Treść głównego artykułu
Abstrakt
W trakcie prac nad rekonstrukcją księgozbioru kolegium jezuitów w Poznaniu uwagę zwróciły trzy woluminy w charakterystycznych flamandzkich oprawach plakietowych. Oprawy wykonano w Leuven, w warsztatach introligatorskich monogramistów „IP” (Jacob Pandelaert?) oraz „IB” (Jacob Bathen). Dwa woluminy znajdują się obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, a jeden w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. To klocki introligatorskie zawierające łącznie 11 dzieł. W artykule opisano historię tych trzech woluminów. Dzięki analizie licznych not marginalnych ustalono, że pierwszym właścicielem ksiąg był pisarz, humanista i reformator Andrzej Frycz Modrzewski (ca 1503–1572). Zakupił je w Leuven najpewniej we wrześniu 1549 roku. Później księgi trafiły w ręce Stanisława Karnkowskiego (1520–1603), który przekazał je poznańskim jezuitom. Artykuł wzbogaca wiedzę o prywatnym księgozbiorze Modrzewskiego. Wśród odnalezionych dzieł na szczególną uwagę zasługują świadomie zebrane przez Modrzewskiego edycje prac Piotra Ramusa (Pierre’a de la Ramée) i Joachima Periona.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.
Referencje
- Źródła rękopiśmienne
- Płock, Biblioteka im. Zielińskich, Towarzystwa Naukowego Płockiego: sygn. R. 1692.
- Poznań, Archiwum Archidiecezjalne: Acta Episcopalia VII.
- Uppsala Universitetsbiblioteket Carolina Rediviva: Ms. U 276.
- Opracowania
- Andrzej Frycz-Modrzewski: bibliografia, red. A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN 1962.
- Andrzej Frycz Modrzewski i problemy kultury polskiego odrodzenia, red. T. Bieńkowski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1974.
- Backman H., Flamländskt bokband från 1500-talet, https://tinyurl.com/2z9j6vft [dostęp: 21.04.2020].
- Bartel O., Do historii Brzezin i prepozytury brzezińskiej Andrzeja Frycza Modrzewskiego, „Reformacja w Polsce” 1953–1955, nr 12, s. 126–149.
- Bartoszak M., Pozostałości księgozbioru prymasa Stanisława Karnkowskiego w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, „Roczniki Biblioteczne” 2017, t. 61, s. 35–65. DOI: https://doi.org/10.19195/0080-3626.61.3.
- Books published in France before 1601 in Latin an Languages other than French, red. A. Pettegre, M. Walsby, 2 vol. A–G, H–Z, Leiden–Boston: Brill 2012.
- Choptiany M., Czy istnieje polska recepcja pism Pierre’a de la Ramée? Kilka postulatów badawczych, w: Reformacja w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, t. 1: Reformacja w dawnej Rzeczypospolitej i jej europejskie konteksty, postulaty badawcze, koncepcja tomu i red. naukowa P. Wilczek, współpraca red. M. Choptiany,
- J. Koryl, A.S. Ross, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa 2014, s. 78–87.
- Choptiany M., Jan Brożek, czytelnik Piotra Ramusa, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2013, nr 44, s. 137–176.
- Choptiany M., „Orator futurus”. Fabiana Birkowskiego lektura Ciceronianusa Pierre’a de la Ramée, „Roczniki Biblioteczne” 2014, nr 58, s. 3–26.
- Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
- Chwalewik E., Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1955.
- Cicero M. Tvllius, Scripta qvae manservant omnia, fasc. 5: Orator, red. R. Westman, Editio stereotypa editionis prioris (MCMLXXX), Monachi, Lipsiae: Saur 2002.
- Delsaerdt P., Suam quisque bibliothecam. Boekhandel an particulier boekenbezit aan de oude Leuvense universiteit 16de–18de eeuw, Leuven: Universitaire Pers 2001.
- Dwieście artefaktów na dwustulecie Towarzystwa Naukowego Płockiego. Katalog wystawy, oprac. A. Wagner, Płock: Muzeum Mazowieckie 2020.
- Fogelmark S., Flemish and related panel-stamped bindings. Evidence and principles, New York: Bibliographical Society of America 1990.
- Frycz Modrzewski Andrzej (ok. 1503–1572), w: Nowy Korbut. Piśmiennictwo Staropolskie. Hasła osobowe A–M, red. R. Pollak, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, s. 161–172.
- Heymowski A., Reliures armoriees Polonaises de’l epoque des Jagiellon et des Vasa dans les collections suedoises, w: VIIIe Congrès International des Bibliophiles, Varsovie 23–29 juillet 1973, Warszawa: Biblioteka Narodowa 1985, s. 149–162.
- Katalog druków XVI wieku w zbiorach biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 3: C–E, red. H. Mieczkowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007.
- Katalog druków XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 7:
- Sla–Ż. Addenda, red. H. Mieczkowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2017.
- Korytkowski J., Arcybiskupi Gnieźnieńscy Prymasowie i Metropolici Polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiem, według źródeł archiwalnych, t. 3, Poznań: nakł. Kuryera Poznańskiego 1889.
- Kot S., Andrzej Frycz Modrzewski. Studium z dziejów kultury polskiej w. XVI, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923.
- Kowalska H., Karnkowski Stanisław h. Junosza (1520–1603), w: Polski słownik biograficzny, t. 12, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1966–1967, s. 77–82.
- Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), t. 1: 1570–1653, oprac. L. Grzebień, J. Wiesiołowski, Poznań: Wydawnictwo Miejskie 2004.
- Lindberg S.C., Reliures Polonaises dans les bibliotheques suedoises de l’âge gothiques de la renaissance et de la reforme, w: VIIIe Congrès International des Bibliophiles, Varsovie 23–29 juillet 1973, Warszawa: Biblioteka Narodowa 1985, s. 70–121.
- Łukaszewski J., Wójcik R., Największe zasoby proweniencyjne sprzed 1939 r. w kolekcji starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 1, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2017, s. 103–115.
- Piekarski K., Hozjusz Modrzewskiemu, „Reformacja w Polsce” 1934, nr 6, s. 164–165.
- Prokop K.R., Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności 2000.
- Rulka K., Personalne księgozbiory historyczne w Bibliotece Seminarium Duchownego we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1996, nr 65, s. 357–389. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.8663.
- Rulka K., Superekslibrisy w zbiorach biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku, „Studia Włocławskie” 2003, t. 6, s. 527–557.
- Rybandt S., Drukarskie oficyny niemieckie w orbicie zainteresowań polskiego dostojnika kościelnego prymasa Stanisława Karnkowskiego, w: E scientia et amicitia. Studia poświęcone profesorowi Edwardowi Potkowskiemu w sześćdziesięciolecie urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. M. Drzewiecki, Warszawa: Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych; Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna 1999, s. 159–165.
- Rybandt S., Księgozbiór prymasa Stanisława Karnkowskiego. Źródło do badań nad kulturą umysłową dostojnika kościelnego w XVI w., „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1992, t. 13: Kolekcje wyznaniowe, s. 117–130.
- Rybandt S., Nieznane książki ze zbiorów Andrzeja Frycza Modrzewskiego, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993, tom specjalny: Bibliologia dyscypliną integrującą: studia ofiarowane Profesor Barbarze Bieńkowskiej, Warszawa 1993, s. 153–160.
- Rybandt S., Superekslibrisy prymasa Stanisława Karnkowskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1991, t. 11: Pogranicza, s. 5–26.
- Salemans B.J.P., Jacob Bathen, printer, publisher and bookseller in Louvain, Maastricht and Düsseldorf c. 1545 to c. 1557, „Quaerendo” 1989, t. 19 z. 1–2, s. 3–46.
- Sipayłło M., Polskie superekslibrisy XVI–XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1988.
- Sjökvist P., Polish collections at Uppsala University Library. A history of research, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 2, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2017, s. 237–244.
- Słowiński J., Dawna sztuka pisania a możliwości identyfikacji pisma, „Res Historica” 1998, nr 3: Kultura piśmienna średniowiecza i czasów nowożytnych. Problemy i konteksty badawcze, red. P. Dymmel, B. Trelińska, s. 209–219, il.
- Słowiński J., Probationes pennae jako źródło w badaniach paleograficznych, w: Venerabiles, Nobiles et Honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1997, s. 539–551.
- Słowiński J., Rozwój pisma łacińskiego w Polsce XVI–XVIII wieku. Studium paleograficzne, Lublin: Agencja Wydawniczo-Handlowa AD 1992.
- Stanisława Orzechowskiego i Andrzeja Frycza Modrzewskiego spór o wiarę. „Frycz” St. Orzechowskiego oraz „Prosta opowieść” i „Orzechowski” A.F. Modrzewskiego, wstęp i oprac. K. Koehler, Kraków: Wydawnictwo WAM 2013
- Starnawski J., Andrzej Frycz Modrzewski. Żywot, dzieło, sława, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1981.
- Szulc A., Wilgosiewicz-Skutecka R., O poznańskich rękopisach i starych drukach w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, „Biblioteka” 2014, nr 18 (27), s. 7–32.
- Szulc A., Wilgosiewicz-Skutecka R., Redogörelse för efterforskning i Sverige. Om handskrifter och älde tryck från Poznań i Uppsala universitetsbiblioteks samlingar, „Biblis” 2014, t. 66, s. 53–66.
- Szybowska U., Zapiski pożeracza ksiąg. O rodzajach i funkcjach marginaliów na podstawie notatek Jana Bernarda Bonifacia, Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne 2012.
- Urban W., Modrzewski (Frycz Modrzewski) Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1976, s. 538–543.
- Voisé W., Andrzej Frycz Modrzewski: 1503–1572, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1975.
- Wagner A., Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2016.
- Wagner A., Uwagi o znakach własnościowych z drugiej połowy XV i pierwszej ćwierci XVI wieku w inkunabułach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, „Biblioteka” 2013, nr 17 (26), s. 7–35.
- Walde O., Storhetstidens Litterara Krigsbyten: En Kulturhistorisk-Bibliografisk Studie, t. 2, Uppsala, Stockholm: Almqvist & Wiksells Boktryckeri-A-B. 1920.
- Warmiński I., Kilka nowych kart z życia Andrzeja Frycza, zwanego Modrzewskim, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 1908, t. 34, s. 275–316.
- Wilgosiewicz-Skutecka R., Fragmenty księgozbioru poznańskiego Kolegium Jezuitów w bibliotekach uniwersyteckich w Poznaniu i Uppsali, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 2, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2017, s. 245–258.
- Wilgosiewicz-Skutecka R., Fragmenty księgozbiorów poznańskich w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali – stan badań [w druku].
- Zuzek T., Dwie niderlandzkie oprawy plakietowe w zbiorach Biblioteki Kórnickiej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2020, z. 37, s. 77–91. DOI https://www.doi.org/10.34843/7y4w-e920.