Słowa kluczowe
Boszniacy
podwójna peryferia
pamięć
narracje
dyskurs
rytuał
przeszłość
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest krytyczną analizą przebiegu obchodów Dnia Sandżaku w Serbii. Poddane namysłowi zostały czynności rytualne mające miejsce podczas uroczystych ceremonii, jak i narracja historyczna, którą prezentuje boszniacka elita. Za pomocą takich kategorii badawczych jak pamięć kulturowa, tradycja wynaleziona, rytuał oraz mit historiograficzny, scharakteryzowane zostały elementy, które są częścią składową sandżacko-boszniackiej tożsamości. Ich analiza pozwoliła na zdefiniowanie mechanizmów konstrukcji współczesnego boszniackiego dyskursu pamięci na terenie Sandżaku oraz umożliwiła określenie widocznych tendencji tej narracji.
Finansowanie
Tekst powstał w ramach projektu Ideology, identity and violence center and periphery in the contemporary texts of Serbian culture, który został sfinansowany w ramach Programu im. Iwanowskiej (Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej, nr PPN/IWA/2019/1/00176/DEC/1).
Bibliografia
Assmann J., Collective Memory and Cultural Identity, „New German Critique” 1995, nr 65.
Durkheim É., Elemen.tarne formy życia religijnego, Warszawa 1990.
Dolińska K., Teoretyczne i metodologiczne aspekty badania sąsiedztwa na pograniczu, [w:] Sąsiedztwa III RP – Czechy. Zagadnienia społeczne, red. M. Dębicki, J. Makaro, Wrocław 2013.
Grabes H., Cultural memory and the literary canon, [w:] Cultural memory studies: an international and interdisciplinary handbook, red. Erll A., Nünning A. i in., Berlin 2008, s. 311–319.
Hobsbawm E., Ranger T., Tradycja wynaleziona, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Kraków 2008.
Hughson M., Poluperiferija i rod. Pobuna konteksta, Beograd 2015.
Jagiełło-Szostak A., Społeczno-polityczne aspekty tożsamości narodowej Boszniaków z Sandżaku, „Wschodnioznawstwo” 2015, nr 1, s. 305–319.
Jawoszek A, Boszniacy. Literackie narracje tożsamościowe po 1992 roku, Poznań 2014.
Kazaz E., Nacionalni književni kanon – mjesto moći, „Sarajevske sveske” 8/9, Sarajevo 2005, s. 123–133.
Kazaz E., Treći svijet i njegova mudrost isključenosti. Slika imperijalne ideologije i prosvjetiteljske utopije u Andrićevoj Travničkoj hronici, [w:] Slika drugog u balkanskim i srednjoevropskim književnostima, red. M. Maticki, Beograd 2006. [Слика другог у балканским и средњоевропским кљижевностима, red. М. Матицки, Београд 2006].
Kołodziejczak M., Rocznicowe rytuały smoleńskie w perspektywie neodurkheimizmu, „Przegląd Politologiczny” 2015, nr 2, s. 147–159.
Magala S., Double peripherisation, “Review” 1985, t. 9, nr 1, s. 139–151.
Mikucka-Wójtowicz D., Sytuacja mniejszości boszniackiej w Sandżaku – wyzwania i problemy, „Sprawy Narodowościowe” 2013, nr 42, s. 143–167.
Niedźwiecka-Iwańczak N., Granice a pogranicze i transnarodowość, [w:] Transgraniczność w perspektywie socjologicznej. Europa – podzielona wspólnota?, red. M. Zielińska, D. Szaban, B. Trzop, Zielona Góra 2018.
Nora P., Between memory and history. Les lieux de mémoire, „Representation” 1989, nr 26, 1989.
Rawski T., Boszniacki nacjonalizm. Strategie budowania narodu po 1995 roku, Warszawa 2019.
Szpociński A., Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie” 2008, nr 4.
Szpociński A., Wizualizacja pamięci społecznej, [w:] Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, red. A. Szpociński, Warszawa 2009.
Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996.
Zalewski K. M., Naród, religia, rasa. Muzułmańskie ideologie i tuchy narodowe pogranicza w Południowo-Wschodniej Europie. Przykład Sandżaka nowopazarskiego w XX wieku, Warszawa 2010, s. 81.
Zenderowski R., Etnizacja religii i sakralizacja etnosu: nacjonalizm w Europie Środkowo-Wschodniej, „Athenaeum” 2010, t. 24, s. 38.
Źródła internetowe
Sandžački književni susreti, „Minority news“, https://www.minoritynews.rs/13-sandzacki-knjizevni-susreti/ [dostęp: 03.01.2021].
novembar – Dan Sandžaka, “SDA”, https://www.sda.rs/vijesti/2361-20-novembar-%E2%80%93-dan-sandzaka.html [dostęp: 04.01.2020].
BNV: “Aćif efendija je spasio Novi Pazar od četnika”, „Mešihat“, https://mesihat.org/2012/08/17/bnv-qaif-efendija-je-spasio-novi-pazar-od-etnikaq/ [dostęp: 04.01.2020].
Dan Sandžaka, „RTV Novi Pazar“, https://www.youtube.com/watch?v=uHGia9lVtgY [dostęp: 04.01.2021].
Dan Sandžaka 2010, „Mešihat“, https://mesihat.org/2010/11/10/dan-sandaka-2010/ [dostęp: 03.01.2021].
Dan Sandžaka – dan opredijeljenja za jedinstvenu i autonomnu regiju, Matica Bošnjačka,
http://www.maticabosnjacka.org/uncategorized/dan-sandzaka-dan-opredijeljenja-za-jedinstvenu-i-autonomnu-regiju/ [dostęp: 04.01.2020].
Grujičić B., Književne nagrade u Srbiji kao sredstvao kulturne politike, Beograd 2017, [Грујичић Б., Kњижевне награде у Србији као средство културне политике, Београд 2017.] https://nardus.mpn.gov.rs/handle/123456789/9210?locale-attribute=en [dostęp: 10.03.2021].
Javni čas „Sandžak kroz historiju”, Bošnjačko nacionalno vijeće, https://www.youtube.com/watch?v=LjeqRVlDUHc [dostęp: 04.01.2021].
Milošević S., Ulica Milana Nedića u Aranđelovcu, „N1 info” 2017, http://rs.n1info.com/Vesti/a346534/Ulica-Milana-Nedica-u-Arandjelovcu.html, [dostęp: 03.01.2021].
Nićiforović M., Bura u Novom Pazaru: SDA traži ulicu za Aćif-efendiju, Rugovu, Izetbegovića, https://www.novosti.rs/vesti/naslovna/politika/aktuelno.289.html:791004-SDA-NAPUSTILA-SEDNICU-SKUPSTINE-NOVOG-PAZARA-Ne-odustaju-od-imena-ulica-po-Rugovi-Demaciju-Poluzi-i-Acif-efendiji [dostęp: 04.01.2020].
Novosel S., Počelo obeležavanje Dana Sandžaka, https://www.danas.rs/drustvo/pocelo-obelezavanje-dana-sandzaka/ [dostęp: 03.01.2021].
Novosel S., Bošnjaci Sandžaka su autohton narod, https://www.danas.rs/drustvo/bosnjaci-sandzaka-su-autohton-narod/ [dostęp: 04.01.2020]; SDA Sandžaka: Bošnjaci su narod, autohton u Sandžaku, „Snews“, https://www.snews.rs/sda-sandzaka-bosnjaci-su-narod-autohton-u-sandzaku/ [dostęp: 04.01.2020].
Obradović: Bosanski je varijanta srpskog jezika, Sandžak ne postoji – to je Raška oblast, https://dveri.rs/vesti/konferencije-za-medije/obradovic-bosanski-je-varijanta-srpskog-jezika-sandzak-ne-postoji-to-je-raska-olast/ [dostęp: 28.07.2021].
Omerović M., Dan Sandžaka i Aćif Efendija, https://www.danas.rs/dijalog/licni-stavovi/dan-sandzaka-i-acif-efendija/ [dostęp: 04.01.2020].
Premijerno – Pogledajte dokumentarni film – Sandžak u vremenu, „Sandžakpress“, https://sandzakpress.net/premijerno-pogledajte-dokumentarni-film-sandzak-u-vremenu/ [dostęp: 04.01.2020].
Prije 75 godina na Hadžetu je strijeljan Aćif Efendija, „Snews”, https://www.snews.rs/prije-75-godina-na-hadzetu-je-strijeljan-acif-efendija/ [dostęp: 04.01.2020].
Program za Dan Sandžaka, „Minority news”, https://www.minoritynews.rs/program-za-dan-sandzaka/ [dostęp: 03.01.2021].
Republički zavod za statistiku, http://popis2011.stat.rs/ [dostęp: 04.01.2021].
„Rewda” obilježila Dan Sandžaka, „Sana news“, https://www.youtube.com/watch?v=ZKAVUDzKXYU [dostęp: 03.01.2021].
Sandžak (tag), „Danas”, https://www.danas.rs/tag/sandzak/ [dostęp: 03.01.2021].
Skrivena historija Sandžaka, Harun Crnovršanin, https://www.youtube.com/watch?v=_g_uOXw8cAo&t=7s [dostęp: 04.01.2020].
Zvaničici Grada Novog Pazara čestitatli 20. novembar Dan Sandžaka, “Snews”,
https://www.snews.rs/zvanicici-grada-novog-pazara-cestitatli-20-novembar-dan-sandzaka/ [dostęp: 04.01.2021].
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.