Słowa kluczowe
reforma trydencka
sobór trydencki
chorał gregoriański
Kościół katolicki
liturgia Kościoła katolickiego
ryt
antyfonarz
mszał
brewiarz
Piotrkowczyk
benedyktynki kongregacji chełmińskiej
rękopis
XVII wiek.
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 375
Liczba pobrań: 312
Abstrakt
Graduał rkp 7021 Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu jest jednym z wczesnych przykładów recepcji potrydenckiej reformy chorału gregoriańskiego na terenie XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Księga pochodzi z toruńskiego skryptorium benedyktynek kongregacji chełmińskiej. Celem artykułu jest ukazanie przemian liturgicznych, jakie zaszły w Rzeczypospolitej na początku XVII wieku, na przykładzie analizy zawartości rękopisu benedyktynek i innych dostępnych źródeł, a także nakreślenie problemu reformy repertuaru gregoriańskiego wprowadzonego przez Stolicę Apostolską i jego polskiej recepcji. Dla liturgii Kościoła zachodniego najważniejszym osiągnięciem reformy potrydenckiej było ujednolicenie ksiąg liturgicznych, co prowadziło do unifikacji liturgicznej całego Kościoła. W Rzeczypospolitej przyjęto brewiarz i mszał rzymski oraz mające z nimi ścisły związek – antyfonarz i graduał. W księgach tych starano się jednak zachowywać tradycje lokalne, co nie pozwoliło na całkowite przyjęcie rytu rzymskiego. Graduał rkp 7021 BUAM pochodzący z toruńskiego skryptorium zakonu benedyktynek kongregacji chełmińskiej i będący przykładem wprowadzania przez zakonnice reformy trydenckiej na terenie XVII-wiecznej Rzeczypospolitej nie ma powiązania z tradycją lokalną czy zakonną. W historii recepcji reformy trydenckiej na terenie Rzeczypospolitej benedyktynki kongregacji chełmińskiej mają niewątpliwie wiele zasług. Odcinając się od reguły benedyktynów tynieckich i tworząc własną, opartą na postanowieniach soboru trydenckiego, okazały się zakonem nowatorskim i atrakcyjnym. Nie bez znaczenia jest tu ich współpraca z zakonem jezuickim, który był również propagatorem reformy liturgicznej. Artykuł ukazuje, jak ważne są badania polskich źródeł muzyczno-liturgicznych okresu potrydenckiego. Stanowi też ważny wkład w rozpoznanie i opisanie źródła, które do tej pory nie było powszechnie znane.
Bibliografia
Bobrowska J., Kultura muzyczna w świetle literatury staropolskiej XVI i XVII wieku,„Muzyka” 1977, nr 2.
Borkowska M., Życie codzienne polskich zakonów żeńskich XVII–XVIII wieku, Warszawa 1996.
Gieburowski W., Chorał gregorjański w Polsce od XV do XVII wieku ze specjalnym uwzględnieniem tradycji i reformy oraz chorału piotrkowskiego, Poznań 1922.Hinz E., Chorał gregoriański, Pelplin 1999. Izbicki B., Trzy bitwy o chorał gregoriański, http://www.academia.edu/6219818/Trzy_bitwy_o_choral_gregorianski.
Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiém. Według źródeł archiwalnych, t. 3, „Kuryer Poznański” 1889.
Laus in Ecclesia. Szkoła śpiewu gregoriańskiego, Dębogóra 2013.
Pawlak I., Graduały piotrkowskie jako przekaz chorału gregoriańskiego w Polsce po Soborze Trydenckim, Lublin 1988.
Przybyszewska-Jarmińska B., Barok. Część 1, 1595–1696, Warszawa 2006.
Siekierka I.H. OFM, Notacja sangalleńska i metzeńska jako współczesne źródło interpretacji chorału gregoriańskiego, Opole 2005.
Sczaniecki P. OSB, Msza po staremu się odprawia, Kraków 1967.
Sczaniecki P. OSB, Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy Św., seria 2, Poznań 1966.
Stelmachowska B., Sztuka ludowa na Kaszubach, Poznań 1937.
Szołdrski W., Kronika benedyktynek chełmińskich, Pelplin 1937.
Walter-Mazur M., Figurą i fraktem. Kultura muzyczna polskich benedyktynek w XVII i XVIII wieku, Poznań 2014.
Walter-Mazur M., Music in the Benedictine Nunneries in Chełmno and Toruń after the Post-Tridentine Reform, w: Musica Baltica. The Music Culture of Baltic Cities in Modern Times, red. J. Woźniak, Gdańsk 2010. The liber usualis, New York 1961. The New Grove Dictionary of Music and Musicians, t. 18, Oxford Univercity Press.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Anna Sobczak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.