Słowa kluczowe
język niemiecki jako obcy
proces pisania
tradycyjne pisanie
kreatywne pisanie
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie wybranych metod oraz sposobów organizacji procesów (kreatywnego) pisania tekstów w języku niemieckim jako obcym na drugim i trzecim etapie edukacyjnym z perspektywy nauczycieli. Opisane w artykule podejście dotyczące kształtowania sprawności tworzenia tekstów pisemnych oparte jest zarówno na teorii naukowej, dotyczącej dydaktyki (kreatywnego) pisania, jak i analizie oraz interpretacji wyników dwóch ankiet przeprowadzonych wśród polskich nauczycieli języka niemieckiego jako obcego. Analiza aktualnej sytuacji kształcenia umiejętności pisania w języku niemieckim w polskich szkołach wskazuje na rozbieżności między metodycznymi możliwościami nauczycieli a faktycznie wdrażanymi metodami w tym zakresie. Niestety, chęć i gotowość nauczycieli do stosowania metod kreatywnego pisania jako innowacyjnych rozwiązań, wspierających kompetencje w zakresie tworzenia tekstów pisemnych w języku niemieckim, nie znajduje odzwierciedlenia w wystarczającej wiedzy teoretycznej, odwołującej się przede wszystkim do działań ukierunkowanych na proces pisania i osobę ucznia jako twórcy tekstu, a nie wyłącznie do produktu końcowego, jakim jest tekst. Artykuł kończą wnioski będące impulsem do zmian w obszarze praktyki nauki pisania i do podniesienia pozycji dydaktyki (kreatywnego) pisania w polskich szkołach.
Bibliografia
Abraham, U. (1998). Was tun mit Steinen? Gibt es eigentlich ein ‚Kreatives Schreiben im Deutschunterricht? Informationen zur Deutschdidaktik. Zeitschrift für den Deutschunterricht in Wissenschaft und Schule, 4, 19–36.
Abraham, U. / Kupfer-Schreiner, C. / Maiwald, K. (2005). Im Spannungsfeld von Didaktik und Pädagogik: Schreibförderung und Schreiberziehung. In: U. Abraham / C. Kupfer-Schreiner / K. Maiwald (Hrsg.), Schreibförderung und Schreiberziehung. Eine Einführung für Schule und Hochschule (S. 5–11). Donauwörth: Auer Verlag.
Baacke, D. (1999). Im Datennetz. Medienkompetenz (nicht nur) für Kinder und Jugendliche als pädagogische Herausforderung. In: Gesellschaft für Medienpädagogik und Kommunikationskultur (GMK) (Hrsg.), Ins Netz gegangen. Internet und Multimedia in der außerschulischen Pädagogik (S. 14–28). Bielefeld: Gesellschaft für Medienpädagogik und Kommunikationskultur.
Baurmann, J. / Weingarten, R. (1995). Prozesse, Prozeduren und Produkte des Schreibens. In: J. Baurmann / R. Weingarten (Hrsg.), Schreiben. Prozesse, Prozeduren und Produkte (S. 7–27). Wiesbaden: Springer Fachmedien.
Bawej, I. (2008). Pisemna forma komunikacji językowej w procesie nauki języka obcego. Linguistic Bidgostiana, 5, 22–36.
Becker-Mrotzek, M. (2007). Planungs- und Überarbeitungskompetenz entwickeln. Informationen zur Deutschdidaktik, 31, 25–34.
Becker-Mrotzek, M. / Böttcher, I. (2012). Schreibkompetenz entwickeln und beurteilen. Berlin: Cornelsen Verlag Scriptor.
Beno, E. (2011). Kreatives Schreiben im DaF-Unterricht. Schreiben zu und nach literarischen Texten. Neue Didaktik, 1, 79–96.
Böttcher, I. (1999). Kreatives Schreiben. Grundlagen und Methoden. Beispiele für Fächer und Projekte. Schreibecke und Dokumentation. Berlin: Cornelsen Verlag Scriptor.
Böttcher, I. (2013). Kreatives Schreiben. Berlin: Cornelsen Verlag Scriptor.
Böttcher, I. / Wagner, M. (1997). Kreative Texte bearbeiten. Deutsch Praxis, 119, 24–27.
Bräuer, G. (1998). Schreibend lernen. Grundlagen einer theoretischen und praktischen Schreibpädagogik. Innsbruck: Studien Verlag.
Chojnacka-Gärtner, J. (2010). Die Entwicklung des Leseverstehens im konstruktivistisch orientierten Fremdsprachenunterricht. Konin: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie.
Dede, Z. / Huesmann, I. / Lemke, V. (2021). Bildungssprachliche Kompetenzen in allen Fächern mit digitalen Medien entwickeln. Schreibkompetenz fördern. Köln: Mercator-Institut für Sprachförderung und Deutsch als Zweitsprache.
Deutscher Ethikrat (2023). Mensch und Maschine – Herausforderungen durch Künstliche Intelligenz. Stellungnahme. Berlin: Deutscher Ethikrat.
Dürscheid, C. (2011). Ein neues Schreiben. Sprachreport. Informationen und Meinungen zur deutschen Sprache, 1, 9–14.
Europarat. Trimm, J. / North, B. / Coste, D. / Sheils, J. (2001). Gemeinsamer europäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen, lehren, beurteilen. Berlin et al.: Langenscheidt.
Fix, M. (2008). Schreibkompetenz. Komponenten, Sozialisation und Förderung. Tübingen: A. Francke Verlag.
Füssenich, I. (2003). Schreibschwierigkeiten. In: U. Bredel / H. Günther / P. Klotz / J. Ossner / G. Siebert-Ott (Hrsg.), Didaktik der deutschen Sprache Band 1 (S. 261–270). Paderborn: Ferdinand Schöningh.
Heinemann, A. / Leber, J. / Sander, P. / Ahmad, C. (2022). Strategien und Maßnahmen für die schulische Curriculumsentwicklung im Kontext der Digitalisierung. Ein Critical Review zur vergleichenden Analyse politischer Initiativen. In: A. Wilmers / M. Achenbach / C. Keller (Hrsg.), Bildung im digitalen Wandel. Lehren und Lernen mit digitalen Medien (S. 69–102). Münster / New York: Waxmann.
Joachimczyk, M. (2016). Kształcenie sprawności pisania w wybranych podręcznikach do nauki języka niemieckiego. Języki Obce w Szkole, 2, 21–28.
Kast, B. (1999). Fertigkeit Schreiben. Berlin et al.: Langenscheidt.
Klimowicz, A. (2019). Sam trening kreatywności nie wystarczy… Uwagi o wspieraniu kreatywności w szkole. In: J. Fazlagić (Hrsg.), Kreatywność w systemie edukacji (S. 160–173). Warszawa: FRSE.
Komisja Europejska (2011). Europejskie Badanie Kompetencji Językowych. Raport Krajowy 2011, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Komorowska, H. (1982). Metody badań empirycznych w glottodydaktyce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Komorowska, H. (1993). Podstawy metodyki nauczania języków obcych. Warszawa: EDE-Poland.
Krumm, H.J. (1989). Schreiben. Fremdsprache Deutsch. Zeitschrift für die Praxis des Deutschunterrichts, 1, 5–8.
Kruse, O. / Jakobs, E.M. / Ruhmann, G. (1999). Schreiben lehren an der Hochschule. Ein Überblick. In: O. Kruse / E.M. Jakobs / G. Ruhmann (Hrsg.), Schlüsselkompetenz Schreiben. Konzepte, Methoden, Projekte für Schreibberatung und Schreibdidaktik an der Hochschule (S. 19–34). Neuwied / Kriftel: Luchterhand.
Kruse, O. / Ruhmann, G. (2006). Prozessorientierte Schreibdidaktik: Eine Einführung. In: O. Kruse / K. Berger / M. Ulmi (Hrsg.), Prozessorientierte Schreibdidaktik. Schreibtraining für Schule, Studium und Beruf (S. 13–33). Bern et al.: Haupt Verlag.
Krzemińska, K. (2010). Einige Probleme zum Schreiben in der Fremdsprachendidaktik. Glottodidactica. An International Journal of Applied Linguistics, 36, 155–164.
Kubaszczyk, J. (2018). Märchen schreiben und Fachsprache lernen: über das kreative Schreiben im Fachsprachenunterricht. Glottodidactica. An International Journal of Applied Linguistics, 45 (2), 201–214.
Kuligowska, K. (2008). Kreatives Schreiben – eine gute Möglichkeit Schüler zum Schreiben in der Fremdsprache anzuregen. Germanica Posnaniensia, 31, 147–155.
Lipińska, E. (2016). Pisanie – sprawność niezbędna w kształceniu językowym. Języki Obce w Szkole, 2, 9–14.
Ludwig, O. (1983). Einige Gedanken zu einer Theorie des Schreibens. In: S. Grosse (Hrsg.), Schriftsprachlichkeit (S. 37–73). Düsseldorf: Schwann.
Ludwig, O. (1995). Integriertes und nicht-integriertes Schreiben. Zu einer Theorie des Schreibens: eine Skizze. In: J. Baurmann / R. Weingarten (Hrsg.), Schreiben. Prozesse, Prozeduren und Produkte (S. 273–287). Opladen: Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH.
Łobocki, M. (2007). Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Machowicz, I. (2010). Zum Stellenwert des Schreibens in der Geschichte des Fremdsprachenunterrichts. Lubelskie Materiały Neofilologiczne, 34, 113–129.
Mattenklott. G. (2007). Kulturen des Schreibens. Informationen zur Deutschdidaktik, 31, 10–17.
Merz-Grötsch, J. (2005). Schreiben als System. Band 1: Schreibforschung und Schreibdidaktik: ein Überblick. Freiburg im Breisgau: Fillibach Verlag.
Merz-Grötsch, J. (2010). Texte schreiben lernen. Grundlagen, Methoden, Unterrichtsvorschläge. Seelze: Kallmeyer.
Mihułka, K. (2010). Badania diagnostyczne w glottodydaktyce – zalety i trudności. Neofilolog, 34, 183–194.
Mihułka, K. (2020). Zum Stellenwert des Deutschen in Polen. Glottodidactica. An International Journal of Applied Linguistics, 47 (1), 53–71.
Müller-Hartmann, A. (2003). Lernen mit E-Mail und Internet. In: K.R. Bausch / H. Christ / H.J. Krumm (Hrsg.), Handbuch Fremdsprachenunterricht (S. 269–272). Tübingen / Basel: A. Francke Verlag.
Pawłowska-Balcerska, A. (2017). Kreatives Schreiben auf der DaF – Fortgeschrittenenstufe im Unterricht und Internet-Tandem. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pawłowska-Balcerska, A. (2021). Rozwijanie sprawności pisania obcojęzycznego na przykładzie polsko-niemieckiego internetowego projektu tandemowo-tridemowego „Schreiben (üben) im e-Tandem/ e-Tridem“ – możliwości ograniczenia. Neofilolog, 56 (2), 185–200.
Pilch, T. (1998). Zasady badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz.U. 2017, poz. 356.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Dz.U. 2017, poz. 1611.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia. Dz.U. 2018, poz. 467.
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 września 2022 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Dz.U. 2022, poz. 1914.
Ruf, O. (2016). Kreatives Schreiben. Tübingen: A. Francke Verlag.
Schmidt, I. (2005). Im Spannungsfeld von Didaktik und Pädagogik: Schreibförderung und Schreiberziehung. In: U. Abraham / C. Kupfer-Schreiner / K. Maiwald (Hrsg.), Schreibförderung und Schreiberziehung. Eine Einführung für Schule und Hochschule (S. 142–151). Donauwörth: Auer Verlag.
Schreiter, I. (2002). Schreibversuche. Kreatives Schreiben bei Lernern des Deutschen als Fremdsprache. München: Iuducium.
Schuster, K. (1995). Das personal-kreative Schreiben im Deutschunterricht. Baltmannsweiler: Schneider Verlag Hohengehren.
Sieber, P. (2005). Didaktik des Schreibens – vom Produkt zum Prozess und weiter zur Textkompetenz. Schweizerische Zeitschrift für Bildungswissenschaften, 27 (3), 381–406.
Skałbania, B. (2020). Rozwijanie kompetencji kluczowych w świetle teorii uczenia się – perspektywa nauczyciela i ucznia edukacji wczesnoszkolnej. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, 39 (3), 119–132.
Spinner, K. (2021). Kreatives Schreiben. In: J. Baurmann / C. Kammler (Hrsg.), Kreativer Deutschunterricht: Identität – Imagination – Kognition (S. 108–125). Hannover: Kallmeyer et al.
Wampfler, P. (2020). Digitales Schreiben. Blogs & Co. im Unterricht. Ditzingen: Philipp Reclam jun. Verlag GmbH.
Werder van, L. (2007). Lehrbuch des kreativen Schreibens. Wiesbaden: Marix Verlag.
Wilczyńska, W. / Michońska-Stadnik, A. (2010). Metodologia badań w glottodydaktyce. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Avalon.
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE). Dz.U.UE, 30.12.2006, L394/13. https://www.prawo.pl/akty/dz-u-ue-l-2006-394-10,67655312.html.
Zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (Tekst mający znaczenie dla EOG) (2018/C 189/01). Dz.U.UE, 04.06.2018, C 189/1. https://www.prawo.pl/akty/dz-u-ue-c-2018-189-1,69055843.html.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Aleksandra Przymusińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Glottodidactica są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Glottodidactica udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Glottodidactica pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).