Ключевые слова
postkolonializm
mitologia
naród
polityka historyczna
Как цитировать
Аннотация
Artykuł nawiązuje do monografii Arkadiusza Kalina Mit Ziem Odzyskanych w literaturze. Postkolonialny przypadek Ziemi Lubuskiej, poświęconej problematyce kulturowej mitu politycznego Ziem Odzyskanych i jego reprezentacji w twórczości literackiej. Ukazywanie (ale też ukrywanie) procesów kolonizacyjnych odnoszących się do Ziem Odzyskanych w narracji tworzonej zgodnie z ideologicznymi celami polityki historycznej początków Polski Ludowej wywierało istotny wpływ na kształtowanie postaw społecznych w państwie. Po II wojnie światowej mit Ziem Odzyskanych stał się oficjalną narracją funkcjonującą w wielu wariantach lokalnych, które rozmaicie rozkładały akcenty związane z praktyką „repolonizacji”. Wskazany przez Kalina przykład Ziemi Lubuskiej, do którego bynajmniej nie ogranicza on swoich badań, reprezentuje fundamentalne założenia politycznego mitu Ziem Odzyskanych i znakomicie ukazuje polską praktykę kolonizacyjną po roku 1945. Zajęcie terenów leżących w ujściu Warty i w środkowym biegu Odry, których „polskość” łatwo podważyć, wymagało karkołomnych wysiłków w celu ukrycia kolonizacji terytorialnej, gospodarczej i społecznej. Szczególnie ciekawa jest kwestia kolonizacji kulturowej – procesu budowy świadomości polskości tego regionu, którego celem było wyparcie siedmiuset lat niemieckiej historii tych ziem. Obserwacje Kalina pozwalają na zdiagnozowanie roli, jaką w praktyce mentalnego „odzyskiwania” odgrywała literatura. Autor tworzy ciekawy i wyczerpujący wywód, traktując mit Ziem Odzyskanych jako projekt kolonizacyjny, stworzony na długo przed wybuchem II wojny światowej w tzw. myśli zachodniej. Chociaż nazwa ta była oficjalnie używana po drugiej wojnie światowej do początku lat pięćdziesiątych XX wieku, zakorzeniona w świadomości społecznej funkcjonowała do końca lat osiemdziesiątych, powracając do dzisiaj.
Библиографические ссылки
Anderson Benedict (1997), Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. Stefan Amsterdamski, Znak, Kraków.
Bakuła Bogusław (2012), Między wygnaniem a kolonizacją. O kilku odmianach polskiej powieści migracyjnej w XX wieku (na skromnym tle porównawczym), w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s. 161–192.
Beauvois Daniel (1987), Polacy na Ukrainie 1831–1863. Szlachta polska na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie, przeł. Ewa i Krzysztof Rutkowscy, Instytut Literacki, Paryż.
Beauvois Daniel (2005), Trójkąt Ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914, przeł. Krzysztof Rutkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Bhabha Homi (1984), Representation and the Colonial Text: A Critical Exploration of Some Forms of Mimeticism, w: The Theory of Reading, red. Frank Gloversmith,
Harvester, Brighton, s. 93–112.
Cavanagh Clare (2003), Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii, „Teksty Drugie”, nr 2/3, s. 60–71.
Czarnuch Zbigniew (2010), Niemieckie dziedzictwo kulturowe rejonu ujścia Warty w percepcji polskich osadników. Relacja i refleksje świadka epoki, w: Władza i społeczeństwo wobec niemieckiej spuścizny kulturowej na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej, red. Bogusław Mykietów, Marceli Tureczek, „Arcanum” Katarzyna Sanocka-Tureczek, Zielona Góra, s. 11–41.
Dobrowolski Piotr (2013), Wykorzenienie i osadzenie. Dramat zmiennych granic w polskim teatrze współczesnym, „Porównania”, nr 13, s. 225–237.
Fertacz Magda (2012), Śmierć Kalibana. Śpiewka ludowa, „Dialog”, nr 3, s. 20–41.
Fiut Aleksander (2003), Polonizacja? Kolonizacja?, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 150–156.
Foucault Michel (2002), Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970, przeł. Michał Kozłowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Gandhi Leela (2008), Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. Jacek Serwański, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Gieba Kamila (2018), Lubuska literatura osadnicza jako narracja założycielska regionu, Universitas, Kraków.
Gosk Hanna (2012), Nie-mieszkańcy, nie-miejsca. Literackie ślady powojennego osadzania się „gdzieś” ludzi „skądś”, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s. 193–208.
Herder Johann Gottfried (1987), Myśli o filozofii dziejów, przeł. Jerzy Gałecki, w: tenże, Wybór pism, oprac. Tadeusz Namowicz, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław, s. 489–494.
Hobsbawm Eric (2008), Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji, w: Tradycja wynaleziona, red. Eric Hobsbawm, Terence Ranger, przeł. Mieczysław Godyń, Filip Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 9–23.
Iwasiów Inga (2012), Hipoteza literatury neo-post-osiedleńczej, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s. 209–226.
Kalin Arkadiusz (2019), Mit Ziem Odzyskanych w literaturze. Postkolonialny przypadek Ziemi Lubuskiej, Wydawnictwo Naukowe Akademii im. Jakuba z Paradyża, Gorzów Wielkopolski.
Klaczko Julian (1987), Niemieccy hegemoni. List otwarty do Georga Gervinusa, przeł. Zbigniew Baran, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, t. 32, s. 289–331.
Kledzik Emilia (2013), „Necessary fictions” w polskiej prozie po 1989 r., „Porównania”, nr 13, s. 127–142.
Kowalski Marek Arpad (2010), Dyskurs kolonialny w Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwa DiG, Warszawa.
Łahoda Mściwój (1918), Zachodnia granica Polski, Nakładem „Gazety Polskiej”, Moskwa.
Mikołajczak Małgorzata (2011), Tropy topografii. Związki między literaturą i miejscem w twórczości lubuskiej. Rzut oka wstecz i zarys perspektyw badawczych, w: taż, Zbliżenia. Studia i szkice poświęcone literaturze lubuskiej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Prokop-Janiec Eugenia (2011), Przestrzeń, mapa, geografia kultury narodowej, w: Nacjonalizm polski do 1939 roku. Wizje kultury polskiej i europejskiej, red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 35–46.
Said Edward W. (2005), Orientalizm, przeł. Monika Wyrwas-Wiśniewska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Sienkiewicz Witold, Hryciuk Grzegorz, red. (2008), Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1959. Atlas ziem Polski. Polacy, Żydzi, Niemcy, Ukraińcy, Wydawnictwo
Demart, Warszawa.
Szydłowska Joanna (2013), Narracje pojałtańskiego Okcydentu. Literatura polska wobec pogranicza na przykładzie Warmii i Mazur (1945–1989), Wydawnictwo
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Thompson Ewa (2000), Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, przeł. Anna Sierszulska, Universitas, Kraków.
Лицензия
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license