Abstract
This article reports on a set of remarks on the characteristic types of private ownership marks that are to be fund in the incunabula currently held in the collection of old and rare books at Poznań University Library. The marks of ownership are analyzed and positioned against the cultural phenomena of the late Middle Ages and early decades of Renaissance in Europe and Poland. First, the hand-painted bookplate (the earliest form of book plates) is discussed. This analysis is then followed by descriptions of the sketched altar model (bookplate depicting an altar) with the coat-of-arms of the donator pasted into a book as an object of devotion and, presumably, a proper mark of ownership, then the so-called clasp hasp bookplate (in German language: Schließen-Exlibris), placed on the hasp of the clasp on the binding. Finally, names inscribed on the inside front cover of a book that indicated its owner or owners, and individual family crests placed on title pages are discussed. Separate attention is given to graphical bookplates, in particular to unique pieces of ornamentation that relate to the anonymous book collector with the exhibited noble Rawicz coat of arms, as well as to book plates imprinted directly onto pages of books.References
Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden 2010.
Brakensiek S., Vom „Theatrum mundi” zum „Cabinet des Estampes”. Das Sammeln von Druckgraphik in Deutschland 1564–1821, Hildesheim–Zürich–New York 2003.
Bułhak H., Miscellanea Bibliographica. Druki krakowskie XVI w. Kasper Hochfeder. Jan Haller. Florian Ungler, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, R. XLVI, 1996.
Chamrad C., Abgerollt und eingeprägt. Rostocker Bucheinbände im 15. und 16. Jahrhundert, „Einband Forschung” 2013, z. 32.
Chwalewik E., Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wrocław 1955.
Deluga W., Fifteenth-century Prints in Polish Collections, „Print Quarterly” 1995, t. 12, nr 1.
Des livres rares depuis l’invention de l’imprimerie, Sous la direction d’Antoine Coron, Bibliotheque nationale de France 1998.
Die Ochsenkopfwasserzeichen, cz. 3, red. G. Piccard, Stuttgart 1966.
Dudziński P., Alfabet heraldyczny, Warszawa 1997.
Ekslibris jako dziedzina grafiki w sferze zainteresowań historii sztuki i bibliologii, w: Metodologia, metoda i terminologia grafiki i rysunku. Teoria i praktyka, red. J. Talbierska, Warszawa 2012.
Fleischmann I., Metallschnitt und Teigdruck. Technik und Entstechung zur Zeit des frühen Buchdrucks, Mainz 1998.
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500–1540, Warszawa–Kraków 1995.
Gryzio B., Muzeum czarnej sztuki. Katalog inkunabułów PAN Biblioteki Gdańskiej, Gdańsk 2012.
Hajdukiewicz L., Biblioteka Macieja z Miechowa, Wrocław 1960.
Hammel C. de, Manoscritti Miniati, Milano 1987.
Iwańska-Cieślik B., Inkunabuły w bibliotece kapituły katedralnej we Włocławku. Zarys problematyki, w: Książka w życiu Kościoła, red. T. Kruszewski, Toruń 2009.
Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagiellońskiej, t. 1, red. M. Malicki, E. Zwinogrodzka, Warszawa–Kraków 1992.
Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagiellońskiej, t. 2, red. M. Malicki, E. Zwinogrodzka, Warszawa–Kraków 1995.
Kolendo J., Żelazowski J., współpraca E. Bunsch, Teksty i pomniki. Zarys epigrafiki łacińskiej okresu Cesarstwa Rzymskiego, red. J. Kolendo, Warszawa 2003.
Komorová K., Knižnica významného polského šlachtica a bibliofila 16. storočia Melchiora Krupeka, Praha 2002.
Kostbarkeiten der Deutschen Staatsbibliothek, Leipzig 1986.
Krynicka M., Oprawy książkowe z herbami ostatnich Jagiellonów w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie” 1980.
Krzak K., Zagadka tryptykowego obrazka znalezionego w inkunabule, „Biblioteka” 1998, nr 2 (11).
Księgozbiór prymasa Stanisława Karnkowskiego. Źródło badań nad kulturą umysłową dostojnika kościelnego XVI w., w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi. Kolekcje wyznaniowe, Warszawa 1992.
Kulikowski A., Wielki herbarz rodów polskich, Warszawa 2005.
Kwaśniewicz W., Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa 2005.
Lewicka-Kamińska A., Nieznane ekslibrisy polskie XVI wieku w Bibliotece Jagiellońskiej, Kraków 1974.
Limentani-Virdis C., Pietrogiovanna M., Arcydzieła malarstwa ołtarzowego, przeł. T. Łozińska, H. Borkowska, Warszawa 2004.
Łojko J., Średniowieczne herby polskie, Poznań 1985.
Master European Drawings from Polish Collections, red. A. Kozak, M. Monkiewicz, współpraca T. Sulerzyska, Washington 1993.
Masterpieces of the J. Paul Getty Museum. Illuminated manuscripts, Los Angeles 1997, nr 25.
Mączyński J., Lexicon latino-polonicum, Regiomontani Borussiae (Królewiec).
Miodońska B., Płonka-Bałus K., Puławska kolekcja rękopisów iluminowanych księżnej Izabeli Czartoryskiej, Kraków 2001.
Mrozowski P., O sztuce i stylizacji heraldycznej w Polsce XIV–XV wieku, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, nowej serii” 1993.
Neubecker O., Groβes Wappen-Bilder-Lexikon, Augsburg 1995.
Obłąk J., Jaroszewicz-Pieresławcew Z., Wojtkowski J., Katalog inkunabułów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Olsztyn 2007.
Ochmańska A., Księgozbiór i zainteresowania bibliofilskie biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego, „Biblioteka” 2001, nr 5 (14).
Piekarski K., Przyczynki do dziejów polskiego exlibrisu, „Exlibris” 1924.
Piekosiński F., Wybór znaków wodnych z XV stulecia, z. 1, Kraków 1896.
Pietrusiński J., Graduał prymasa Łaskiego w Bibliotece im. Lenina w Moskwie, w: Renesans. Sztuka i ideologia, Warszawa 1976.
Rosenkränze und Seelengärten. Bildung und Frömmigkeit in niedersächsischen Frauenklöstern, red. B.J. Kruse, Wolfenbüttel 2013.
Rybant S., Superekslibrisy prymasa Stanisława Karnkowskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, w: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi. Pogranicza, Warszawa 1991.
Salmi M., La miniatura italiana, Milano 1956.
Schmidt P., Das vielfältige Bild: Die Anfänge des Mediums Druckgraphik, zwischen alten Thesen und neuen Zugängen, w: P. Parschall, R. Schoch, Die Anfänge der europäischen Druckgraphik. Holzschnitte des 15. Jahrhunderts und ihr Gebrauch, Nürnberg 2005.
Sedláček A., Atlasy erbů a pečetí české a moravské středověké šlechty, Svazek 2, Atlas erbů. Čechy (1. část), Praha 2001.
Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej, t. 2, Katowice 2003, s. 412–413, il. nienum.; t. 3, Katowice 2003.
Shamrai M. , Aldines in libraries of Ukraine. Catalogue, oprac. M. Spandowski, Warsaw 2012.
Smeyers M., Flemish Miniatures from the 8th to the mid-16th Century, Leuven 1999.
Smith M.M., The title-page, its early development 1460–1510, London 2000.
Strutyńska M., Katalog inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, Toruń 1995.
Szymański J. Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001.
Tondel J., Inkunabuły w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, Toruń–Pelplin 2008.
Trésors de la Bibliothèque nationale de France, t. 1, red. M.H. Tesnière, Paris 1996.
Vanselow O., Alte ostpreuβische Exlibris, „Zeitschrift für Bücherfreunde” 1935, t. 8.
Wagner A., Ekslibris jako dziedzina grafiki w sferze zainteresowań historii sztuki i bibliologii, [w:] Metodologia, metoda i terminologia grafiki i rysunku. Teoria i praktyka, red. naukowa J. Talbierska, Warszawa 2014.
Wagner A., Nieznana oprawa dla Jana Łaskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. Przyczynek do badań nad italianizmem w introligatorstwie polskim XVI wieku, „Biblioteka” 2012, nr 16 (25).
Wagner A., Potęga drzeworytu. Niemiecka grafika książkowa XV–XVI wieku, w: Rewolucje graficzne. Albrecht Dürer i szkoła niemiecka XV–XVI wieku, katalog wystawy w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2011.
Wagner A., Ryciny śrutowe z Biblioteki Wyższego Seminaium Duchownego w Pelplinie. Unikatowe dzieła grafiki piętnastowiecznej, w: Visibilia et invisibilia w sztuce średniowiecza. Księga poświęcona pamięci Profesor Kingi Szczepkowskiej-Naliwajek, red. A. Badach, M. Janiszewska, M. Tarkowska, Warszawa 2009.
Wagner A., Unbekanntes Silesianum von der Wende des 16. zum 17. Jh. – Exlibris Georgs III oder Georgs IV Henckel von Donnersmarck, „DEG Jahrbuch. Exlibriskunst und Graphik” 2005.
Wagner A., Wdzięczna dłubaninka Krzysztofa Jerominka czyli kilka uwag o kategoryzacji i kryteriach artystyczności w ekslibrisie, „Akapit” 2012.
Walter I.F., Wolf N., Codices illustres. The world’s most famous illuminated manuscripts 400 to 1600, Köln 2005 (herb Bonne de Luxembourg, Francja, 1348–1349).
Wetesko, L., Ars scribendi: o sztuce pisania w średniowiecznej Polsce: katalog wystawy. Gniezno: Muzeum Poczaątków Państwa Polskiego, 2008.
J. Wiesiołowski, Społeczeństwo i książka w późnośredniowiecznym mieście polskim. Poznań i jego osiedla przedmiejskie w XV i na początku XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1978, t. 23.
Wojciechowska M., Z dziejów książki w Poznaniu w XVI wieku, Poznań 1927.
Wojtkowski J., Katalog druków XVI wieku Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, Lublin 2012, nr 1181.
Wydra W., Katalog inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, Poznań 2002.
Zainteresowania naukowe Macieja z Miechowa w świetle jego księgozbioru, w: Maciej z Miechowa 1457–1523. Historyk, geograf, lekarz, organizator nauki, red. H. Barycz, Wrocław– Warszawa 1960.
Гребенюк T.B., Владельческие книжные знаки в Отделе редких книг Российской государственной библиотеки, I, Москва 2010.
License
Copyright (c) 2013 Arkadiusz Wagner
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.