Keywords
Belarusian language
translation
lexis
grammar
semantics
Orthodoxy
Catholicism
confessional traditions
How to Cite
Abstract
This article provides a comparative analysis of certain lexical and grammatical peculiarities in the Catholic and Orthodox editions of the Belarusian translation of Chapters 1 and 2 of the Gospel of Matthew in the New Testament. The study is based on biblical textual sources in Belarusian, Polish, Greek and Russian, including explanatory and other dictionaries, as well as works on modern Belarusian literary lexicology. It is emphasized that while adapting the Gospel of Matthew into Belarusian, translators exhibit a certain dependence on the influence of foreign languages and the traditions of confessional writing, thus sometimes disregarding encyclopedic variants, or ignoring lexical, semantic and grammatical processes characteristic of the modern Belarusian literary language.
Funding
Polish National Agency for Academic Exchange
References
Ankersmit, F.R. (2002). Historical Representation. Stanford: Stanford University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9781503619029
Badurina, N. (2009). Dolazak na more. In: Nezakonite kćeri Ilirije. Hrvatska književnost i ideologija u 19. i 20. stoljeću. Zagreb: Centar za ženske studije, pp. 35–45.
Badurina, N. (2012). Kraj povijesti i hrvatski novopovijesni roman, “Slavica tergestina”, vol. 14, pp. 9–37.
Barac, A. (1925).”Dolazak Hrvata”, “Jugoslavenska njiva”, book II, no. 3, pp. 96–97.
Blažević, Z. (2008). Ilirizam prije ilirizma, Zagreb: Golden marketing, Tehnička knjiga.
Coha, S. (2015). Medij, kultura, nacija. Poetika i politika Gajeve Danice. Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada, Filozofski fakultet.
Coha, S. (2020). O Gjalskome, Matošu i hrvatskome narodnom preporodu. In: Povijest, tekst, kontekst. Zbornik radova posvećen Krešimiru Nemecu. Eds. M.Kolanović, L. Molvarec. Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada, pp. 229–236.
De Certeau, M. (1988). The Writing of History. Trans. T. Conley. New York: Columbia University Press.
Đalski, K.Š. (1962). Za moj životopis. In: U noći. Za moj životopis. Zagreb: Matica hrvatska, Zora, pp. (345)–(360).
Đalski, K.Š. (1972). Osvit. Slike iz tridesetih godina. Zagreb: Mladost.
Đalski, K.Š. (1972a). Za materinsku riječ. Slike iz četrdeset osme godine. Zagreb: Mladost.
Frangeš, I. (1971). Značenje Gajeve „Danice”. Uz njezino ponovno objavljivanje, “Croatica,” no. 2, pp. 159–176.
Frye, N. (1976). The Secular Scripture. AStudy of the Structure of Romance. Cambridge– Massachusetts, London: Harvard University Press.
Gjalski, K.Š. (1913). Naša književnost. Govor izrečen na Glavnoj skupštini Društva hrv. književnika, dne 15. svibnja, 1913. “Savremenik,” no. VIII, pp. 333–337.
Gjalski, K.Š. (1932). Radmilović. Pripovijest. Sveukupna djela, vol.III. Zagreb: Knjižara St.Kugli.
Gjalski, K.Š. (1995). Dolazak Hrvata. Zagreb: Alfa. Katunarić, V. (2003). Sporna zajednica. Novije teorije o naciji i nacionalizmu. Zagreb: Naklada Jesenski i Turk, Hrvatsko sociološko društvo.
LaCapra, D. (1985). History & Criticism. Ithaca, London: Cornell University Press.
Lasić, S. (1965). Roman Šenoina doba (1863–1881). „Rad Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti. Odjel za suvremenu književnost,” book 9 (341), pp. 163–(230).
Matanović, J. (2003). Krsto i Lucijan. Rasprave i eseji o povijesnom romanu. Zagreb: Ljevak.
Milanja, C. (1996). Hrvatski roman 1945.–1990. Nacrt moguće tipologije hrvatske romaneskne prakse. Zagreb: Zavod za znanost o književnosti Filozofskoga fakulteta.
Nemec, K. (1999). Povijest hrvatskog romana od početaka do kraja 19. stoljeća. Zagreb: Znanje.
Nietzsche, F. (2004). O koristi ištetnosti historije za život. Trans. and ed. D. Barbarić. Zagreb: Matica hrvatska.
Picarda, G. (1975). The Heavenly Fire: A Study of the Origins of the New Testament and Psalms (1931), “Божым шляхам”, № 1–2 (143–144), с. 9–24.
Будзько, І.У. (2003). Рэлігійны слоўнік старабеларускай мовы. Баранавічы: Баранавіцкая ўзбуйнёная друкарня, 255 с.
Будзько, І.У. (2008). Старабеларуская лексікаграфія ў кантэксце перакладаў Святога Пісьма на старабеларускую мову. У: Дыялекталогія і гісторыя беларускай мовы: матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі. Мінск, 15–16 красавіка 2008 г. Pэд. Л.П.Кунцэвіч, Н.В. Паляшчук. Мінск: Права і эканоміка, с. 240–244.
Будзько, І.У. (2013). Лексічны малюнак ранніх перакладных тэкстаў рэлігійнага зместу: на перакрыжаванні культурных традыцый. У: Беларуска-руска-польскае супастаўляльнае мовазнаўства, літаратуразнаўства, культуралогія: Acta Albaruthenica, Rossica, Polonica: зборнік навуковых артыкулаў: па матэрыялах навуковай канферэнцыі. Cклад. Г.М. Мезенка, С.У. Нікалаенка. Віцебск: Выдавецтва ВДУ, с. 8–11.
Будзько, І.У. (2017). Адлюстраванне лексікі і тэкставых ілюстрацый з перакладаў Францыска Скарыны ў „Гістарычным слоўніку беларускай мовы” (Вып. 1–37, Мінск, 1982–2017). В: Слово и словарь: сборник научных материалов. Pед. И.Л.Копылов и др. Минск: Издательство “Четыре Четверти”, с. 120–123.
Дуброўскі, А.У. (2015). Сучасныя пераклады Бібліі: семантыка-стылістычны аналіз, Журналістыка-2015: стан, праблемы і перспектывы: матэрыялы 17-й Міжнар. навук.-практ. канф., 12–13 ліст. 2015 г. Мінск.
Рэдкал.: С.В. Дубовік (адк. рэд.) [і інш.]. Вып. 17. Мінск: БДУ, с. 268–270.
Казлоўская-Дода, Я. (2013а). Асаблівасці мовы так званага «экуменічнага перакладу» Новага Запавету (2003 г.). Лінгвістычныя нататкі. У: Другі Міжнародны кангрэс даследчыкаў Беларусі. Працоўныя матэрыялы, т. 2. Kaunas: Vytautas Magnus University press, с. 342–346.
Казлоўская-Дода, Я. (2013б). Біблійная фразеалогія беларускай і польскай моў: агульнае і рознае, “Studia Białorutenistyczne”, № 7, c. 245–258.
Лукашанец, А. (2009). Беларуская мова ў пачатку XXI ст., „Веснік Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта”, № 1, c. 4–10.
Сурыновіч, С. (2012). Біблія, што зачыніла стагоддзе: „Arche. Пачатак”, № 4 (115), c. 284–299.
Фурс, В.У. (2009). Сучасныя беларускія пераклады Евангелля паводле Мацвея: характар і фактары варыянтнасці выкладаў аднаго зместу ў тэкстах розных тыпаў: дысертацыя на суісканне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: спецыяльнасць 10.02.01 Беларуская мова / Фурс Вольга Уладзіміраўна. Мінск, 143 л.
Фурс, В.У. (2017). Моўнае аблічча новых беларускіх перакладаў Евангелля паводле Мацвея. У: Франциск Скорина и его время. 500-летие белорусского и восточнославянского книгопечатания: материалы Международной научной конференции, Минск, 30 ноября – 2 декабря 2017 г. Цост. Е.И. Богдан. Минск: Право и экономика, с. 195–199.
Фурс, В.У. (2018). Лексічны склад сучасных беларускіх біблійных перакладаў: крыніцы фарміравання. У: Беларуская мова, літаратура, культура і свет: праблемы рэпрэзентацыі: зборнік навуковых артыкулаў па выніках Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Мінск, 3–4 лістапада 2016 г.). Рэд. П.В. Васючэнка (адказны рэдактар) і інш. Мінск: МДЛУ, с. 231–237.
Шаплыка, М.Э. (2018). Трансфармацыя перакладаў Бібліі: ад мінулага да сучаснага, „Дарагое мне – і маё – беларускае”: навуковы зборнік да 100-годдзя з дня нараджэння прафесара Ф.М. Янкоўскага. Рэдкал. Г.М. Валочка [і інш.]; навук. рэд. Д.В. Дзятко. Rīga: BVKI, с. 330–333.
[Budzʹko, Ì.U. (2003). Rèlìgìjny sloǔnìk starabelaruskaj movy. Baranavìčy: Baranavìckaâ ǔzbujnënaâ drukarnâ, 255 s.
Budzʹko, Ì.U. (2008). Starabelaruskaâ leksìkagrafìâ ǔ kantèksce perakladaǔ Svâtoga Pìsʹma na starabelaruskuû movu. U: Dyâlektalogìâ ì gìstoryâ belaruskaj movy: matèryâly Mìžnarodnaj navukovaj kanferèncyì. Mìnsk, 15–16 krasavìka 2008 g. Pèd. L.P. Kuncèvìč, N.V. Palâščuk. Mìnsk: Prava ì èkanomìka, s. 240–244.
Budzʹko, Ì.U. (2013). Leksìčny malûnak rannìh perakladnyh tèkstaǔ rèlìgìjnaga zmestu: na perakryžavannì kulʹturnyh tradycyj. U: Belaruska-ruska- -polʹskae supastaǔlâlʹnae movaznaǔstva, lìtaraturaznaǔstva, kulʹturalogìâ: Acta Albaruthenica, Rossica, Polonica: zbornìk navukovyh artykulaǔ: pa matèryâlah navukovaj kanferèncyì. Cklad. G.M. Mezenka, S.U. Nìkalaenka. Vìcebsk: Vydavectva VDU, s. 8–11.
Budzʹko, Ì.U. (2017). Adlûstravanne leksìkì ì tèkstavyh ìlûstracyj z perakladaǔ Francyska Skaryny ǔ „Gìstaryčnym sloǔnìku belaruskaj movy” (Vyp. 1–37, Mìnsk, 1982–2017). V: Slovo i slovarʹ: sbornik naučnyh materialov. Red. I.L.Kopylov i dr. Minsk: Izdatelʹstvo “Četyre Četverti”, s. 120–123.
Dubroǔskì, A.U. (2015). Sučasnyâ peraklady Bìblìì: semantyka-stylìstyčny analìz, Žurnalìstyka-2015: stan, prablemy ì perspektyvy: matèryâly 17-j Mìžnar. navuk.-prakt. kanf., 12–13 lìst. 2015 g. Mìnsk. Rèdkal.: S.V. Dubovìk (adk. rèd.) [ì ìnš.]. Vyp. 17. Mìnsk: BDU, s. 268–270. DOI: https://doi.org/10.1080/14622459.2015.1119443
Kazloǔskaâ-Doda, Â. (2013a). Asablìvascì movy tak zvanaga «èkumenìčnaga perakladu» Novaga Zapavetu (2003 g.). Lìngvìstyčnyâ natatkì. U: Drugì Mìžnarodny kangrès dasledčykaǔ Belarusì. Pracoǔnyâ matèryâly, t. 2. Kaunas: Vytautas Magnus University press, s. 342–346.
Kazloǔskaâ-Doda, Â. (2013b). Bìblìjnaâ frazealogìâ belaruskaj ì polʹskaj moǔ: agulʹnae ì roznae, “Studia Białorutenistyczne”, № 7, c. 245–258.
Lukašanec, A. (2009). Belaruskaâ mova ǔ pačatku XXI st., „Vesnìk Belaruskaga dzâržaǔnaga ǔnìversìtèta”, № 1, c. 4–10. Surynovìč,
Sârgej, (2012). Bìblìâ, što začynìla stagoddze: „Arche. Pačatak”, № 4 (115), c. 284–299.
Furs, V.U. (2009). Sučasnyâ belaruskìâ peraklady Evangellâ pavodle Macveâ: haraktar ì faktary varyântnascì vykladaǔ adnago zmestu ǔ tèkstah roznyh typaǔ: dysertacyâ na suìskanne vučonaj stupenì kandydata fìlalagìčnyh navuk: specyâlʹnascʹ 10.02.01 Belaruskaâ mova / Furs Volʹga Uladzìmìraǔna. Mìnsk, 143 l.
Furs, V.U. (2017). Moǔnae ablìčča novyh belaruskìh perakladaǔ Evangellâ pavodle Macveâ. U: Francisk Skorina i ego vremâ. 500-letie belorusskogo i vostočnoslavânskogo knigopečataniâ: materialy Meždunarodnoj naučnoj konferencii, Minsk, 30 noâbrâ – 2 dekabrâ 2017 g. Cost. E.I. Bogdan. Minsk: Pravo i èkonomika, s. 195–199.
Furs, V.U. (2018). Leksìčny sklad sučasnyh belaruskìh bìblìjnyh perakladaǔ: krynìcy farmìravannâ. U: Belaruskaâ mova, lìtaratura, kulʹtura ì svet: prablemy rèprèzentacyì: zbornìk navukovyh artykulaǔ pa vynìkah Mìžnarodnaj navukovaj kanferèncyì (Mìnsk, 3–4 lìstapada 2016 g.). Rèd. P.V. Vasûčènka (adkazny rèdaktar) ì ìnš. Mìnsk: MDLU, s. 231–237.
Šaplyka, M.È. (2018). Transfarmacyâ perakladaǔ Bìblìì: ad mìnulaga da sučasnaga, „Daragoe mne – ì maë – belaruskae”: navukovy zbornìk da 100-goddzâ z dnâ naradžènnâ prafesara F.M. Ânkoǔskaga. Rèdkal. G.M.Valočka [ì ìnš.]; navuk. rèd. D.V. Dzâtko. Rīga: BVKI, s. 330–333.]
BT – Dynarski, K., Przybył, M. (рэд.) (2020). Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia. Poznań: Wydawnictwo Pallotinum.
MSJP – Sobol, E. (рэд.) (2000). Mały Słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
NTG – Aland, B., Aland, K., Karavidopoulos, J., Martini, C.M., Metzger B.M. (рэд.) (2012). Nestle–Aland Novum Testamentum Graece. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.
УБ – Біблія / сучасний переклад о. Рафаїла Турконяка. (2021). Українське Біблійне Товариство. Київ: Видавництво ЛEBИТ.
ДГРС – Дворецкий; И.Х. (сост.), Соболевский С.И. (ред.) (1958). Древнегреческо-русский словарь, т. 2. Москва: Гос. изд-во иностр. и нац. словарей.
МФ – От Матфея святое благовествование, https://only.bible/bible/rst78/mat/. 2.03.2022.
Гардун, С. (рэд.) (2017). Новы Запавет Госпада нашага Іісуса Хрыста / пераклад з грэчаскай на сучасную беларускую мову Біблейскай камісіі Беларускай Праваслаўнай Царквы. Мінск: Медыял. Новы Запавет, https://catholic.by/3/lib/bible. 2.03.2022.
РБС – Колас, Я., Крапива, К., Глебка, П. (рэд.) (2002). Русско-белорусский словарь В 3 т.: 8-е выд. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя.
СБМ – Лукашанец, А.А., Русак В.П. (рэд.) (2012). Слоўнік беларускай мовы. Мінск: Беларуская навука.
СБНП – Макіенка, В.М. (рэд.) (2011). Слоўнік беларускіх народных параўнанняў / Нац.акад.навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я.Купалы; уклад. Т.В. Валодзіна, Л.М. Салавей. Мінск: Беларуская навука.
ССБС – Клышка, М. (рэд.) (1993). Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выд., выпр. і дапоўн. Менск: Вышэйшая школа.
ТСБМ – Атраховіч, К. (рэд.) (1977–1984). Тлумачальны слоўнік беларускай мовы, т. 1–5. Мінск: Галоўная рэдакцыя Беларускай Савецкай Энцыклапедыі.
ТСБЛМ – Капылоў, І.Л. (рэд.) (2016). Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі.
ЧТС – Кунцэвіч, Л.П., Крывіцкі, А.А., (рэд.) (2006). Чалавек. Тэматычны слоўнік. Мінск: Беларуская навука.
ЭСБМ – Мартынаў, В.У. (рэд.) (1993). Этымалагічны слоўнік беларускай мовы, т. 8. Мінск: Навука і тэхніка.
UB – Bìblìâ / sučasnij pereklad o.Rafaïla Turkonâka. (2021). Ukraïnsʹke Bìblìjne Tovaristvo. Kiïv: Vidavnictvo LEBIT.
DGRS – Dvoreckij; I.H. (sost.), Sobolevskij S.I. (red.) (1958). Drevnegrečeskorusskij slovarʹ, t. 2. Moskva: Gos. izd-vo inostr. i nac. slovarej.
MF – Ot Matfeâ svâtoe blagovestvovanie, https://only.bible/bible/rst78/mat/. 2.03.2022.
Gardun, S. (rèd.) (2017). Novy Zapavet Gospada našaga Ììsusa Hrysta / peraklad z grèčaskaj na sučasnuû belaruskuû movu Bìblejskaj kamìsìì Belaruskaj Pravaslaǔnaj Carkvy. Mìnsk: Medyâl. Novy Zapavet, https://catholic.by/3/lib/bible. 2.03.2022.
RBS – Kolas, Â., Krapiva, K., Glebka, P. (rèd.) (2002). Russko-belorusskij slovarʹ V 3 t.: 8-e vyd. Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ.
SBM – Lukašanec, A.A., Rusak V.P. (rèd.) (2012). Sloǔnìk belaruskaj movy. Mìnsk: Belaruskaâ navuka.
SBNP – Makìenka, V.M. (rèd.) (2011). Sloǔnìk belaruskìh narodnyh paraǔnannâǔ / Nac.akad.navuk Belarusì, Ìn-t movy ì lìt. ìmâ Â.Kolasa ì Â.Kupaly; uklad. T.V.Valodzìna, L.M. Salavej. Mìnsk: Belaruskaâ navuka.
SSBS – Klyška, M. (rèd.) (1993). Sloǔnìk sìnonìmaǔ ì blìzkaznačnyh sloǔ, 2-e vyd., vypr. ì dapoǔn. Mensk: Vyšèjšaâ škola.
TSBM – Atrahovìč, K. (rèd.) (1977–1984). Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj movy, t. 1–5. Mìnsk: Galoǔnaâ rèdakcyâ Belaruskaj Saveckaj Èncyklapedyì.
TSBLM – Kapyloǔ, Ì.L. (rèd.) (2016). Tlumačalʹny sloǔnìk belaruskaj lìtaraturnaj movy. Mìnsk: Belaruskaâ Èncyklapedyâ ìmâ Petrusâ Broǔkì.
ČTS – Kuncèvìč, L.P., Kryvìckì, A.A., (rèd.) (2006). Čalavek. Tèmatyčny sloǔnìk. Mìnsk: Belaruskaâ navuka.
ÈSBM – Martynaǔ, V.U. (rèd.) (1993). Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy, t. 8. Mìnsk: Navuka ì tèhnìka.]
License
Copyright (c) 2023 Yauhen Pankou
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors
The authors of the articles accepted for publication in the journal Poznańskie Studia Slawistyczne are obliged to fill up the contract for providing the journal free licence (along with sub-licence CC) to works. The contract should be also signed by the authors and sent back to the editorial board of the journal.
Under the terms of the contract, the authors of the texts published in the journal “Poznańskie Studia Slawistyczne” provide the University of Adam Mickiewicz in Poznań with a non-exclusive free licence and allow the aforementioned institution to use the sub-licence Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
The authors hold the copyright for their texts.
Users
The Internet users are eligible for using the works published in “Poznańskie Studia Slawistyczne” from 2015 under the following conditions:
- recognition of the authorship: the popularized work must contain information about the author, title, source (references to the original work, DOI) and licence.
- no derivative works may be created: the work must be preserved in its original form, the work’s translations or elaborations cannot be distributed without the author’s permission.
The copyright to the texts published before 2015 is reserved.
Other
The University of Adam Mickiewicz in Poznań holds the right for the entire journal (its segmentation, graphical form, title, cover design, logo, etc.).