Słowa kluczowe
księgozbiór jezuitów w Poznaniu
stare druki
noty marginalne
Stanisław Karnkowski
Pierre de la Ramée (Ramus)
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 458
Liczba pobrań: 258
Abstrakt
W trakcie prac nad rekonstrukcją księgozbioru kolegium jezuitów w Poznaniu uwagę zwróciły trzy woluminy w charakterystycznych flamandzkich oprawach plakietowych. Oprawy wykonano w Leuven, w warsztatach introligatorskich monogramistów „IP” (Jacob Pandelaert?) oraz „IB” (Jacob Bathen). Dwa woluminy znajdują się obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, a jeden w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. To klocki introligatorskie zawierające łącznie 11 dzieł. W artykule opisano historię tych trzech woluminów. Dzięki analizie licznych not marginalnych ustalono, że pierwszym właścicielem ksiąg był pisarz, humanista i reformator Andrzej Frycz Modrzewski (ca 1503–1572). Zakupił je w Leuven najpewniej we wrześniu 1549 roku. Później księgi trafiły w ręce Stanisława Karnkowskiego (1520–1603), który przekazał je poznańskim jezuitom. Artykuł wzbogaca wiedzę o prywatnym księgozbiorze Modrzewskiego. Wśród odnalezionych dzieł na szczególną uwagę zasługują świadomie zebrane przez Modrzewskiego edycje prac Piotra Ramusa (Pierre’a de la Ramée) i Joachima Periona.
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Płock, Biblioteka im. Zielińskich, Towarzystwa Naukowego Płockiego: sygn. R. 1692.
Poznań, Archiwum Archidiecezjalne: Acta Episcopalia VII.
Uppsala Universitetsbiblioteket Carolina Rediviva: Ms. U 276.
Opracowania
Andrzej Frycz-Modrzewski: bibliografia, red. A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN 1962.
Andrzej Frycz Modrzewski i problemy kultury polskiego odrodzenia, red. T. Bieńkowski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1974.
Backman H., Flamländskt bokband från 1500-talet, https://tinyurl.com/2z9j6vft [dostęp: 21.04.2020].
Bartel O., Do historii Brzezin i prepozytury brzezińskiej Andrzeja Frycza Modrzewskiego, „Reformacja w Polsce” 1953–1955, nr 12, s. 126–149.
Bartoszak M., Pozostałości księgozbioru prymasa Stanisława Karnkowskiego w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, „Roczniki Biblioteczne” 2017, t. 61, s. 35–65. DOI: https://doi.org/10.19195/0080-3626.61.3.
Books published in France before 1601 in Latin an Languages other than French, red. A. Pettegre, M. Walsby, 2 vol. A–G, H–Z, Leiden–Boston: Brill 2012.
Choptiany M., Czy istnieje polska recepcja pism Pierre’a de la Ramée? Kilka postulatów badawczych, w: Reformacja w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, t. 1: Reformacja w dawnej Rzeczypospolitej i jej europejskie konteksty, postulaty badawcze, koncepcja tomu i red. naukowa P. Wilczek, współpraca red. M. Choptiany,
J. Koryl, A.S. Ross, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa 2014, s. 78–87.
Choptiany M., Jan Brożek, czytelnik Piotra Ramusa, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 2013, nr 44, s. 137–176.
Choptiany M., „Orator futurus”. Fabiana Birkowskiego lektura Ciceronianusa Pierre’a de la Ramée, „Roczniki Biblioteczne” 2014, nr 58, s. 3–26.
Chronologia polska, red. B. Włodarski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Chwalewik E., Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1955.
Cicero M. Tvllius, Scripta qvae manservant omnia, fasc. 5: Orator, red. R. Westman, Editio stereotypa editionis prioris (MCMLXXX), Monachi, Lipsiae: Saur 2002.
Delsaerdt P., Suam quisque bibliothecam. Boekhandel an particulier boekenbezit aan de oude Leuvense universiteit 16de–18de eeuw, Leuven: Universitaire Pers 2001.
Dwieście artefaktów na dwustulecie Towarzystwa Naukowego Płockiego. Katalog wystawy, oprac. A. Wagner, Płock: Muzeum Mazowieckie 2020.
Fogelmark S., Flemish and related panel-stamped bindings. Evidence and principles, New York: Bibliographical Society of America 1990.
Frycz Modrzewski Andrzej (ok. 1503–1572), w: Nowy Korbut. Piśmiennictwo Staropolskie. Hasła osobowe A–M, red. R. Pollak, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, s. 161–172.
Heymowski A., Reliures armoriees Polonaises de’l epoque des Jagiellon et des Vasa dans les collections suedoises, w: VIIIe Congrès International des Bibliophiles, Varsovie 23–29 juillet 1973, Warszawa: Biblioteka Narodowa 1985, s. 149–162.
Katalog druków XVI wieku w zbiorach biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 3: C–E, red. H. Mieczkowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007.
Katalog druków XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, t. 7:
Sla–Ż. Addenda, red. H. Mieczkowska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2017.
Korytkowski J., Arcybiskupi Gnieźnieńscy Prymasowie i Metropolici Polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiem, według źródeł archiwalnych, t. 3, Poznań: nakł. Kuryera Poznańskiego 1889.
Kot S., Andrzej Frycz Modrzewski. Studium z dziejów kultury polskiej w. XVI, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923.
Kowalska H., Karnkowski Stanisław h. Junosza (1520–1603), w: Polski słownik biograficzny, t. 12, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1966–1967, s. 77–82.
Kronika Jezuitów poznańskich (młodsza), t. 1: 1570–1653, oprac. L. Grzebień, J. Wiesiołowski, Poznań: Wydawnictwo Miejskie 2004.
Lindberg S.C., Reliures Polonaises dans les bibliotheques suedoises de l’âge gothiques de la renaissance et de la reforme, w: VIIIe Congrès International des Bibliophiles, Varsovie 23–29 juillet 1973, Warszawa: Biblioteka Narodowa 1985, s. 70–121.
Łukaszewski J., Wójcik R., Największe zasoby proweniencyjne sprzed 1939 r. w kolekcji starych druków Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 1, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2017, s. 103–115.
Piekarski K., Hozjusz Modrzewskiemu, „Reformacja w Polsce” 1934, nr 6, s. 164–165.
Prokop K.R., Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności 2000.
Rulka K., Personalne księgozbiory historyczne w Bibliotece Seminarium Duchownego we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1996, nr 65, s. 357–389. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.8663.
Rulka K., Superekslibrisy w zbiorach biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku, „Studia Włocławskie” 2003, t. 6, s. 527–557.
Rybandt S., Drukarskie oficyny niemieckie w orbicie zainteresowań polskiego dostojnika kościelnego prymasa Stanisława Karnkowskiego, w: E scientia et amicitia. Studia poświęcone profesorowi Edwardowi Potkowskiemu w sześćdziesięciolecie urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. M. Drzewiecki, Warszawa: Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych; Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna 1999, s. 159–165.
Rybandt S., Księgozbiór prymasa Stanisława Karnkowskiego. Źródło do badań nad kulturą umysłową dostojnika kościelnego w XVI w., „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1992, t. 13: Kolekcje wyznaniowe, s. 117–130.
Rybandt S., Nieznane książki ze zbiorów Andrzeja Frycza Modrzewskiego, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993, tom specjalny: Bibliologia dyscypliną integrującą: studia ofiarowane Profesor Barbarze Bieńkowskiej, Warszawa 1993, s. 153–160.
Rybandt S., Superekslibrisy prymasa Stanisława Karnkowskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1991, t. 11: Pogranicza, s. 5–26.
Salemans B.J.P., Jacob Bathen, printer, publisher and bookseller in Louvain, Maastricht and Düsseldorf c. 1545 to c. 1557, „Quaerendo” 1989, t. 19 z. 1–2, s. 3–46.
Sipayłło M., Polskie superekslibrisy XVI–XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1988.
Sjökvist P., Polish collections at Uppsala University Library. A history of research, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 2, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2017, s. 237–244.
Słowiński J., Dawna sztuka pisania a możliwości identyfikacji pisma, „Res Historica” 1998, nr 3: Kultura piśmienna średniowiecza i czasów nowożytnych. Problemy i konteksty badawcze, red. P. Dymmel, B. Trelińska, s. 209–219, il.
Słowiński J., Probationes pennae jako źródło w badaniach paleograficznych, w: Venerabiles, Nobiles et Honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1997, s. 539–551.
Słowiński J., Rozwój pisma łacińskiego w Polsce XVI–XVIII wieku. Studium paleograficzne, Lublin: Agencja Wydawniczo-Handlowa AD 1992.
Stanisława Orzechowskiego i Andrzeja Frycza Modrzewskiego spór o wiarę. „Frycz” St. Orzechowskiego oraz „Prosta opowieść” i „Orzechowski” A.F. Modrzewskiego, wstęp i oprac. K. Koehler, Kraków: Wydawnictwo WAM 2013
Starnawski J., Andrzej Frycz Modrzewski. Żywot, dzieło, sława, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1981.
Szulc A., Wilgosiewicz-Skutecka R., O poznańskich rękopisach i starych drukach w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, „Biblioteka” 2014, nr 18 (27), s. 7–32.
Szulc A., Wilgosiewicz-Skutecka R., Redogörelse för efterforskning i Sverige. Om handskrifter och älde tryck från Poznań i Uppsala universitetsbiblioteks samlingar, „Biblis” 2014, t. 66, s. 53–66.
Szybowska U., Zapiski pożeracza ksiąg. O rodzajach i funkcjach marginaliów na podstawie notatek Jana Bernarda Bonifacia, Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne 2012.
Urban W., Modrzewski (Frycz Modrzewski) Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1976, s. 538–543.
Voisé W., Andrzej Frycz Modrzewski: 1503–1572, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1975.
Wagner A., Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2016.
Wagner A., Uwagi o znakach własnościowych z drugiej połowy XV i pierwszej ćwierci XVI wieku w inkunabułach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, „Biblioteka” 2013, nr 17 (26), s. 7–35.
Walde O., Storhetstidens Litterara Krigsbyten: En Kulturhistorisk-Bibliografisk Studie, t. 2, Uppsala, Stockholm: Almqvist & Wiksells Boktryckeri-A-B. 1920.
Warmiński I., Kilka nowych kart z życia Andrzeja Frycza, zwanego Modrzewskim, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 1908, t. 34, s. 275–316.
Wilgosiewicz-Skutecka R., Fragmenty księgozbioru poznańskiego Kolegium Jezuitów w bibliotekach uniwersyteckich w Poznaniu i Uppsali, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 2, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 2017, s. 245–258.
Wilgosiewicz-Skutecka R., Fragmenty księgozbiorów poznańskich w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali – stan badań [w druku].
Zuzek T., Dwie niderlandzkie oprawy plakietowe w zbiorach Biblioteki Kórnickiej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” 2020, z. 37, s. 77–91. DOI https://www.doi.org/10.34843/7y4w-e920.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Helena Backman, Jakub Łukaszewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.