Abstrakt
The article describes fundamental issues relating to translation problems in the art of moving images (base perspective): subtitles, voiceover in the film, dubbing. It also presents the method of translation of the spoken (dialogues, monologues) and written word (poetry, prose) in selected audiovisual material, Alice in Wonderland by Tim Burton (2010).Bibliografia
Adamczak, M. 2010. Alicja i kulturowe niesprzeczności kapitalizmu (rec.). [review: Alice and cultural non-contradictions of capitalism] In: Odra, 5, 95-96.
Arest, D. 2010. Ciąg dalszy opowieści Lewisa Carrolla (rec.). [review: Sequel to Lewis Carroll’s stories]. In: Film, 4, 80.
Austin, J.L. 1970. Quand Dire, c’est faire. Paris: Seuil.
Baudrillard, J. 1972. Pour une critique de l’économie politique du signe. Paris: Gallimard.
Belczyk, A. 2002. Z angielskiego na nasze. Poradnik tłumacza [From English to our language. A Translator’s Guide]. Kraków: Wydawnictwo Idea.
Belczyk, A. 2007. Tłumaczenie filmów [Film translation]. Wilkowice: Wydawnictwo „Dla Szkoły”.
Bielak, A. 2012. Dobrze, że cierpiałem jako dziecko... (wywiad z T. Burtonem). [interview with T. Burton: Good that I suffered as a child]. In: Gazeta Wyborcza, 285 (6.12), 14.
Bobiński, W. 2011. Teksty w lustrze ekranu. Okołofilmowe strategie kształcenia literacko-kulturowego [Film-related strategies for literary and cultural education]. Kraków: Universitas.
Boenig, R. 2012. C.S. Lewis and the Middle Ages. Kent: Kent State University Press.
Borkowski, I. / Woźny, A. (eds.). 2001. Nowe media: nowe w mediach [New media, new in the media]. Wrocław: Arboretum.
Brooker, W. 2005. Alice’s adventures: Lewis Carroll in popular culture. Bloomsbug Academic.
Bromberek-Dyzman, A. 1999. Pragmatic interpretation of text: „Alice’s Adventures in Wonderland” and „Through the Looking Glass”: an inference based approach. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Bugajski, L. 2010. Mrok w Krainie Czarów [Gloom in Wonderland]. In: Newsweek Polska 10, 86-88.
Burton, tylko mniej (rec.) [review: Burton, but less]. In: Przekrój 9, 50.
Carroll, L. 1993. Alice’s Adventures in Wonderland & Through the Looking-Glass. Ware: Wordsworth Editions.
Carroll, L. 2010. Alicja w Krainie Czarów. Transl. by B. Kaniewska. Poznań: Vesper.
Chaciński, B. 2010. Krwawa zemsta na Disneyu [Bloody revenge on Disney]. In: Przekrój 9, 64-69.
Chyła, W. 1998. Szkice o kulturze audiowizualnej [Sketches on audiovisual culture]. Poznań: Wydawnictwo Humaniora.
Cieplińska-Bertini, E. 2012. Chciałbym być szalonym naukowcem (rozmowa z T. Burtonem) [interview with T. Burton: I wish I was a mad scientist]. In: Film 12, 20.
Czartoryski, B. 2010. Wędrówki w nieznane [A journey into the unknown]. In: Kino 3, 48-51.
Czartoryski, B. 2012. Inny niż wszyscy (wywiad z T. Burtonem) [interview with T. Burton: Different than everybody]. In: Wprost 50, 97.
Danan, M. 2004. Captioning and Subtitling: Undervalued Language Learning Strategies. In: Meta: Translators’ Journal, 49 (1), 67-77.
Dąmbska-Prokop, U. (ed.). 2000. Teoria i praktyka tłumaczenia: dzieje i perspektywy [Theory and practice of translation: history and perspectives]. Częstochowa: Edukator.
Deleuze, G. 1971. Logique du sens. Paris: Les Éditions de Minuit.
Deleuze, G. 2008. Kino. Obraz-ruch. Obraz-czas, trans. By J. Morgański, Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Delisle, J. / Lee-Jahnke, H. / Cormier, C. (ed.). 2000. Terminologia tłumaczenia [Terminology of translation]. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Díaz, C. J. / Orero P. 2006. Voice-over. In: Elsevier Encyclopedia of Language and Linguistics, 477-479.
Dudley, A. 1984. The State of Film Theory. Concepts in Film Theory. New York: Oxford UP.
Duszak, A. 1998. Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa [Text, discourse and intercultural communication]. Warszawa: PWN.
Fast, P. (ed.). 1997. Komizm a przekład [Humour and translation]. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Felis, P. T. 2010a. Boję się normalności (wywiad z T. Burtonem) [interview with T. Burton: I’m afraid of what’s normal]. In: Gazeta Wyborcza (Dodatek) 54 (5.03), 2-3.
Felis, P. T. 2010b. Poznaliśmy się z Timem... (wywiad z J. Deppem) [interview with J. Depp: I met Tim...]. In: Gazeta Wyborcza (Dodatek) 54 (5.03), 3.
Felis, P.T. 2015. Rozmowa z Timem Burtonem [Interview with Tim Burton]. In: Gazeta Wyborcza, 3 (5-6.01), 10-11.
Ferenczi, A. 2010. Masters of Cinema: Tim Burton. Paris: Cahiers du Cinema.
Franke, A. 2015. Filmy „Matrix” oraz „Alicja w Krainie Czarów” jako archetypiczne opowieści mityczne [Matrix and Alice in Wonderland - films as archetypical mythic stories]. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Gajek, E. / Szarkowska, A. 2015. Przekład audiowizualny w edukacji językowej – na przykładzie materiałów naukowych w projekcie ClipFlair [Audiovisual translation in language education on the basis of learning materials from ClipFlair project]. In: Duszak, A. / Jopek- Bosiacka, A., / Kowalski, G. (eds.). Tekst naukowy i jego przekład [A scientific text and its translation]. Kraków: Universitas, 243-264.
Gambier, Y. / Gottlieb, H. (eds.). 2001. (Multi) Media Translation. Amsterdam / Philadelphia: John Bejamins Publishing Company.
Gomulicki, M. 1997. W poszukiwaniu straconego stylu. Tim Burton: znana estetyka – nowa wrażliwość [In search for the lost style. Tim Burton: well-known aesthetics, new sensitivity]. In: Machina 6, 66-69.
Gottlieb, H. 1997. Subtitles. Translation and Idioms. Copenhagen: University of Copenhagen.
Gruca-Rozbicka, I. / Hartig, P. 2011. Montaż to montaż (wywiad z Chrisem Lebenzonem) [interview with Chris Lebenzon: Cut is cut]. In: FilmPro, 1, 106-111.
Habrajska, G. Ślósarska, J. (eds.). 2006. Kognitywizm w poetyce i stylistyce [Cognitivism in poetics and stylistics], Kraków: Universitas.
Hejwowski, K. 2004. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu [The cognitive-communicative theory of translation]. Warszawa: PWN.
Helman, A. 1999a. Przesunięcie akcentów [Shifting the accent]. In: Kino, 11, 52-53.
Helman, A. 1999b. Summa wiedzy o obrazie [All the knowledge on images]. In: Kino, 10, 48-49.
Helman, A. 1998. Twórcza zdrada. Filmowe adaptacje literatury [Creative trason. Film adaptations of literature]. Poznań: Ars Nova.
Hendrykowski, M. 1982. Słowo w filmie [The word in film]. Warszawa: PWN.
Hendrykowski, M. 1994. Słownik terminów filmowych [A dictionary of film terms]. Poznań: Ars Nova.
Hendrykowski, M. 1999. Język ruchomych obrazów [The language of moving images]. Poznań: Ars Nova.
Hendrykowski, M. 2013. Adaptacja jako przekład intersemiotyczny [Adaptation as intersemiotic translation]. In: Przestrzenie Teorii, 20, 175-184.
Hopfinger, M. 1974. Adaptacje filmowe utworów literackich [Film adaptations of literary works]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hopfinger, M. 1993. W laboratorium sztuki XX wieku. O roli słowa i obrazu [In the 20th century laboratory of art. The role of words and images]. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Hopfinger, M. 1997. Kultura audiowizualna u progu XXI wieku [The audiovisual culture at the beginning of the 21st century]. Warszawa: PWN.
Hopfinger, M. 2003. Doświadczenia audiowizualne. O mediach w kulturze współczesnej [Audiovisual experiences. On media in contemporary culture]. Warszawa: PWN.
Hopfinger, M. 2010. Literatura i media po 1989 roku [Literature and media after 1989]. Warszawa: PWN.
Ivarsson, J. / Carroll, M. 1998. Subtitling. Simirshamn: TransEdit HB.
Jakobson, R. 1963. Essais de linguistique générale. Paris: Minuit.
Johnes, J. 2008. Mój ojciec wilkołak (wywiad z T. Burtonem) [interview with T. Burton: My father, the werewolf]. In: Dziennik. Polska. Europa. Świat – Kultura, 2, 67.
Kałużyński, W. 2010. Alicja skrojona jak Harry Potter [Alice cut like Harry Potter]. In: Rzeczpospolita, 53 (4.03), A15.
Kielar, B. 1988. Tłumaczenie i koncepcje translatoryczne [Translation and translatological concepts]. Wrocław: Ossolineum.
Kielar, B. 2003. Zarys translatory styki [Introduction to translatology]. Warszawa: KJS UW.
Kleina, M. / Parker, G. 1981. The English novel and the movies. Michigan: Ungar.
Kornatowska, M. 2000. Demiurg melancholijny i anarchiczny. O twórczości Tima Burtona [The melancholic and anarchist demiurge. On the works of Tim Burton]. In: Kino, 4, 15-20.
Królikowska-Avis, E. 1995. Idol nastolatków (wywiad z Timem Burtonem) [interview with T. Burton: The idol of teenagers]. In: Przekrój, 18, 16.
Królikowska-Avis, E. 2001. Tim Burton. Portret podwójny [Tim Burton. A double portrait]. In: Film, 10, 80-83.
Lewicki, R. 2000. Obcość w odbiorze przekładu [Foreignness in translation reception]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
McFarlane, B. 1996. Novel to Film: An Introduction to the Theory of Adaptation. Oxford: Oxford University Press.
Maciejewski, Ł. 2009. Gnijąca panna młoda. O kinie Tima Burtona [Corpse Bride. On Tim Burton’s cinema]. In: Kwartalnik Filmowy, 66, 155-172.
McMahan, A. 2005. The Films of Tim Burton: Animating Live Action in Contemporary Hollywood. New York / London: Continuum.
Merleau-Ponty, M. 2001. Fenomenologia percepcji [Phenomenology of perception], trans. M. Kowalska and J. Migasiński, afterword by J. Migasiński, Warszawa: Wydawnictwo Fundacja Aletheia.
Mazierska, E. 1993. Profanacja w rytmie rocka [Profanation in the rhythm of rock]. In: Kino, 11, 22-27.
Michalska, M. 2010. Alice in Wonderland (T. Burton). In: Dziennik. Gazeta Prawna – Kultura (3.05), 2.
Mirski, P. 2012. Tim Burton i smuga cienia [Tim Burton and The Shadow-Line]. In: Kino, 5, 18-22.
Miś, M. 2010. Alicja, Lewis Carroll i sen, który trwa (rec.) [review: Alice, Lewis Carroll and the dream that continues]. In: Kino, 3, 12-15.
Nyc, I. 2010. Kto podąża w głąb króliczej nory i po co? [Who goes into the rabbit’s hole and why?] In: Wprost 10, 82-83.
Odell, C. / Blanc M. Le. (eds.). 2001. Tim Burton. NF: Harpenden.
Oleksiewicz, M. 1994. Za dużo w głowie ma... (artykuł o T. Burtonie) [article on T. Burton: He has too much in his head...]. In: Film, 12, 58-59.
Pawłowski, R. 2010. Czarodziej z Burbank [The magician from Burbank]. In: Gazeta Wyborcza (Duży Format) 9, 16-18.
Phillips, R. / Gollancz, V. (eds.). 1972. Aspects of Alice: Lewis Carroll’s dreamchild as seen through the critics’ looking-glasses: 1865-1971. WB: Vanguard Press.
Pieńkos, J. 1993. Przekład i tłumacz we współczesnym świecie [Translation and translators in contemporary world]. Warszawa: PWN.
Pieńkos, J. 2003. Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki [The basics of translatology. From theory to practice]. Kraków: Zakamycze.
Pisarska, A. / Tomaszkiewicz, T. 1998. Współczesne tendencje w przekładoznawstwie [Modern trends in translatology]. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Piotrowska, A. 2010. Prawie Alicja (rec.) [review: Almost Alice]. In: Tygodnik Powszechny, 11, 35.
Pokręcony Tim (przedruk z „The Guardian”) [reprint from ‘The Guardian’: The crooked Tim]. In: Forum 2005/35, 39-41.
Rajewska, E. 2004. Trzy wiktoriańskie chwile... [Three Victorian moments...] Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.
Salisbury, M. (ed.) 2006. Burton on Burton. NF: Revised Edition Paperback.
Sikoń, A. 2010. Alicja w Krainie Czarów (rec.). [review: Alice in Wonderland] In: Kino, 4, 78-79.
Skibińska, E. / Cieński, M. (eds.). Język – stereotyp – przekład [Language – stereotype – translation]. Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne.
Skibińska, E. 1999. Przekład a kultura. Elementy kulturowe we francuskich tłumaczeniach „Pana Tadeusza” [Translation and culture. Cultural elements of French translations of ‘Pan Tadeusz’]. Wrocław: Wydawnictwo UW.
Stawiński, K. 2004. Tim Burton: wszędzie widzę dziwolągi (wywiad z T. Burtonem) [interview with T. Burton: I see weirdos everywhere]. In: Film, 2, 50-52.
Stockwell, P. 2002. Wprowadzenie [Introduction]. In: Tabakowska, E. (ed.). Poetyka kognitywna [Cognitive poetics]. Trans. by A. Skucińska, Kraków: Universitas.
Strach przed spadaniem (rec. Alicji w Krainie Czarów) [review: Fear of Flying. Review of Alice in Wonderland dir. by T. Burton]. In: Dziennik. Polska. Europa. Świat, 2007/ 290 (12.12), 23.
Szarkowski, A. 2005. The Power of Film Translation. In: Translation Journal, 9. http://accurapid.com/journal/32film.htm (access: 21.12.2015).
Szczerba, J. 2010a. Podróż w głąb siebie (rec.) [review: A travel into oneself]. In: Gazeta Wyborcza (Dodatek), 54 (5.03), 1.
Szczerba, J. 2010b. Dwóch szaleńców [Two madmen]. In: Gazeta Wyborcza (Dodatek), 54 (5.03), 2.
Szubrycht, J. 2010. Alicja wciąż tu mieszka [Alice still lives here]. In: Przekrój, 9, 48-51.
Szyłak, J. / Sitkiewicz, P. (eds.). 2011. Kino Nowej Przygody [New Adventure Cinema]. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Świątek, R. 2010. Biznesy z Alicją [Business with Alice]. In: Rzeczpospolita, 49 (27-28.02), A31.
Tomaszkiewicz, T. 2008. Przekład audiowizualny [Audiovisual translation]. Warszawa: PWN.
Wagner, G. 1975, The Novel and the Cinema. New York: Farleigh Dickinson Press.
Walkiewicz, M. 2010. Who’s that girl? (rec.) [review]. In: Machina, 3, 72-75.
Wasilewski, J. / Wasilewska, K. 2010. Alicja (z Krainy Czarów) [Alice (from Wonderland)]. In: Film, 5, 66.
Whitman-Linsen, C. 1992. Through the Dubbing Glass. Frankfurt/Main: P. Lang.
Wicher, A. 2013. Selected medieval and religious themes in the works of C.S. Lewis and J.R.R. Tolkien. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Winchester, S. 2011. The Alice behind wonderland. Oxford: Oxford University Press.
Wróblewski, J. 2010. Czary Burtona [Burton’s Magic]. In: Polityka, 10, 68-69.
Wysłouch, S. 1994. Literatura a sztuki wizualne [Literature and visual arts]. Warszawa: PWN.
Zabłocka-Skorek, J. 2010. Tim Burton – dziwak w Fabryce Snów [Tim Burton – a weirdo in the Factory of Dreams]. In: Plesnar, Ł. / Loska, K. (eds.). Mistrzowie kina amerykańskiego. Współczesność [Masters of American Cinema. Contemporary Times], Kraków: Universitas.
Zadworna-Fjellestad, D. 1986. Alice’s Adventures in Wonderland and Gravity’s Rainbow: a study in duplex fiction. Stockholm: Almqvist & Wiksell International.
Zakręcony reżyser (biogram T. Burton) [T. Burton’s biographic entry: The Twisted Director]. In: Gazeta Wyborcza, 2004/49 (27.02), 2.
Zalewski, A. 2003. Film i nie tylko. Kognitywizm, emocje, reality show [The film and more. Cognitivism, emotions, reality show]. Kraków: Universitas.
Zalewski, A. 2004. Opowieści z zaświatów. „Sok z żuka” i śmierć postmodernistyczna [Stories from the Otherworld. Beetlejuice and postmodern death]. In: Kwartalnik Filmowy, 45, 237-245.
Zarębski, K.J. 1982. Przygody Alicji w Krainie Czarów [Alice’s Adventures in Wonderland]. In: Film, 12, 10-11.
Ziębiński, R. 2008. Tim w Krainie Czarów [Tim in Wonderland]. In: Newsweek Polska, 8, 100-101.
Żak, R. 2000. Walka mrocznego rycerza (artykuł o T. Burtonie) [article on T. Burton: The Dark Knight’s fight.]. In: Cinema Polska, 4, 84-86.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Glottodidactica są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Glottodidactica udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Glottodidactica pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).