Keywords
Oneiron
Silesia in literature
mysticism
memory
How to Cite
Abstract
This text is devoted to the works of Henryk Waniek, an artist of a remarkably rich and coherent literary and painting output merged by the idea of discovering the spiritual basis of our reality. The first part of this article discusses his activity as co-founder of the Oneiron Circle belonging to the Silesian artistic underground of the 1960s and 1970s, here related to as an essential context and prediction of his coming work. The second part analyses Waniek’s prose, especially the categories of artistic memory, nature and consciousness. I propose the thesis that Waniek in his work brings together (seemingly) opposing models: an outsider model and an obligatory model. With time, the author takes the side of an artist as a memory guard more and more. However, it is crucial to treat art as initiation. Both attitudes are united in the figure of the outsider following his own path through Silesia which the artist considered to be the central point of his work.
References
Abraham Ralph, McKenna Terrence, Sheldrake Rupert. Zdążyć przed Apokalipsą. Przeł. Sławomir Studniarz. Bydgoszcz: Limbus, 1995.
Assmann, Jan. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Przeł. Anna Kryczyńska-Pham. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
Bałus, Wojciech. „Osiągalne – nieosiągalne. O topografii symbolicznej obrazów z motywem krzyża w twórczości Caspara Dawida Friedricha”. Miejsce rzeczywiste. Miejsce wyobrażone. Studia nad kategorią miejsca w przestrzeni kultury. Red. M. Kitowska-Łysiak, E. Wolicka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1999. S. 107-128.
Breton, André. „Drugi manifest surrealizmu”. Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia. Wyb. i przeł. Adam Ważyk. Warszawa: Czytelnik, 1976. S. 125-148.
Browarny, Wojciech. „Sudety wyklęte. Pamięć Gór Śląskich w polskim eseju, reportażu i literaturze historyczno-krajoznawczej XXI wieku”. Regionalizm literacki – historia i pamięć. Red. Z. Chojnowski, E. Rybicka. Kraków: Universitas, 2017. S. 241-259.
Ćwiklak, Kornelia. Bliscy nieznajomi. Górnośląskie pogranicze w polskiej i niemieckiej prozie współczesnej. Kraków: Universitas, 2013.
Dutka, Elżbieta. Próby topograficzne. Miejsca i krajobrazy w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014.
Eliade, Mircea. „Czas święty i mity”. Sacrum, mit, historia. Przeł. Anna Tatarkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993. S. 89-125.
Mraß, Peter. „Gry wyobraźni. O projekcie Czarnych Kart /Spiele der Vorstellungskraft. Über das Projekt der Schwarzen Karten”. Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic. Ein esoterischer Künstlerkreis aus Kattowitz [edycja dwujęzyczna]. Red. P. Mraß. Przeł. Jacek Mraß. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006. S. 13-29.
Nora, Pierre. Les lieux de memoire. T. 1-7. Paris: Gallimard, 1984-1992.
Nycz, Ryszard. „Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia”. Ja, autor. Sytuacja podmiotu w polskiej literaturze współczesnej. Red. D. Śnieżko. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1996. S. 38-57.
Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic (BWA Karkonosze, Jelenia Góra, 29.11.2006 -15.01.2007) [Wstęp do katalogu wystawy]. Web. 20.09.2018 <http://galeria-bwa.karkonosze.com/oneiron-ezoteryczny-krag-artystow-z-katowic>.
Petrowicz, Jarosław. Związek z miejscem. Śląsk historyczny w prozie, eseistyce i reportażu polskim po 1989 roku. Wieluń: Wieluńskie Towarzystwo Naukowe. Muzeum Ziemi Wieluńskiej, 2015.
Rabizo-Birek, Magdalena. „Mądrość śląskiego szarlatana”. Twórczość 7 (1997). S. 112-115.
Rabizo-Birek, Magdalena. „Waniek na trawie”. Twórczość 2 (1998). S. 118-119.
Rybicka, Elżbieta. Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Kraków: Universitas, 2014.
Schulze Hagen, François Etienne. Deutsche Erinnerungsorte. München: C. H. Beck Verlag, 2001.
Sterna-Wachowiak, Sergiusz. „Kartophilos w mistycznej podróży”, Nowe Książki 11 (1996). S. 26.
Radziwon, Marek. „Śląsk z zaświatów”. Z H. Wańkiem rozmawiał M. Radziwon. Gazeta Wyborcza 221 (2004). S. 15
Stuchlik, Zygmunt. „Wśród ludzi wolnych w kraju podległym”. Katowicki underground artystyczny po 1953 roku. Red. J. Zagrodzki. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004. S. 187-189.
Sykulski, Józef. Liczyrzepa, zły duch Karkonoszy i Jeleniej Góry. Jelenia Góra: Księgarnia ZLP, 1945.
Traba Robert, Hahn Hans Henning, red. Polsko-niemieckie miejsca pamięci. T. 3. Paralele. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2012.
Urbanowicz, Andrzej. „Śladami Chaosu”. Opcje 3 (1996). S. 87-91.
Urbanowicz, Andrzej. „Sztuka jako narzędzie rewolucji wewnętrznej”. Katowicki underground artystyczny po 1953 roku. Red. J. Zagrodzki. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004. S. 91.
Urbanowicz, Andrzej. „Dotknięcia. Ślady / Berührungen. Spuren”. Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic. Ein esoterischer Künstlerkreis aus Kattowitz [edycja dwujęzyczna]. Red. P. Mraß. Przeł. Jacek Mraß. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006. S. 30-175.
Waniek, Henryk [hasło w:], Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku. Web: 01.09.2018 <http://www.ppibl.ibl.waw.pl/mediawiki/index.php?title=Henryk_WANIEK>.
Waniek, Henryk. „Nie znany mi bliżej Bellmer”. NaGłos 15/16 (1994). S. 218-226.
Waniek, Henryk. Hermes w górach śląskich. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995.
Waniek, Henryk. Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257-1957. Kraków: Znak, 1996.
Waniek, Henryk. „Przeciw ubezwłasnowolnieniu. Oneiron”. Katowicki Underground artystyczny po 1953 roku. Red. J. Zagrodzki. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004. S. 173-182.
Waniek, Henryk. „Mistyczna aura Śląska / Schlesiens mystische Aura”. Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic. Ein esoterischer Künstlerkreis aus Kattowitz [edycja dwujęzyczna]. Red. P. Mraß. Przeł. Jacek Mraß. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006. S. 4-11.
Waniek, Henryk. Cmentarz nieśmiertelnych. Kolonia pisarzy i innych takich. Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, 2015.
Waniek, Henryk. Obcy w kraju urodzenia. Kotórz Mały: Silesia Progress, 2016.
Woldan, Alois. „Śląsk mityczny – uwagi o śląskiej prozie Henryka Wańka”. Przeł. Jürgen Herzog. Fraza – Poezja. Proza. Esej 1-2 (2015). Web: 30.09.2018 <http://fraza.univ.rzeszow.pl/teksty_naukowe/A.-Woldan-Slask-mityczny--uwagi-o-prozie-Henryka-Wanka.pdf>.
Zagrodzki Janusz, red. Katowicki underground artystyczny po 1953 roku. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004.
License
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license