Keywords
teaching
canon
Church Father
paratext
How to Cite
Abstract
In 16th–17th-century’s liturgical books one can find numerous additions regarded as redundant and optional. These paratextual elements are: verbal (e.g., prefaces, dedicational verses or letters, afterwords, introductions), iconic (schemas, illustrations) and both combined. Unnecessary materials in printed liturgiarions apart from the above-mentioned are: teachings of Jan Chrysostom, Basil the Great and Gregory Dialogos – the authors of Divine Liturgy and the short eulogistic compositions about Church Fathers, sometimes accompanied by their images. These additional elements are great evidence of development of liturgical practice, documents certifying intellectual level of Ruthenian clergy and renovating ambitions of hierarchy. For this reason, they should be widely considered as worthy sources in the study about religion reform in the Metropolitanate of Kiev and of a church culture in old Polish-Lithuanian Commonwealth.References
Afanas’eva, T.I. (2013). K voprosu o redakciâh slavânskogo perevoda Diataksisa Božestennoj liturgii patriarha Filofeâ Kokkina i ob avtorstve ego drevnerusskoj versii. W: Lingvističeskoe istočnikovedenie i istoriâ russkogo âzyka. Red. A.M. Moldovan, E.A. Mišina. Moskva: Drevlehraniliŝe, s. 67–85.
Afanas’eva, T.I. (2015). Liturgii Ioanna Zlatousta i Vasiliâ Velikogo v slavânskoj tradicii (po služebnikam XI–XV vv.). Moskva: Izdatel’stvo Russkij Fond Sodejstviâ obrazovaniû i nauke.
Barankova, G.S., Belâkova, E.V. (2015). Vliânie vizantijskih kanoničeskih i učitel’nyh tekstov na slavâno-russkuû literaturnuû tradiciû. W: Tradicii i innovacii v istorii i kul’ture: programma fundamental’nyh issledovanij Prezidiuma Rossijskoj akademii nauk, Moskva: Institut ètnologii i antropologii RAN, s. 456–466.
Baron, A., Pietras, H. (2009). Wprowadzenie, w: Canones Patrum Graecorum. Kanony Ojców Greckich (tekst grecki i polski), Atanazego i Hipolita (tekst arabski i polski), t. 3, Synody i kolekcje praw. Przeł. S. Kalinkowski, J. Szymańczyk, M. Mucha. Kraków: Wydawnictwo WAM, s. XIII–XIX.
Belâkova, E.V. (2015). Poučeniâ kievskih mitropolitov kak istočnik po istorii obrazovaniâ duhovenstva. „Europa Orientalis”, nr 6, www.apcz.pl/czasopisma/index.php/EO/article/view/EO.2015.007/9317, 22.02.2017.
Belâkova, E.V. (2017). Sostav i proishoždenie statej Pečatnoj Kormčej. W: Belâkova E.V., Moškova L.І., Oparina T.A., Kormčaâ kniga: ot rukopisnoj tradicii k pervomu pečatnomu izdaniû. Moskva–Sankt-Peterburg: Centr gumanitarnyh iniciativ, s. 206–249.
Galadza, P. (1997). Lìturgіčne pitannâ ì rozvitok bogoslužìn’ naperedodnì Berestejs’koї unìї až do kìncâ XVII stolìttâ. W: Berestejs’ka unìâ ta vnutrìšnê žittâ cerkvi v XVII stolìttі. Materìali Četvertih Berestejs’kih čitan’, L’vìv, Luc’k, Kiїv, 2–6 žovtnâ 1995 r. Red. B. Gudzâk, spìvred. O. Turìj. L’vìv: Ìnstitut ìstorìї Cerkvi LBA, s. 1–29.
Galenčanka, G.Â. (1986). Kniga Belorussi 1517–1917. Svodnyj katalog. Minsk: Izd-vo Belorusskaâ sovetskaâ ènciklopediâ.
Guculâk, L.D. (2004). Božestvenna lìturgìâ Joana Zolotoustogo v Kiїvs’kìj mitropolìї pіslâ unії z Rimom (perìod 1596–1839 rr.). L’vìv: Svìčado.
Jaroszewicz-Pieresławcew, Z. (2003). Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI–XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Karataev, I. (1883). Opisanie slavâno-russkih” knig, pečatannyh kirillovskimi bukvami, t. 1: S 1491 po 1652 g. Sanktpeterburg: Tipografiâ Imperatorskoj akademii nauk.
Katalog slavâno-russkih rukopisnyh knig XVI veka, hranâŝihsâ v Rossijskom gosudarstvennom arhive drevnih aktov. (2006). č. 1: Apostol – Kormčaâ. Sost. O.V. Belâkov, L.V. Moškova i dr. Moskva: Drevlehraniliŝe.
Kol’buh, M.M. (2007). Kiriličnì rukopisnì knigi u fondah L’vìvs’koї naukovoї bìblìoteki ìm. V. Stefanika NAN Ukraїni. Katalog. T. 1: XI–XVI st. L’vіv: Orìâna-Nova.
Kol’buh, M.M. (2007a). Kiriličnì rukopisnì služebniki XVI st. u zbìrkah L’vova. W: Rukopisna ta knižkova spadŝina Ukraїni. T. 12. Kiїv: Nacìonal’na akademìâ nauk Ukraїny, s. 241–264.
Korogodina, M.V. (2015). Kormčaâ kniga v Galicii (XVI – načalo XVII veka). Sankt Peterburg: BAN.
Loewe, I. (2007). Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Naumow, A. (1997). Przedmowy metropolity Cypriana Żochowskiego w wileńskim służebniku z 1692 roku. „Acta Polono-Ruthenica”, nr II, s. 81–90.
Naumow, A. (2002a). Księgi w Ławrze Kijowskiej. W: A. Naumow. Domus Divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Columbinum, s. 93–107.
Naumow, A. (2002b). Pierwsze unickie służebniki. W: A. Naumow. Domus Divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Columbinum, s. 141–157.
Naumow, A. (2011). Utwory południowosłowiańskie w cerkiewnosłowiańskim piśmiennictwie w Rzeczypospolitej. „Latopisy Akademii Supraskiej”, t. 2: Kościół prawosławny na Bałkanach i w Polsce-wzajemne relacje oraz wspólna tradycja. Red. U. Pawluczuk, s. 27–34.
Naumow, A., Kaszlej, A. (2004). Rękopisy cerkiewnosłowiańskie w Polsce. Katalog. Oprac. we współprac. E. Naumow, J. Stradomskiego. Kraków: Scriptum.
Nowak, A.Z. (2015). Materiały niekonieczne w księgach liturgicznych: objaśnienia dla kapłanów na przykładzie „antimensionu”. W: O miejsce książki w historii sztuki. Red. A. Gronek. Kraków: Collegium Columbinum, s. 147–174.
Nowak, A.Z. (2016). „Co za rozum zamyka w sobie ta księga”. Rama wydawnicza druków cerkiewnych jako źródło wiedzy o księdze. „Latopisy Akademii Supraskiej”, t. 7: Dawna cyrylicka księga drukowana: twórcy i czytelnicy. Red. M. Kuczyńska, s. 177–193.
Paprocki, H. (2010). Misterium Eucharystii. Interpretacja genetyczna liturgii bizantyjskiej. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Pelešenko, Û. (2012). Ukraїns’ka lìteratura pìzn’ogo seredn’ovìččâ (druga polovina XIII–XV st.). Kiїv: Folìant.
Petrov, I. (2015). Od inkunabułów do pierwszych gramatyk. Konteksty rozwoju bułgarskiego języka literackiego (koniec XV–początek XVII wieku). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Petrovskij, A. (1911). „Učitelnoe izvestіe” pri slavânskom” služebnike, „Hristianskoe čtenie”, t. 235, cz. 2; t. 236, cz. 1–2, (s. 552–572, 917–936, 1206–1221).
Ŝapov, Â.N. (1976). Vostočnoslavânskie i ûžnoslavânskie rukopisnye knigi v sobraniâh Pol’skoj Narodnoj Respubliki, č. 1: Rukopisi sobranij Varšavy i Krakova (№№ 1–93). Moskva: bez nazwy wydawnictwa.
Solovіj, M.M. (1999). Božestvenna lіturgіâ, іstorіâ – rozvitok – poâsnennâ. L’vìv: Svìčado.
Stradomski, J. (2003). Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej. Kraków: Scriptum.
Taft, R. (1978). Introduction. 4: Diataxeis. W: idem. Great entrance: A History of the Transfer of Gifts and Other Pre-Anaphoral Rites of Liturgy of St. John Chrysostom. Rome: Pontificium Institutum Orientalium Studiorum.
Thomson, F.J. (1999). „Made in Russia”. A Survey of the Translations Allegedly Made in Kievan Russia. W: Milenium Russiae Christianae. Tausend Jahre Christliches Russland 988–1988: Vorträge des Symposiums anlässlich der tausendjahrfeier de Christianisierung Russlands (Münster 5.–9. Juni 1988). Ed. G. Birkfellner. Cologne 1993; przedruk z zachowaniem pierwotnej numeracji stron w: The Reception of Byzantine Culture in Mediaeval Russia, Aldershot–Brookfield USA–Singapore–Sydney, s. 295–354.
Titov, T. (1916). Tipografіâ Kіevo-Pečerskoj Lavry. Istoričeskіj očerk (1606–1616–1916), t. 1: (1606–1616–1721 g.g.). Kіev: Tipografіâ Kіevo-Pečerskoj Uspenskoj Lavry.
Zapasko, Â., Іsaêvič, Â. (1984). Pam’âtki knižkovogo mistectva. Katalog starodrukіv vidanih na Ukraїnі, t. 2. L’vіv: Vid-vo pri L’vìvs’komu unìversitetì.
Zernova, A.S. (1959). Tipografiâ Mamoničej v Vil’ne (XVI–XVII veka). W: Kniga: Issledovaniâ i materialy. Sb. 1. Moskva: Vsesoǔznaâ knižnaâ palata. www.raruss.ru/slavonic/slav5/1601-zernova-mamonichi.html (8.06.2017).
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.