Słowa kluczowe
wyobraźnia filmowa
metafora
badania kulturowe
Jak cytować
Abstrakt
Punktem wyjścia i jednocześnie materiałem badawczym, który chciałbym poddać analizie, jest polska poezja filmowa. Już sama ta formuła wskazuje na konkretną relację intersemiotyczną, jednakże poza kwestiami oczywistymi (jak obecność w poezji filmowych tematów i struktur) równie ciekawe wydają się językowe metafory filmowe, które powracają w tekstach poetyckich i stają się swoistymi oznakami wyobraźni. Poezja filmowa stanowi ciekawe świadectwo zapisu trwałej zależności między doświadczeniem kina a doświadczaniem rzeczywistości. Przede wszystkim jednak chodzi tu o wspólnotę językową, w ramach której intersubiektywnie zrozumiały jest komunikat, że coś może być „jak w kinie” lub „filmowe”. Zakładam dodatkowo, że badanie poezji i używanych w niej schematycznych formuł może podpowiedzieć coś o filmowym postrzeganiu rzeczywistości w ogóle. Tak jak film zmienił ludzkie postrzeganie świata, sposób percepcji, rozumienia zasad opowiadania, śnienia i „wyobrażania sobie”, tak ślady owych przeobrażeń znajdujemy w tekstach pisarzy, którzy podlegali tym samym, wspólnym oddziaływaniom, a jednocześnie szukali ich językowych ekwiwalentów.
Bibliografia
Balázs Bela (1957), Kultura wizualna, przeł. Raoul Porges, w: tenże, Wybór pism, red. Aleksander Jackiewicz, Filmowa Agencja Wydawnicza, Warszawa, s. 48–52.
Baran Marcin (1996), Sprzeczne fragmenty, Wydawnictwo a5, Poznań.
Berowska Marta (1985), Do S. Wyspiańskiego, „Poezja”, nr 7–8, s. 93.
Borowski Tadeusz (1991), Utwory wybrane, oprac. Andrzej Werner, Ossolineum, Wrocław, s. 36.
Calvino Italo (1996), Przejrzystość, w: tenże, Wykłady amerykańskie, przeł. Anna Wasilewska, Marabut – Volumen, Gdańsk–Warszawa, s. 73–89.
Czaja Kamila (2019), Kino totalne wiersza, „ArtPapier”, nr 7, https://tinyurl.com/y6rm99gb, [dostęp: 05.10.2020].
Foks Darek, red. (2001), Niewinni kaznodzieje. Filmowy zestaw wierszy poetów polskich urodzonych w latach 1958–1985, Polska Federacja Dyskusyjnych Klubów Filmowych, Warszawa–Skierniewice.
Foks Darek, red. (2018), Zawrót głowy. Antologia polskich wierszy filmowych, Narodowe Centrum Kultury Filmowej, Łódź.
Hauser Arnold (1974), Pod znakiem filmu, w: tenże, Społeczna historia sztuki i literatury, t. 2, przeł. Janina Ruszczycówna, PIW, Warszawa, s. 363–390.
Helman Alicja (1978), Kategorie świadomości filmowej i jej znaczenie dla badania dziejów refleksji nad filmem, w: Próby nowej interpretacji historii myśli filmowej, red. Alicja Helman, Wiesław Godzic, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 23–39.
Herbert Zbigniew (1993), Pan Cogito, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław, s. 41–42.
Hopfinger Maryla (2003), Doświadczenia audiowizualne. O mediach w kulturze współczesnej, Sic!, Warszawa.
Karasek Krzysztof (1986), Poezje wybrane, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Jaworski Krzysztof (2010), Zabawy medialne w poezji polskiej po roku 1989 (kilka uwag z perspektywy uczestnika i obserwatora), w: Literatura w mediach. Media w literaturze. Doświadczenie odbioru, red. Katarzyna Taborska, Wojciech Kuska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski, s. 97–106.
Koschany Rafał (2002), Chaplin jako Charlie. Od figury kina do figury poetyckiej, „Kwartalnik Filmowy”, nr 37–38, s. 82–90.
Koschany Rafał (2007), „Filmowość” i „literackość”: od poetyki do egzystencji, w: Kino wobec sztuk. Związki – inspiracje – przenikanie, red. Dorota Skotarczak,
Jacek Nowakowski, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań, s. 9–20.
Koschany Rafał (2012), Pograniczność sztuki i filmoznawstwo interdyscyplinarne. Przykład poezji „filmowej”, „Człowiek i Społeczeństwo”, nr XXXIV, s. 79–91.
Koschany Rafał (2013), Literackie filmy urojone, w: Kino, którego nie ma, red. Piotr Zwierzchowski, Dominik Wierski, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 39–51.
Kucharczyk Janusz (1965), Pierwiastki filmowe w twórczości literackiej Tadeusza Peipera i Jalu Kurka, „Kwartalnik Filmowy”, nr 1, s. 44–52.
Kurowicki Jan (1980), Literackość filmu i filmowość literatury, „Poezja”, nr 10, s. 4–8.
Lewicki Bolesław W. (1968), Związki literatury i filmu, „Nurt”, nr 5, s. 32–38, 63.
Marcjan Maria (1971), Z zagadnień konstrukcji świata przedstawionego w prozie współczesnej. (Film a literatura), „Litteraria”, nr 3, s. 175–204.
Marcjan Maria (1973), O tzw. „filmowości” dzieła literackiego. Wstęp do problematyki, „Litteraria”, nr 5, s. 7–29.
Madej Alina (1979), Między filmem a literaturą. Szkic o powieści filmowej, w: Film polski wobec innych sztuk, red. Alicja Helman, Alina Madej, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 102–123.
Miczka Tadeusz (1986), Literatura odnowiona kinem, „Film na Świecie”, nr 325–326, s. 32–46.
Międzyrzecki Artur (1980), Poezje, PIW, Warszawa.
Natanson Wojciech (1977), Autor, który myślał filmowo, „Kino”, nr 7, s. 6–7.
Okopień-Sławińska Aleksandra (1973), Sny i poetyka, „Teksty”, nr 2, s. 7–23.
Orska Joanna, Liryka ruchu, „Magazyn Wizje”, http://magazynwizje.pl/aktualnik/foks-orska/, [dostęp: 05.10.2020].
Pasierb Janusz S. (1982), Zdejmowanie pieczęci, Czytelnik, Warszawa.
Podsiadło Jacek (1993), Arytmia, Fundacja „bruLionu”, Kraków–Warszawa 1993.
Pytaszowie Ewa i Marek (1978), Poetycka podróż w świat kinematografu, czyli kino w poezji polskiej lat 1914–1925, w: Szkice z teorii filmu, red. Alicja Helman,
Tadeusz Miczka, Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 18–32.
Różewicz Tadeusz (1995), Niepokój. Wybór wierszy z lat 1944–1994, PIW, Warszawa.
Sitkiewicz Paweł (2019), Gorączka filmowa. Kinomania w międzywojennej Polsce, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Skolimowski Jerzy (1958), Jeszcze ograniczenie, „Życie Literackie”, nr 32, s. 7.
Skolimowski Jerzy (1993), Kobieta na ekranie, „Iluzjon”, nr 1, s. 2.
Sommer Piotr (1997), Nowe stosunki wyrazów, Wydawnictwo a5, Poznań.
Wat Aleksander (1997), Poezje, oprac. Anna Micińska, Jan Zieliński, Czytelnik, Warszawa.
Ważyk Adam (1977), Zdarzenia, Czytelnik, Warszawa.
Winiarski Jakub (1996), Obiektyw, „Nowy Nurt”, nr 2, s. 11.
Zadura Bohdan (1974), Pożegnanie Ostendy, Czytelnik, Warszawa.
Zagajewski Adam (1992), Dzikie czereśnie. Wybór wierszy, Znak, Kraków.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license