Źródła do badań nad historią skautingu i harcerstwa w Królestwie Polskim i na tzw. Kresach (1910–1918)
DOI:
https://doi.org/10.14746/bhw.2023.48-49.3Słowa kluczowe:
youth, scouting, youth organizations, Congress Poland, Eastern BorderlandsAbstrakt
This article revolves around the sources for research into the history of scouting in Congress Poland and in the Eastern Borderlands in the early 20th century. Scouting in the Polish lands partitioned between Prussia, Russia and Austria was modelled by the scout movement created by the English general Robert Baden-Powell. By 1918, in the Russian partition, scouting organisational structures had been developing in cities with the aim of an all-round development of boys and girls, and the inclusion of young people in activities aimed at regaining independence. The goal of this article is to indicate the sources in the manuscript form and to briefly present the scouting press which can serve as a source for research into the history of scouting in CongressPoland and the Eastern Borderlands. Normative sources (statutes, regulations, ordinances), epistolary, memoirs and iconographic sources have been indicated. Also noteworthy are the sources related to the formation and activities of the first scout teams in Congress Poland and in the Eastern Borderlands. Scouting periodicals, written by and for young people, are of special value in researching the origins and development of scouting. The article identifies the titles of scouting press published until the end of First World War in Congress Poland and in the Eastern Borderlands.
Pobrania
Bibliografia
AAN, AKHZHR, sygn. 352, 357, 360.
AAN, Archiwum Tomasza Piskorskiego, sygn. 2865.
AAN, AZHP, sygn. 2; 4; 5; 7; 8; 9; 11; 12; 14; 23; 31; 32; 35; 41–72; 76–78; 80; 92; 93; 104; 115; 116; 124; 203; 535; 536; 2294, 2393.
AH, Kol. XIX, sygn. 12.
AH, Kol.XXIX, sygn. 9.
ANK, Naczelny Komitet Narodowy, sygn. 317, 892.
APAN, Materiały Felicjana Zaremby, sygn. 58.
APŁ, Męskie Gimnazjum Polskiego Towarzystwa „Uczelnia” w Łodzi, Akta dotyczące harcerstwa w Gimnazjum Towarzystwa „Uczelnia” w Łodzi. Akten der Skauting betreffend, (1916–1919),sygn. 76.
APŁ, Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Zgromadzenia Kupców m. Łodzi, Akta Organizacji Harcerskich, sygn. 2938.
APŁ, Zespół Archiwum rodziny Bartoszewiczów, sygn. 3631.
APP, ZHP, Chorągiew Mazowiecka. Komenda Hufca Płockiego, Korespondencja III A Okręgu w Płocku, sygn. 1.
APWoM, Archiwum Kazimierza Augustowskiego, sygn. 36.
Arct-Golczewska M., Podręcznik skauta. Książka dla młodych harcerzy według dzieła Generała Baden-Powella, Warszawa 1914 (reprint Kraków 2017).
Biblioteka Śląska, Wezwanie do młodzieży polskiej pochodzenia żydowskiego, sygn. U.R. 779.
BN, Dział Rękopisów, A. Brochocki, Wspomnienia wojenne z 13-go Pułku Ułanów Wileńskich, sygn. BK 11387.
BN, Dział Rękopisów, J. Dziemian, Życiorys kapłana kresowego. Wspomnienia 1900–1966, sygn. akc. 9357.
BN, Dział Rękopisów, S. Kotarski, Wyjątki z pamiętnika, sygn. akc. 10892.
BN, Koledzy! Inc.: Chwila obecna gdy odradza się Państwo Polskie, wkłada na nas ciężki obowiązek…, sygn. DŻS IA 5 Cim.
Bouffałł B., Boy scouts: Indianizm w wychowaniu, Warszawa 1912 (reprint Kraków 2014).
BUW, Dział Rękopisów, S. Szwedowski, Dzieje ruchu Zetowego w Polsce 1886–1945, t. I, sygn.1745.
Jezierski E., Wywiadowcy. Sceny z życia młodzieży według dzieła gen. Baden-Powella, Warszawa 1913 (reprint Kraków 2014).
Kozłowski Wł.R., Pierwiastek wojskowy w wychowaniu cielesnem. Przyczynek do sprawy skautingu, Warszawa 1913 (reprint Kraków 2019).
MHAR/11–39, sygn. 1/3; 1/10; 2/1–7; 149.
MHAR/ZHL, sygn. 282; 431.
Sedlaczek S., Sprawności skautowe, Kijów 1918 (reprint Kraków 2015).
ZNiO, Andrzej Zalewski: Wspomnienia o harcerstwie z lat 1911–1920, sygn. 14995/II.
ZNiO, F. Ostrowski, Droga mego życia. Wspomnienia (1898–1968), sygn. 15407/II.
ZNiO, Hirszbandt A[rtur], Muszalski E[dward]: Dzieje 8 Warszawskiej Drużyny [Harcerskiej] im. Kaz[imierza] Pułaskiego 1912–1932, sygn. 14991/II.
ZNiO, J. Sosnowski, Wspomnienia 1904–1975, sygn. 15426/II.
ZNiO, J. Zmitrowicz, W przeddzień wielkich przewrotów i na progu ich. Wspomnienia do 1918 r., sygn. 15350/II, t. II.
ZNiO, Krótki zarys historii ZHP na terenie miasta i powiatu kaliskiego na podstawie wspomnień, druków: St[anisława] Wróblewskiego, Henryka Głowani, Stanisława Szala, H. Kolskiej i in. od 1910–1948 r. przez Karola Sługockiego, sygn. 14993/II.
ZNiO, Materiały do historii Wileńskiej Chorągwi Harcerek. Cz. I – lata 1912–1939, sygn. 15027 II.
ZNiO, Materiały dotyczące b. drużyny harcerskiej im. Marcina Lelewela Borelowskiego w Warszawie z lat 1912–1957, sygn. 14996/III.
ZNiO, Materiały dotyczące prac nad projektem prawa skautowego w 1913 r., sygn. 15009/I i II.
ZNiO, Materiały Tadeusza Strumiłły dotyczące skautingu i harcerstwa, cz. 1, t. 1–2, sygn.15002 III.
ZNiO, Niepełny wykaz członków Związku Młodzieży Polskiej »Zet« i Związku Patriotycznego oraz organizacji pochodnych młodzieży i starszego społeczeństwa (»Przyszłość«–»Pet«, Organizacja Młodzieży Narodowej Szkół Średnich [...], Organizacja Młodzieży Narodowej Szkół Wyższych [...], grupy narodowe, Związek Młodej Polski, Związek Rad Ludowych i inne ekspozytury zewnętrzne) w okresie 1886–1966 r. Opracowali Zofia Dłużewska-Kańska, Tomasz Piskorski, Stefan Szwedowski, sygn. 15956/II.
ZNiO, P. Zaleski, Wspomnienia wołyńskie, sygn. 16730/II.
ZNiO, Papiery Ignacego Kozielewskiego dotyczące harcerstwa z lat 1911–1956, sygn. 15008/I i III.
ZNiO, Polskie harcerki w pierwszym dziesięcioleciu 1911–1921. Dokumenty, wspomnienia i życiorysy, oprac. J. Opieńska-Blauth, sygn. 15026/II.
ZNiO, S. Grzymałowski, Działalność młodzieży akademickiej w ruchu harcerskim w Kijowie 1912–1918, sygn. 14990/II.
ZNiO, T. Caspaeri-Chraszczewski, Urywki wspomnień z mego życia. Pamiętnik z lat 1891–1956, sygn. 13537/II, t. I.
ZNiO, Wacław Sadowski: Początki harcerstwa w Kaliszu. Praca na podstawie własnych wspomnień w formie listu pisanego ze Szczecinka 25 III 1958 r., sygn. 14992/II.
ZNiO, Związek Harcerstwa Polskiego. Chorągiew Wołyńska. Hufce żeński i męski we Włodzimierzu Wołyńskim w latach 1916–1939, oprac. W. Wachnowska-Skorupska i in., sygn. 15032/II.
Bibliografia historii Polski XIX i XX wieku, red. S. Sokołowska, I. Ossowska, t. 3, 1865–1918, v. 1,Warszawa 2000.
Błażejewski W., Bibliografia harcerska: 1911–1960 (suplement), Warszawa 1984.
Błażejewski W., Bibliografia harcerska: 1911–1960, Warszawa 1981
Błażejewski W., Bibliografia harcerska: 1961–1981, Warszawa 1985.
Domańska E., Historia ratownicza, „Teksty Drugie” 2014, 5.
Drąg K., Jankowska H., Traczyk K.K., Toczek R., Przewodnik po „Zbiorze akt 1939–1945” i „Zbiorze spuścizn” z zasobu archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie, t. 2, Warszawa 2017.
Drąg K., Tazbir J., Traczyk K.K., Toczek R., Przewodnik po zbiorach „Zespół 1911–1939” oraz „Zespół wspomnień i historii lokalnych” z zasobu archiwum Muzeum Harcerstwa w Warszawie, Warszawa 2016.
Edukacja i wychowanie dzieci i młodzieży w czasopiśmiennictwie społeczno-kulturalnym Królestwa Polskiego w latach 1905–1918. Bibliografia adnotowana, cz. 1 i 2, red. R. Bednarz-Grzybek, A. Bołdyrew, M.M. Kacprzak, Łódź 2023.
Fietkiewicz O., Miszczuk M., W sprawie periodyzacji historii harcerstwa, „Harcerstwo” 1981, 1.
Grodecka E., Pierwsze ćwierćwiecze harcerstwa żeńskiego, służba wojenna I, cz. 2, Warszawa 1938 (reprint Kraków 2016).
Grodecka E. Pierwsze ćwierćwiecze harcerstwa żeńskiego, służba wojenna II, cz. 3, Warszawa 1938 (reprint Kraków 2016).
Grodecka E., Pierwsze ćwierćwiecze harcerstwa żeńskiego, służba wojenna III, cz. 4, Warszawa 1938 (reprint Kraków 2019).
Grodecka E., Pierwsze ćwierćwiecze harcerstwa żeńskiego, 1911–1914, cz. 1, Warszawa 1937 (reprint Kraków 2015).
Inwentarz archiwalnych materiałów harcerskich: ArchiwumHarcerskie.pl, t. 1, oprac. M. Miszczuk, J. Błoniarz, Sz. Falaciński, E. Gajdzińska, M. Miszczuk, Warszawa 2019.
Inwentarz archiwalnych materiałów harcerskich: ArchiwumHarcerskie.pl, t. 2, oprac. E. Gajdzińska, P. Szczerbiński, B. Bajda, J. Błoniarz, B. Błoniarz, M. Błoniarz, D. Żurawska, Warszawa 2023.
Jarowiecki J., Prasa harcerska w Polsce w latach 1911–1939 (szkic przeglądowy), „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2015, 1.
Kmiecik Z., Prasa młodzieżowa w zaborze rosyjskim po rewolucji 1905–1907 roku, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1979, 18.
Kolasa W.M, Kwiecień S., Rogoż M., Prasa dla dzieci i młodzieży 1824–1918, Prasa młodzieżowa, t.3, Kraków 2018.
Materiały do bibliografii harcerstwa za lata 1982–2009, oprac. K. Kasprzyk, J. Grzeszczuk, Kraków 2010.
Miszczuk M., Bibliografia prasy harcerskiej 1911–1939, Warszawa 2020.
Miszczuk M., Proces jednoczenia organizacji harcerskich i skautowych 1916–1918, w: Geneza Związku Harcerstwa Polskiego, red. M.A. Stawecki, Zamość 1989.
Opieńska-Blauth J., Polskie harcerki w pierwszym dziesięcioleciu 1911–1921. Przyczynek do dziejów harcerstwa żeńskiego, Warszawa 1988.
Potkański W., Spór o oblicze ideowe polskiego skautingu przed pierwszą wojną światową, „Przegląd Historyczny” 2003, 4.
Rola młodzieży w życiu społecznym w Królestwie Polskim i na Kresach w latach 1905–1918. Wybór tekstów publicystycznych, t. 1, 1905–1914, red. nauk. A. Bołdyrew, M.M. Krakowiak, Łódź–Piotrków Trybunalski 2023.
Sikorski E., Szkice z dziejów harcerstwa polskiego w latach 1911–1939, Warszawa 1989.
Stawiszyńska A., Działalność Związku Młodzieży Polskiej Pochodzenia Żydowskiego „Żagiew” w Łodzi w latach I wojny światowej (1914–1918), „Kultura i Wychowanie” 2018, 2. DOI: https://doi.org/10.25312/2083-2923.14/2018_9-23
Szuchta R., Polska Organizacja Skautowa 1915–1916. Przyczynek do dziejów obozu niepodległościowego w czasie I wojny światowej, „Przegląd Historyczny” 1991, 2.
Wojciszke B., Psychologia społeczna, Warszawa 2019.
Wybór źródeł do dziejów ZHP. Utworzenie ogólnopolskiego Związku Harcerstwa Polskiego i czas próby ruchu harcerskiego (1918–1944), t. 1, wyb. i oprac. K. Marszałek, Kraków 2014.
Wybór źródeł do dziejów ZHP. Walka, sowietyzacja, odwilż, kryzys i upadek (1944–1988), t. 2, wyb. i oprac. K. Marszałek, Kraków 2014.
Wybór źródeł do dziejów ZHP. Odrodzenie ruchu harcerskiego, trudne lata demokracji (1989–2014), t. 3, wyb. i oprac. K. Marszałek, Kraków 2014.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Aneta Bołdyrew, Małgorzata Maria Krakowiak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Zgodne z normami prawa polskiego.
