Słowa kluczowe
democracy and literary culture
rhetoric and political reality
Jak cytować
Abstrakt
This paper synthesizes relations between Polish democratic system and literary practice in the 16th century. The paper analyses phenomena that project social practice of deliberation on what is important to the community, including political community, and are rooted in the idea of noble democracy – idiosyncratic, mixed political system. The author focuses her interest on the idea of concordia. Consensualism was achieved through debates, political disputes or agons. Deliberative culture also encouraged other distinctive literary forms such as dialogs (political dialogs), polemical treatises, speeches or political satires.The paper underlines the significance of the Protestant Reformation to the Polish Renaissance culture, which introduced modernising tendencies and which expressed the ambitions of influence, participation, public activity, and co-deciding about the community. It stimulated modern way of thinking and shaped the model of discursive society and democratic Church.Bibliografia
Axer, J. (1996). Trening oratorski jako składnik wychowania obywatelskiego w systemie republikańskim. Przypadek polski. In: Retoryka antyczna i jej dziedzictwo. Red. M. Grzesiowski. Warszawa: Fundacja Aletheia - Polskie Towarzystwo Filo-logiczne, pp. 39-51.
Axer, J. (2010). Kultura polska z punktu widzenia mechanizmów recepcji tradycji an¬tycznej. Prolegomena do syntezy. In: Humanistyczne modele kultury nowożytnej wobec dziedzictwa starożytnego. Red. M. Prejs. "Humanizm polski. Syntezy" t. 5. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, pp. 15-82.
Borowski, A. (1990). Wymowa sejmowa w Polsce w latach 1550-1584. In: Cracovia litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w obie renesansu. Księga zbiorowa Między-narodowej sesji naukowej w czterechsetlecie zgonu Jana Kochanowskiego (w Krakowie 10-13 X 1984). Red. T. Ulewicz. Wrocław: Ossolineum, pp. 415-428.
Brzeziński, S. (2007). Kultura polityczna w świetle języka. O senacie i senatorach na sejmach Zygmunta Augusta. In: Nad społeczeństwem staropolskim. T. 1: Kultura - instytucje - gospodarka w XVI-XVIII stuleciu. Red. K. Łopatecki, W. Walczak. Białystok: Ośrodek BadańEuropy-Wschodniej - Uniwersytet w Białymstoku, pp. 97-106.
Ekes, J. (2001). Trójpodział władzy i zgoda wszystkich. Naczelne zasady "ustroju mieszanego" w staropolskiej refleksji politycznej. Siedlce: Instytut Historii Akademii Podlaskiej.
Grześkowiak-Krwawicz, A. (2011). Noble republicanism in the Polish-Lithuanian Commonwealth (an attempt at description). "Acta Poloniae Historica" 103, pp. 31-65.
Grześkowiak-Krwawicz, A. (2017). Rzeczpospolita - państwo czy wspólnota. Zmiany w systemie wartości w dyskursie politycznym XVIII w. In: Wartości polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Struktury aksjologiczne i granice cywilizacyjne. Red. A. Grześkowiak-Krwawicz, J. Axer. "Kultura Pierwszej Rzeczypospoitej w dialogu z Europą" t. 3. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 88-116. https://doi.org/10.31338/uw.9788323527893.pp.88-116
Grześkowiak-Krwawicz, A. (2018). Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia, idee. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Kacprzak, M. (2007). "Niech kamienie woła... Mikołaj Rej o roli literatury, pisarza i własnej twórczości. In: Mikołaj Rej w pięćsetlecie urodzin. Studia literaturoznawcze. Red. J. Sokolski, M. Cieński, A. Kochan. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, pp. 94-106.
Krzywy, R. (2008). Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
Maciuszko, J.T. (1997). Od reformy do Reformacji. In: Kościoły, wspólnoty, herezje. Szkice z tradycji chrześcijańskiej. Red. M. Dobkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, pp. 71-82.
Maciuszko, J.T. (2002). Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku, Warszawa: CHAT.
Maciuszko, J.T. (2013). Socjohistoryczne przesłanki rozwoju piśmiennictwa ewangelickiego w Polsce XVI-XVIII w. In: Kościoły luterańskie na ziemiach polskich (XVI-XX w.). T.1. Red. J. Kłaczkow, Toruń: Adam Marszałek, pp. 223-244.
Maliszewski, K. (2001). Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej. Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Milerski, B. (2000). Wartości kulturowe protestantyzmu. "Kalendarz Ekumeniczny" t. 1. http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/8985/Wartosci_kulturowe_Protestantyzmu.pdf. 6.10.2015.
Milerski, B. (2012). Pedagogiczne dziedzictwo protestantyzmu. "Gdański Rocznik Ewangelicki" t. 6, pp. 189-196.
Otwinowska, B. (1974). Język-naród-kultura. Antecedencje i motywy renesansowej myśli o języku. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
Pietrzyk-Reeves, D. (2011). Podstawy wspólnotowego ładu Rzeczypospolitej w XVI wieku a wpływ humanizmu i republikanizmu. In: Polska czyli… Idee wspólnoty poli¬tycznej i tożsamości narodowej w polskiej tradycji intelektualnej. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej. [In English: https://www.academia.edu/23957662/The_Foun-dations_of_Rzeczpospolita_in_the_16th_Century_and_the_Influence_of_Humanism_and_Republicanism
Pietrzyk-Reeves, D. (2012). Ład rzeczypospolitej. Polska myśl polityczna XVI wieku a klasyczna tradycja republikańska. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Płachcińska, K. (2000). Wizja społeczeństwa demokratycznego w mowach sejmowych z czasów Zygmunta Augusta. (Zarys problematyki). In: Od średniowiecza ku współczesności. Red. J. Okoń. Łódź: Wydawnictwo UŁ, pp. 244-249.
Płachcińska, K. (2002). Doskonałość słowa na straży doskonałości ustroju - z mów sejmowych w czasach Zygmunta Augusta. In: O doskonałości. Cz. 2. Red. A. Maliszewska. Łódź: AWŁ.
Płachcińska, K. (2004). Obraz kultury retorycznej społeczeństwa szlacheckiego na podstawie mów sejmowych z lat 1556-1564. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Płachcińska, K. (2006). Oracje z "Odprawy posłów greckich" w świetle mów sejmowych z czasów Jana Kochanowskiego. "Pamiętnik Literacki" 97, 4, pp. 203-228.
Płachcińska, K. (2018) "Swój urząd czynić". Profil obywatelski twórczości Jana Kochanowskiego. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Raszewska-Żurek, B. (2016). Zgoda w rozumieniu Polaków czasów staro- i średniopolskich. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
Winiarska, I. (2004). Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku. Warszawa: Semper.
Wojak, T. (red.) (1970). Wkład protestantyzmu do kultury polskiej. Z zagadnień protestantyzmu w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo "Zwiastun".
Zieliński, T.J. (1997). Protestancka alternatywa. Ewangelicyzm polski jako oferta społeczna. "Myśl Protestancka" nr 1, pp. 31-38.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.