Abstrakt
Celem badań opisanych w artykule było przedstawienie doświadczeń pracowników Biblioteki Jagiellońskiej związanych z wdrażaniem polityki otwartego dostępu na Uniwersytecie Jagiellońskim. Opisane działania skupiają się zarówno na historycznym aspekcie wdrażania polityki, jak i na działaniach kontynuowanych lub podjętych po ogłoszeniu związanych z tym aktów prawnych. Do zbierania danych zostały wykorzystane metody analizy i krytyki piśmiennictwa oraz studium przypadku, których zastosowanie pozwoliło szczegółowo opisać temat otwartego dostępu do nauki z perspektywy wdrożenia takiej polityki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na kanwie zgromadzonych doświadczeń można stwierdzić, że główne problemy we wdrażaniu otwartej nauki na uczelni to słaba znajomość tematu przez pracowników i brak dostatecznego finansowania. Do głównych zalet natomiast należą: nieograniczony dostęp oraz szersze rozpowszechnienie wyników badań i publikacji naukowych.
Bibliografia
Komunikat Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie informacji naukowej w epoce cyfrowej: dostęp, rozpowszechnianie i konserwacja {SEC(2007)181} /*COM/2007/0056 końcowy */, Bruksela 2007, https://tinyurl.com/bdeca9x4 [dostęp: 23.09.2022].
Kroes N., Zalecenie Komisji z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony (2012/417/UE), Dz. Urz. UE 2012, L 194/41, https://tinyurl.com/mrpn9twp [dostęp: 23.09.2022].
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1290/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające zasady uczestnictwa i upowszechniania dla programu „Horyzont 2020” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1906/2006, Dz. Urz. UE, L 347/81, https://tinyurl.com/4hamt46u [dostęp: 23.09.2022].
Strategia rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego do 2030 r., https://tinyurl.com/5n955bce [dostęp: 31.08.2022].
Zarządzenie nr 129 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie: utworzenia instytucjonalnego Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014, https://tinyurl.com/59mbn3p2 [dostęp: 8.08.2022].
Zarządzenie nr 130 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 grudnia 2014 roku w sprawie: trybu rejestracji dorobku publikacyjnego pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014, https://tinyurl.com/dtfws7am [dostęp: 8.08.2022].
Zarządzenie nr 71 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 23 października 2018 roku w sprawie trybu rejestracji dorobku publikacyjnego pracowników i doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz podawania nazwy Uniwersytetu Jagiellońskiego przy afiliowaniu publikacji, Kraków 2018, https://tinyurl.com/hw4e4af7 [dostęp: 8.08.2022].
Zarządzenie nr 109 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 20 grudnia 2019 roku w sprawie: Polityki otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych pracowników i doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019, https://tinyurl.com/34uhe6fk [dostęp: 10.08.2022].
Zarządzenie nr 110 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 20 grudnia 2019 roku w sprawie: powołania i ustalenia zakresu działania Pełnomocnika Rektora UJ ds. otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych, Kraków 2019, https://tinyurl.com/44r6h53s [dostęp: 10.08.2022].
Zarządzenie nr 5 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 21 stycznia 2022 roku w sprawie: Polityki otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych pracowników, doktorantów i studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2022, ttps://tinyurl.com/2p8vstx7 [dostęp: 27.08.2022].
Zarządzenie nr 6 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 21 stycznia 2022 roku w sprawie: powołania i określenia zakresu działania Koordynatora UJ ds. otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych oraz Zastępcy Koordynatora ds. otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych, Kraków 2022, https://tinyurl.com/45y895e6 [dostęp: 27.08.2022].
Adamiec A., Model oceny akademickich repozytoriów instytucjonalnych w Polsce w kontekście otwartej nauki, Warszawa 2021 (rozprawa doktorska), https://tinyurl.com/3wjxbef4 [dostęp: 9.10.2022].
Auksztol J., Urząd Statystyczny w Gdańsku, Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2020/2021 (wyniki wstępne), Gdańsk: GUS 2021, https://tinyurl.com/3km9m9t9 [dostęp: 31.08.2022].
Chand P., Murthy T.A.V., Prakash K., Gohel U., Institutional Repositories, Open Access Movement and OAI-PMH Complaint Software, Ahmedabad: INFLIBNET 2004, s. 52–64, https://tinyurl.com/yvn6nsku [dostęp: 7.10.2022].
Christian G., Open Access Initiative and the Developing World, „African Journal of Library Archives and Information Science” 2008, t. 18, nr 2, s. 1–11, https://tinyurl.com/22tanx56 [dostęp: 7.10.2022].
Diamond Open Access, 2022, https://en.wikipedia.org/wiki/Diamond_open_access [dostęp: 31.12.2022].
European Science Foundation, About Plan S, https://www.coalition-s.org [dostęp: 23.09.2022].
JISC, OpenDOAR Statistics, https://tinyurl.com/2u95ffek [dostęp: 9.10.2022].
Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce, MNiSW, https://tinyurl.com/46n8jj4n [dostęp: 4.06.2020].
KZB Krakowski Zespół Biblioteczny, Zespoły robocze: Zespół roboczy KZB ds. repozytorium otwartych danych badawczych uczelni krakowskich, http://www.kzb.krakow.pl/?page_id=12 [23.08.2022].
Lynch C., Institutional Repositories: Essential Infrastructure for Scholarship in the Digital Age, „ARL: A Bimonthly Report” 2003, nr 226, s. 1–7, https://tinyurl.com/3ttnhe4f [dostęp: 7.10.2022].
Morais R. et al., From Principles to Practices: Open Science at Europe’s Universities: 2020–2021 EUA Open Science Survey Results, Brussels: European University Association 2021, https://tinyurl.com/y54ny7e9 [dostęp: 30.08.2022].
Otwarta nauka, 2022, https://pl.wikipedia.org/wiki/Otwarta_nauka [dostęp: 9.08.2022].
Otwarty dostęp, 2022, https://pl.wikipedia.org/wiki/Otwarty_dost%C4%99p [dostęp: 30.08.2022].
Otwarta nauka na UJ: szkolenia, https://pod.uj.edu.pl/nasze-szkolenia [dostęp: 22.08.2022].
Poślada U., Rozwój idei otwartej nauki na przykładzie ośrodków uniwersyteckich w Polsce, „Folia Bibliologica” 2020, t. 62, s. 45–69. DOI: https://doi.org/10.17951/fb.2020.62.45-69
Raport nt. realizacji polityki otwartego dostępu do publikacji naukowych w latach 2015–2017, Warszawa 2018, https://tinyurl.com/yddhywhs [dostęp: 8.08.2022].
ROARMAP, Policies Adopted by Quarter, 2022, https://roarmap.eprints.org [dostęp: 30.08.2022].
Sójkowska I., Gruenpeter N., Polityki otwartości w Polsce, Koalicja Otwartej Edukacji, https://tinyurl.com/3vphrmym [dostęp: 31.08.2022].
Suber P., Otwarty dostęp, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2014. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515777
Szafrański L., Gromadzenie danych badawczych w Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego i wsparcie naukowców w zakresie otwartej nauki, „Biuletyn EBIB” 2020, nr 5, s. 5, https://tinyurl.com/573shpnf [dostęp: 23.08.2022].
Szafrański L., Otwarta nauka w opinii naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego, w: Horyzonty informacji, t. 3, red. P. Korycińska, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska 2021, s. 46–56, https://tinyurl.com/2f92wcmp [dostęp: 17.08.2022].
Szafrański L., Zarządzanie zasobami dokumentów elektronicznych w instytucjonalnych repozytoriach akademickich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich 2019, https://tinyurl.com/5f5f42vz [dostęp: 30.08.2022].
The Guild of European, About, https://www.the-guild.eu/about [dostęp: 18.08.2022].
UNESCO, UNESCO Recommendation on Open Science, Paris: UNESCO 2021, https://tinyurl.com/2s43ppsu [dostęp: 9.08.2022].
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, UJ w sieci The Guild, https://the-guild.uj.edu.pl/uj-w-sieci [18.08.2022].
Wałek A., Data Librarian and Data Steward – New Tasks and Responsibilities of Academic Libraries in the Context of Open Research Data Implementation in Poland, „Przegląd Biblioteczny” 2019, z. 4, s. 507. DOI: https://doi.org/10.36702/pb.634
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Leszek Szafrański
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.