Klíčová slova
Oneiron
Śląsk w literaturze
mistycyzm
pamięć
Jak citovat
Abstrakt
Niniejszy tekst poświęcony został twórczości literackiej Henryka Wańka, artysty o niezwykle bogatym i spójnym dorobku literackim i malarskim, który scala idea odkrywania duchowego podłoża rzeczywistości. Dla właściwego zrozumienia jego sztuki ukazano ją w kontekście śląskiego undergroundu artystycznego lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Stawiam tezę, że Waniek łączy w swej twórczości (pozornie) przeciwstawne modele: outsiderski i powinnościowy, przy czym kierunek i zakres tego drugiego jest skutkiem autonomicznych decyzji twórczych. Pisarz z czasem coraz mocniej opowiada się po stronie modelu artysty będącego strażnikiem pamięci. Jednak istotne pozostaje nadal traktowanie sztuki jako drogi wtajemniczenia. Obydwie antagonistyczne postawy spotykają się w figurze outsidera, podążającego własną drogą przez Śląsk, który artysta uznał za centralne miejsce swojej twórczości.
Reference
Abraham Ralph, McKenna Terrence, Sheldrake Rupert. Zdążyć przed Apokalipsą. Przeł. Sławomir Studniarz. Bydgoszcz: Limbus, 1995.
Assmann, Jan. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych. Przeł. Anna Kryczyńska-Pham. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2008.
Bałus, Wojciech. „Osiągalne – nieosiągalne. O topografii symbolicznej obrazów z motywem krzyża w twórczości Caspara Dawida Friedricha”. Miejsce rzeczywiste. Miejsce wyobrażone. Studia nad kategorią miejsca w przestrzeni kultury. Red. M. Kitowska-Łysiak, E. Wolicka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1999. S. 107-128.
Breton, André. „Drugi manifest surrealizmu”. Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia. Wyb. i przeł. Adam Ważyk. Warszawa: Czytelnik, 1976. S. 125-148.
Browarny, Wojciech. „Sudety wyklęte. Pamięć Gór Śląskich w polskim eseju, reportażu i literaturze historyczno-krajoznawczej XXI wieku”. Regionalizm literacki – historia i pamięć. Red. Z. Chojnowski, E. Rybicka. Kraków: Universitas, 2017. S. 241-259.
Ćwiklak, Kornelia. Bliscy nieznajomi. Górnośląskie pogranicze w polskiej i niemieckiej prozie współczesnej. Kraków: Universitas, 2013.
Dutka, Elżbieta. Próby topograficzne. Miejsca i krajobrazy w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014.
Eliade, Mircea. „Czas święty i mity”. Sacrum, mit, historia. Przeł. Anna Tatarkiewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993. S. 89-125.
Mraß, Peter. „Gry wyobraźni. O projekcie Czarnych Kart /Spiele der Vorstellungskraft. Über das Projekt der Schwarzen Karten”. Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic. Ein esoterischer Künstlerkreis aus Kattowitz [edycja dwujęzyczna]. Red. P. Mraß. Przeł. Jacek Mraß. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006. S. 13-29.
Nora, Pierre. Les lieux de memoire. T. 1-7. Paris: Gallimard, 1984-1992.
Nycz, Ryszard. „Tropy „ja”. Koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia”. Ja, autor. Sytuacja podmiotu w polskiej literaturze współczesnej. Red. D. Śnieżko. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1996. S. 38-57.
Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic (BWA Karkonosze, Jelenia Góra, 29.11.2006 -15.01.2007) [Wstęp do katalogu wystawy]. Web. 20.09.2018 <http://galeria-bwa.karkonosze.com/oneiron-ezoteryczny-krag-artystow-z-katowic>.
Petrowicz, Jarosław. Związek z miejscem. Śląsk historyczny w prozie, eseistyce i reportażu polskim po 1989 roku. Wieluń: Wieluńskie Towarzystwo Naukowe. Muzeum Ziemi Wieluńskiej, 2015.
Rabizo-Birek, Magdalena. „Mądrość śląskiego szarlatana”. Twórczość 7 (1997). S. 112-115.
Rabizo-Birek, Magdalena. „Waniek na trawie”. Twórczość 2 (1998). S. 118-119.
Rybicka, Elżbieta. Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Kraków: Universitas, 2014.
Schulze Hagen, François Etienne. Deutsche Erinnerungsorte. München: C. H. Beck Verlag, 2001.
Sterna-Wachowiak, Sergiusz. „Kartophilos w mistycznej podróży”, Nowe Książki 11 (1996). S. 26.
Radziwon, Marek. „Śląsk z zaświatów”. Z H. Wańkiem rozmawiał M. Radziwon. Gazeta Wyborcza 221 (2004). S. 15
Stuchlik, Zygmunt. „Wśród ludzi wolnych w kraju podległym”. Katowicki underground artystyczny po 1953 roku. Red. J. Zagrodzki. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004. S. 187-189.
Sykulski, Józef. Liczyrzepa, zły duch Karkonoszy i Jeleniej Góry. Jelenia Góra: Księgarnia ZLP, 1945.
Traba Robert, Hahn Hans Henning, red. Polsko-niemieckie miejsca pamięci. T. 3. Paralele. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2012.
Urbanowicz, Andrzej. „Śladami Chaosu”. Opcje 3 (1996). S. 87-91.
Urbanowicz, Andrzej. „Sztuka jako narzędzie rewolucji wewnętrznej”. Katowicki underground artystyczny po 1953 roku. Red. J. Zagrodzki. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004. S. 91.
Urbanowicz, Andrzej. „Dotknięcia. Ślady / Berührungen. Spuren”. Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic. Ein esoterischer Künstlerkreis aus Kattowitz [edycja dwujęzyczna]. Red. P. Mraß. Przeł. Jacek Mraß. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006. S. 30-175.
Waniek, Henryk [hasło w:], Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku. Web: 01.09.2018 <http://www.ppibl.ibl.waw.pl/mediawiki/index.php?title=Henryk_WANIEK>.
Waniek, Henryk. „Nie znany mi bliżej Bellmer”. NaGłos 15/16 (1994). S. 218-226.
Waniek, Henryk. Hermes w górach śląskich. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995.
Waniek, Henryk. Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257-1957. Kraków: Znak, 1996.
Waniek, Henryk. „Przeciw ubezwłasnowolnieniu. Oneiron”. Katowicki Underground artystyczny po 1953 roku. Red. J. Zagrodzki. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004. S. 173-182.
Waniek, Henryk. „Mistyczna aura Śląska / Schlesiens mystische Aura”. Oneiron. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic. Ein esoterischer Künstlerkreis aus Kattowitz [edycja dwujęzyczna]. Red. P. Mraß. Przeł. Jacek Mraß. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2006. S. 4-11.
Waniek, Henryk. Cmentarz nieśmiertelnych. Kolonia pisarzy i innych takich. Wrocław: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, 2015.
Waniek, Henryk. Obcy w kraju urodzenia. Kotórz Mały: Silesia Progress, 2016.
Woldan, Alois. „Śląsk mityczny – uwagi o śląskiej prozie Henryka Wańka”. Przeł. Jürgen Herzog. Fraza – Poezja. Proza. Esej 1-2 (2015). Web: 30.09.2018 <http://fraza.univ.rzeszow.pl/teksty_naukowe/A.-Woldan-Slask-mityczny--uwagi-o-prozie-Henryka-Wanka.pdf>.
Zagrodzki Janusz, red. Katowicki underground artystyczny po 1953 roku. Katowice: Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach, 2004.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license