Zarządzanie danymi badawczymi i ich udostępnianie – nowe zadania bibliotek akademickich na przykładzie Biblioteki Politechniki Gdańskiej

Abstrakt

Biblioteki akademickie zawsze były pionierami, jeśli chodzi o wdrażanie zasad otwartości, tworzenie narzędzi w postaci platform i repozytoriów, a także prowadzenie szkoleń dla kadry naukowej. Również w wypadku coraz intensywniejszego wdrażania polityki otwartego dostępu, w tym do danych badawczych, rola bibliotek akademickich i ich pracowników staje się kluczowa. Powstają nowe specjalizacje, takie jak bibliotekarz danych (data librarian) i data steward. Pracownicy tych specjalizacji nie tylko odpowiadają za szkolenia dla kadry naukowej z zagadnień dotyczących otwartych danych badawczych, ale oferują również bezpośrednią pomoc, świadczoną na rzecz zespołów badawczych w zakresie zarządzania danymi badawczymi i ich udostępniania. Usługi bibliotek świadczone naukowcom i instytucjom badawczym w celu wspomagania ich w procesie zarządzania danymi badawczymi ewoluują. Nowe obowiązki bibliotek różnią się od dotychczasowych zadań. Uczestnicząc w zarządzaniu danymi, bibliotekarze stają się częścią procesu badawczego od samego początku cyklu życia danych. Ich wiedza i zaangażowanie są oczekiwane na różnych etapach, od tworzenia planów zarządzania danymi poprzez zbieranie, opisywanie, przechowywanie i udostępnianie danych. Dodatkowo bibliotekarze będą również odpowiedzialni za zapewnienie właściwego wykorzystania i cytowania zbiorów danych przygotowywanych przez zespoły badawcze. Największym wyzwaniem dla bibliotekarza przyszłości będzie zrównoważenie zapotrzebowania na zarządzanie danymi badawczymi ze wszystkimi innymi zadaniami, za które bibliotekarze są odpowiedzialni. Zwiększa się liczba zasobów elektronicznych, a drukowane książki nie znikną z większości bibliotecznych półek, więc bibliotekarze będą zmuszeni łączyć tradycyjne zadania z obowiązkami związanymi z szybko zmieniającą się technologią. Celem artykułu jest przedstawienie działalności Centrum Kompetencji Otwartej Nauki w Bibliotece Politechniki Gdańskiej – pierwszej w Polsce jednostki aktywnie wspierającej proces zarządzania danymi na uczelni, a także świadczącej usługi doradcze i szkoleniowe na rzecz środowiska naukowego i bibliotekarskiego. Ma to na celu przedstawienie nowej formy organizacyjnej i funkcjonalnej w bibliotekach akademickich. Zastosowano metodę badań jakościowych – studium przypadku, która umożliwia poznanie i opisanie przypadków skrajnych, odstających od innych, znanych. Ma to na celu poszerzenie wiedzy na temat opisywanego zjawiska, a także dostarczenie danych porównawczych do dalszych badań nad nim.