Ključne besede
goepoezja
pamięć
Szoa
Kako citirati
Povzetek
Fakt podejmowania tematów niemożności zakorzenienia, bolesnych ucieczek i powrotów do miejsc traumy konotuje tematy związane ze świadkiem, retoryką i obsesją pamięci, jej „zemstą”. Artykuł poświęcam badaniu przez pryzmat geopeotyczny wierszy Paula Celana, zbudowanych wokół konkretnego miejsca geograficznego lub topograficznego (np. Gewiddert, w którym mowa o Drohobyczu). Sam poeta daje zatem oczywisty pretekst do badań geopoetycznych). Gatunkiem lirycznym szczególnie mocno związanym w jego przypadku z „geo” jest elegia, wiersz pisany w obliczu straty; można by wręcz pokusić się o stworzenie odmiany gatunkowej: elegie miejsca – znalazłby się wśród nich słynny wiersz Antoniego Słonimskiego. Nieuniknione, że wraz z popularnością lektur geopoetycznych i ze zwrotem topograficznym powraca także biografizm. Moja refleksja o „żydowskim losie” skupia się wokół sygnałów biograficznych (chronotopicznych) zakodowanych w wierszu, odczytywanych także z połączonej z (nowym) biografizmem – perspektywy geopoetycznej (hermeneutyka miejsca i sytuacji).
Literatura
Proust Marcel, W poszukiwaniu straconego czasu. W stronę Swanna . Przeł. i wstępem opatrzył T. Żeleński (Boy). Warszawa (bez daty), s. 377.
Emmerich Wolfgang, Paul Celan. Frankfurt am Main 2006, s. 8.
Barnet Arno, Mit dem fremden Wort. Poetisches Zitieren bei Paul Celan. Frankfurt am Main 2007, s. 248.
Benjamin Walter, Franz Kafka. Z okazji dziesiątej rocznicy śmierci. Przeł. A. Lipszyc, w: Nienasycenie. Filozofowie o Kafce. Red. Ł. Musiał i A. Żychliński. Kraków, Wydawnictwo Ha!art 2011, s. 35.
Celan Paul, Die Gedichte. Kommentierte Gesamtausgabe in einem Band. Red. B. Wiedemann. Frankfurt am Main 2005.
Celan Paul, Meridian . Przeł. F. Przybylak, w: Utwory wybrane / Ausgewählte Gedichte und Prosa. Wybrał i oprac. R. Krynicki, tłumacze różni. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1998, s. 331
Felstiner John, Paul Celan. Poeta, ocalony, Żyd. Przeł. M. i M. Tomalowie. Kraków, Austeria 2010, s. 242.
Leick Romain, Dichter. Bittere Brunnen des Herzens . „Der Spiegel”, 02.04.2001.
Koelle Lydia, Paul Celans pneumatisches Judentum. Gott-Rede und menschliche Existenz nach der Shoah. Mainz 1997.
Reichert Klaus, Hebräische Züge in der Sprache Paul Celans, w: Paul Celan . Red. W. Hamacher, W. Menninghaus. Frankfurt am Main 1988, s. 156–169.
Rokem Na'ama, German–Hebrew Encounters in the Poetry and Correspondence of Yehuda Amichai and Paul Celan . „Prooftexts” 2010, nr 30, s. 112.
List Paula Celana do Jehudy Amichaja. Przeł. J. Roszak i D. Tomczak. „Odra” 2011, nr 6, s. 36.
Israel Chalfen, Paul Celan. Eine Biographie seiner Jugend. Frankfurt am Main 1979, s. 51.
Bower Kathrin, Ethics and Remembrance in the Poetry of Nelly Sachs and Rose Ausländer. New York 2000, s. 5.
Hamacher Werner, „Hem”. Wiersz Celana na motywach z Benjamina . Przeł. D. Tomczak, w: Kartki Celana. Interpretacje. Red. J. Roszak. Kraków, Austeria 2012, s. 216.
Derrida Jacques, Szibbolet dla Paula Celana . Przeł. A. Dziadek. Bytom 2000, s. 28.
Werner Uta, Textgräber: Paul Celans geologische Lyrik. Munich 1998.
Wieczorek John P., Paul Celan und Johannes Bobrowski. Legitimacy and Language , w: German Monitor. Finding a Voice, Problems of Language in East German Society and Culture . Red. G. Jackman and I. F. Roe. Amsterdam 2000, s. 204.
Haumann Heiko, Historia Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej. Przeł. C. Jenne. Warszawa, Adamantan 1999, s. 118.
Chagall Marc, Mein Leben/zwanzig Radierungen mit einem Nachwort von W. Schmidt. Frankfurt am Main, Leipzig 2000, s. 7.
Baranowicz Zofia, Chagall. 1918–1939. Mała encyklopedia sztuki. Warszawa, Arkady 1975.
Słonimski Antoni, Elegia miasteczek żydowskich , w: Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939–1985. Antologia. Tom I. Red. B. Drozdowski, B. Urbankowski. Łódź, Wydawnictwo Łódzkie 1988, s. 131.
http://woerterbuchnetz.de/RhWB/?sigle=RhWB &mode=Vernetzung&hitlist=&patternlist=&le mid=RW04861[data dost ę pu: 8 czerwca 2012]
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich. Poznań –Warszawa 1980, s. 1048.
Bachmann Ingeborg, Paul Celan, Czas serca . Przeł. M. Ł ukasiewicz. Kraków, Wydawnictwo a5 2010, s. 26.
Pollack Martin, Po Galicji. O chasydach, Hucułach, Polakach i Rusinach. Imaginacyjna podróż po Galicji Wschodniej i Bukowinie, czyli wyprawa w świat, którego nie ma . Prze ł . A. Kopacki. Wołowiec, Czarne 2007, s. 40.
Schulz Bruno, Republika marzeń: Utwory rozproszone, opowiadania, fragmenty, eseje, rysunki . Wybór, opracowanie i posłowie J. Ficowski. Warszawa, Chimera 1993.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license