its history and development, New York: D. Van Nostrand 1907.
DeFrancis J.F., Visible speech. The diverse onenses of writing systems, Honolulu: University of Hawaii Press 1989.
Douze K., Wurz S., Henshilwood C.S., Techno-cultural characterization of the MIS 5 (c. 105–90 Ka) lithic industries at Blombos Cave, Southern Cape, South Africa, „PLOS ONE” 2015, t. 10, nr 11, http://journals.plos.org/plosone/article-?id=10.1371/journal.pone.0142151 [dostęp: 20.11.2017].
Eliot S., Rose J., Introduction, w: A companion to the history of the book, red. S. Eliot, J. Rose, Malden: Wiley-Blackwell 2010, s. 1–6.
Finkelstein D., McCleery A., An introduction to book history, New York, London: Routledge 2005.
Finlayson C., Brown K., Blasco R. et al., Bird of a feather. Neanderthal exploitation of raptors and corvids, „PLOS ONE” 2012, t. 10, z. 7, http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0045927 [dostęp: 20.11.2017].
Frasca-Spada M., Jardine N., Introduction, w: Books and the sciences in history, red. M. Frasca-Spada, N. Jardine, Cambridge: Cambridge University Press 2000, s. 1–10.
Harvey D.R., Mahard M.R., The preservation management handbook. A 21st-century guide for libraries, archives, and museums, Lanham: Rowman & Littlefield 2014.
Hoffmann D.L. et al., U-Th dating of carbonate crusts reveals Neandertal origin of Iberian cave art, „Science” 2018, t. 359, z. 6378, s. 912–915. Dostępny także w internecie: http://science.sciencemag.org/content/359/6378/912.full [dostęp: 22.02.2018].
Howard N., The book. The life history of a technology, Westport: Greenwood Publishing Group 2005.
Howsam L., Chronology, w: The Cambridge companion to the history of the book, red. L. Howsam, Cambridge: Cambridge University Press 2015, s. x–xii.
Howsam L., The study of the book history, w: The Cambridge companion to the history of the book, red. L. Howsam, Cambridge: Cambridge University Press 2015, s. 1–13.
Kotuła S.D., „Biblioteki” w paleolicie, „Biblioteka” 2017, nr 21, s. 7–20.
Kotuła S.D., Czy Wikipedia jest książką sieciową?, „Folia Bibliologica” 2013/2014, t. 55/56, s. 131–145.
Kotuła S.D., Digital book culture, „Toruńskie Studia Bibliologiczne” 2015, nr 1, s. 107–122.
Kotuła S.D., Dziedzictwo kultury książki a środowisko cyfrowe World Wide Web, „Przegląd Biblioteczny” 2013, z. 1, s. 5–18.
Kotuła S.D., Od Biblioteki Aleksandryjskiej do World Wide Web, „Biblioteka” 2012, nr 16, s. 115–137.
Kotuła S.D., Od książki 1.0 do książki 2.0 – próba usystematyzowania terminologii, „Podkarpackie Studia Biblioteczne” 2014, nr 3, s. 6–14.
Kotuła S.D., Wykorzystanie schematu książki na potrzeby środowiska cyfrowego, „Folia Bibliologica” 2016, t. 58, s. 149–157.
Levy M., Mole T., The history of the book. A brief chronology, w: The broadview reader in book history, red. M. Levy, T. Mole, Peterborough: Broadview Press 2015, s. xxi–xxv.
Madan F., Materials for writing and forms of books, w: Reader in the history of books and printing, red. P.A. Winckler, Englewood: Information Handling Services, Westport: Distributed by Greenwood Press 1980, s. 31–36.
Majkić A., d’Errico F., Stepanchuk V., Assessing the significance of Palaeolithic engraved cortexes. A case study from the Mousterian site of Kiik-Koba, Crimea, „PLoS ONE” 2018, t. 13, nr 5, http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0195049 [dostęp: 7.05.2018].
McKitterick R., Books and sciences before print, w: Books and the sciences in history, red. M. Frasca-Spada, N. Jardine, Cambridge: Cambridge University Press 2000, s. 13–34.
Michaels Jeffrey J., The grateful writer. A brief history of the printed word, http://ocwriters.network/2016/11/24/the-grateful-writer/ [dostęp: 30.03.2018].
Naudinot N. et al., Divergence in the evolution of Paleolithic symbolic and technological systems: The shining bull and engraved tablets of Rocher de l’Impératrice)?, „PLoS ONE” 2017, t. 2, nr 3, http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0173037 [dostęp: 4.04.2018].
Nomade S. et al., A 36,000-year-old volcanic eruption depicted in the Chauvet-Pont d’Arc cave (Ardèche, France)?, „PLoS ONE” 2016, t. 11, nr 1, http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0146621 [dostęp: 4.04.2018].
Paleolit, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/paleolit;3953453.html [dostęp: 19.05.2015].
Petzinger G. von, The first signs. Unlocking the mysteries of the world’s oldest symbols, New York: Atria Paperback 2016.
Robinson A., Lost languages. The enigma of the world’s great undeciphered scripts, New York, London: McGraw-Hill, cop. 2002.
Robinson A., Writing systems, w: The book. A global history, red. M.F. Suarez, S.J., H.R. Woudhuysen, Oxford: Oxford University Press 2013, s. 3–18.
Robson E., The clay tablet book in Sumer, Assyria, and Babylonia, w: A companion to the history of the book, red. S. Eliot, J. Rose, Malden: Wiley-Blackwell 2010, s. 67–83.
Shep S., Books in global perspectives, w: The Cambridge companion to the history of the book, red. L. Howsam, Cambridge: Cambridge University Press 2015, s. 53–70.
Singh U., A history of ancient and early medieval India. From the stone age to the 12th century, Noida: Pearson 2009.
Stoicheff P., Materials and meanings, w: The Cambridge companion to the history of the book, red. L. Howsam, Cambridge: Cambridge University Press 2015, s. 73–89.
Than K., World’s oldest cave art found – made by Neanderthals?, https://news.nationalgeographic.com/news/2012/06/120614-neanderthal-cave-paintings-spainscience-pike/ [dostęp: 1.12.2017].
Where is the oldest rock art?, http://www.bradshawfoundation.com/africa/oldest_art/index.php [dostęp: 1.12.2017].
Winckler P.A., History of books and printing. A guide to information sources, Detroit: Gale research Company 1979.
Wolfram Alpha, https://www.wolframalpha.com/input/?i=the+oldest+book [dostęp: 30.03.2018].
Zilhãojoao J., Anesin D., Aubry T. et al., Precise dating of the Middle-to-Upper Paleolithic transition in Murcia (Spain) supports late Neandertal persistence in Iberia, „Archaeology” 2017, t. 3, z. 11, http://www.heliyon.com/article/e00435 [dostęp: 20.11.2017].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Sebastian Dawid Kotuła
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.