PODobni – NiePODobni. Muza dalekich podróży Teodora Parnickiego i „Lód” Jacka Dukaja jako przykład dwóch sposobów alternatywizacji historii
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł ma na celu analizę porównawczą powieści Teodora Parnickiego Muza dalekich podróży i Lodu Jacka Dukaja, w zakresie technik artystycznych oraz świadomości filozofii i przebiegu procesu historycznego. Mimo iż pisarze ci przynależą do zupełnie innych formacji kulturowych, pokoleniowych i literackich i dzieli ich warsztat pisarski, to obie powieści łączy zainteresowanie historiozofią i metodologią historii oraz literacki namysł nad polskością i jej mitami. Powieści te zaliczyć można do gatunku historii alternatywnych. Powieść Parnickiego zwana przez niego samego powieścią „historyczno-fantastyczną”, zawiera cześć pt. Mogło być właśnie tak, w której to autor testuje możliwość odrodzenia się Polski po zwycięskim powstaniu listopadowym. Jacek Dukaj, pisarz science-fiction, tworzy zaś świat, w którym historia uległa zamrożeniu w postaci z roku 1908. Powieść rozgrywa się w latach 1924–1930, a Polska wciąż jeszcze znajduje się pod zaborami i nie odzyskała niepodległości. Obaj twórcy piszą swe historie alternatywne w trybie veta wobec sienkiewiczowskiej idei „pokrzepienia serc”. Szczególnie interesujący jest stosunek obu twórców wobec metodologii historii. Parnicki zniechęcony do historii w pozytywistycznym sensie (á la Ranke), odrzuca możliwość dotarcia do zdeponowanej w źródłach prawdy historycznej. Dukaj zaś, sięgając właśnie po paradygmaty XIX-wiecznej metodologii historii nicuje je tak, by uzyskać z ich materii postmodernistyczną filozofię historii, podważającą status naukowy historii i jej możliwość wnioskowania o historii.
Downloads
Article Details
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license
Bibliografia
- Wittgenstein Ludwig, Tractatus logico-philosphicus. Przeł. B. Wolniewicz. Warszawa, PWN 1970, s. 69.
- D’Ormesson Jean, Chwała cesarstwa. Przeł. E. Bąkowska. Warszawa, Czytelnik 1975, s. 7.
- Parnicki Teodor, Historia przekuwana w literaturę. Warszawa, Czytelnik 1980.
- Parnicki Teodor, Muza dalekich podróży. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1970, s. 40.
- Parnicki Teodor, Zabij Kleopatrę. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1968, s. 14.
- Juszczyk Andrzej, Dialog urojony, w: Retoryka a poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego. Kraków, Universitas 2004, s. 124–126.
- Parnicki Teodor, Inne życie Kleopatry. Kraków, Instytut Wydawniczy PAX 1969, s. 31.
- Łebkowska Anna, Fikcja jako możliwość. Z przemian prozy XX wieku. Kraków, Universitas 1998.
- Bolecki Włodzimierz, Polowanie na postmodernistów (w Polsce) i inne szkice. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1999.
- Autor po napisaniu książki powinien się zastrzelić, z Jackiem Dukajem rozmawia Jakub Winiarski, „Studium” 2007/2008, nr 5/6/1, s. 133–142; Lament miłośnika cegieł, <http://dukaj.pl/czytelnia/publicystyka/LamentMilosnikaCegiel> [dostęp z dnia 11 października 2011].
- Dukaj Jacek, Lament miłośnika cegieł, <http://dukaj.pl/czytelnia/publicystyka/LamentMilosnika Cegiel> [dostęp z dnia 11 października 2011].
- Parnicki Teodor, Staliśmy jak dwa sny. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1973, s. 116–117.
- Lemann Natalia, „Opowieść o poprzedzającej ją opowieści”. Epicka historiografia w utworach Teodora Parnickiego, „Aecjusz ostatni Rzymianin” i „Śmierć Aecjusza”, w: Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej. Łódź 2008, s. 44.
- Collingwood Robin George, The Idea of History. Oxford 1961, s. 214–215.
- Niewiadomski Andrzej, Smuszkiewicz Antoni, Historia alternatywna, w: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań 1990, s. 300–301.
- Więcławiak Tomasz, Historia historii nierówna- kilka uwag o definicji historii alternatywnej . „Podteksty. Czasopismo kulturalno-naukowe”, 2007, nr 4. Wersja online [dostęp z dnia 11 października 2011].
- Parnicki Teodor, Rodowód literacki. Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX 1974.
- Demandt Alexander, Historia niebyła. Co by było gdyby...? Przeł. M. Skalska. Warszawa, PIW 1999, s. 148.
- Polska z drugiej strony lustra. Z Jackiem Dukajem rozmawia Wojciech Orliński. „Gazeta Wyborcza”, nr z 26 grudnia 2007.
- Mizerkiewicz Tomasz, Dwuznaczny urok historiozofii, <http://www.artpapier.com/?pid=2&cid=1&aid=1197> [data dostępu 11 października 2011]
- Piech-Klikowicz Aneta, Prawda Zimy i niepewność Lata, „Nowe książki” 2008, nr 4, s. 64–65.
- Browarny Wojciech, Historia bez gorsetu, „Odra” 2008, nr 5, s. 120–122.
- Matuszek Paweł, Ontologiczna Tyberiada. „Nowa Fantastyka” 2008, nr 2, s. 65.
- Foucault Michel, Inne przestrzenie. Przeł. A. Rejniak-Majewska. „Teksty Drugie” 2005, nr 6, s. 117.
- Tomasik Wojciech, Ikona nowoczesności: kolej w literaturze polskiej. Wrocław, Wydawnictwo UW 2007.
- Dukaj Jacek, Lód. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2007, s. 77.