Abstract
The paper is focused to comparative analysis of the novels Muza dalekich podróży by Teodor Parnicki (“A Muse of Distant Journeys”) and Lód (“The Ice”) by Jacek Dukaj. The author compares the artistic techniques as well as the historiosophical consciousness and the awareness of the historical process in the aforementioned novels. The two writers belong to different cultural and literary generations and employed different poetics, still, it is possible to compare the historiosophical and methodological aspects of their works and their ways of thinking about Polishness and cultural myths. The two novels may be treated as realizations of the alternate history genre. Muza dalekich podróży called by the author himself a “historical-fantastical novel”, includes a part entitled “It could have been like that” („Mogło być właśnie tak”) describing the rebirth of Poland after a successful November Uprising. In Jacek Dukaj’s science-fiction novel history “froze” in 1908. Poland still remains divided in the years 1924–1930, never freed after the Partitions. For both Parnicki and Dukaj, creating alternative versions of Polish history was the way to criticizing the model of writing “to uplift hearts” introduced by Henryk Sienkiewicz. Their attitude towards the methodology of history is worth deeper analysis. Parnicki, who lost his enthusiasm towards the 19th century type of history á la Ranke, rejected the idea of historical truth preserved in historical sources. Dukaj, on the contrary, created a postmodernist methodology of history out of the paradigms of the 19th century historiosophy, thus undermining the status of the historical knowledge as “science”.
References
Wittgenstein Ludwig, Tractatus logico-philosphicus. Przeł. B. Wolniewicz. Warszawa, PWN 1970, s. 69.
D’Ormesson Jean, Chwała cesarstwa. Przeł. E. Bąkowska. Warszawa, Czytelnik 1975, s. 7.
Parnicki Teodor, Historia przekuwana w literaturę. Warszawa, Czytelnik 1980.
Parnicki Teodor, Muza dalekich podróży. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1970, s. 40.
Parnicki Teodor, Zabij Kleopatrę. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1968, s. 14.
Juszczyk Andrzej, Dialog urojony, w: Retoryka a poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego. Kraków, Universitas 2004, s. 124–126.
Parnicki Teodor, Inne życie Kleopatry. Kraków, Instytut Wydawniczy PAX 1969, s. 31.
Łebkowska Anna, Fikcja jako możliwość. Z przemian prozy XX wieku. Kraków, Universitas 1998.
Bolecki Włodzimierz, Polowanie na postmodernistów (w Polsce) i inne szkice. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1999.
Autor po napisaniu książki powinien się zastrzelić, z Jackiem Dukajem rozmawia Jakub Winiarski, „Studium” 2007/2008, nr 5/6/1, s. 133–142; Lament miłośnika cegieł, <http://dukaj.pl/czytelnia/publicystyka/LamentMilosnikaCegiel> [dostęp z dnia 11 października 2011].
Dukaj Jacek, Lament miłośnika cegieł, <http://dukaj.pl/czytelnia/publicystyka/LamentMilosnika Cegiel> [dostęp z dnia 11 października 2011].
Parnicki Teodor, Staliśmy jak dwa sny. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1973, s. 116–117.
Lemann Natalia, „Opowieść o poprzedzającej ją opowieści”. Epicka historiografia w utworach Teodora Parnickiego, „Aecjusz ostatni Rzymianin” i „Śmierć Aecjusza”, w: Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej. Łódź 2008, s. 44.
Collingwood Robin George, The Idea of History. Oxford 1961, s. 214–215.
Niewiadomski Andrzej, Smuszkiewicz Antoni, Historia alternatywna, w: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań 1990, s. 300–301.
Więcławiak Tomasz, Historia historii nierówna- kilka uwag o definicji historii alternatywnej . „Podteksty. Czasopismo kulturalno-naukowe”, 2007, nr 4. Wersja online [dostęp z dnia 11 października 2011].
Parnicki Teodor, Rodowód literacki. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1974.
Demandt Alexander, Historia niebyła. Co by było gdyby...? Przeł. M. Skalska. Warszawa, PIW 1999, s. 148.
Polska z drugiej strony lustra. Z Jackiem Dukajem rozmawia Wojciech Orliński. „Gazeta Wyborcza”, nr z 26 grudnia 2007.
Mizerkiewicz Tomasz, Dwuznaczny urok historiozofii, <http://www.artpapier.com/?pid=2&cid=1&aid=1197> [data dostępu 11 października 2011]
Piech-Klikowicz Aneta, Prawda Zimy i niepewność Lata, „Nowe książki” 2008, nr 4, s. 64–65.
Browarny Wojciech, Historia bez gorsetu, „Odra” 2008, nr 5, s. 120–122.
Matuszek Paweł, Ontologiczna Tyberiada. „Nowa Fantastyka” 2008, nr 2, s. 65.
Foucault Michel, Inne przestrzenie. Przeł. A. Rejniak-Majewska. „Teksty Drugie” 2005, nr 6, s. 117.
Tomasik Wojciech, Ikona nowoczesności: kolej w literaturze polskiej. Wrocław, Wydawnictwo UW 2007.
Dukaj Jacek, Lód. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2007, s. 77.
License
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license