Keywords
Gdańsk
Polish Academy of Sciences – Gdańsk Library
Raphanus (Meerrettich) Wenceslaus (ca. 1541–1599)
How to Cite
Number of views: 544
Number of downloads: 364
Abstract
This article examines and attempts to establish the provenance of the Gdańsk copies of two editions of De humani corporis fabrica (Basel 1543, 1555) by Andreas Vesalius. The investigation has made it possible to identify one copy that has been kept at Gdańsk Library, today attached to the Polish Academy of Sciences, since the first half of the seventeenth century. Originally, this particular copy belonged to the Wrocław (Breslau) and Opawa (Troppau) physician Wenceslaus Raphanus (Meerrettich). The book is now kept at the Gdańsk library along with over 220 other works of the same provenance and related mainly to medicine and surrounding sciences. A sizeable number of books in the Raphanus’es book collection were gifts and presents from prominent humanists he was in a friendly relationship, such as Andrzej Dudycz (Andreas Dudith, 1533–1589) or Amandus Polanus (1561–1610). The analysis of available source materials, including primarily the catalogues of the Gdańsk Library and auction catalogues of Gdańsk-based antiquarian booksellers, has made it possible to formulate a tentative hypothesis that it is highly probable that in the various collections housed in the city of Gdańsk there might have been as many as eight copies of the treatise written by the Brussel anatomist and physician Andreas Vesalius.
References
Rękopisy (wybór)
Album Academiae Vitebergensis, Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt, sygn. Yo (1).
Album amicorum van Bernardus Paludanus, Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, sygn. 133 M 63.
Engelcke A., Catalogus universalis Bibliothecae Senatus Gedanensis in suas classes distributus Anno M.D.C.LIX, Polska Akademia Nauk, Biblioteka Gdańska, sygn. Cat. Bibl. 7.
Index librorum, qui ex donatione munificentia et liberalitate philomusorum Bibliothecae Magnifici et Amplissimi Senatus Gedanensis inserti sunt, Polska Akademia Nauk, Biblioteka Gdańska, sygn. Cat. Bibl. 1.
Ioachimi Morsii Hamburgensis, Album academicum et apodemicum (Albi Morsiani), t. 2, s. 263, t. 3, s. 833, Lübeck, Statadtbibliothek, sygn. Ms. hist. 4° 25, 2.
System[atischer] Katalog v[on] Ewerbeck 1822 (20 teczek), Polska Akademia Nauk, Biblioteka Gdańska, sygn. Cat. Bibl. 16.
System[atischer] Katalog von Ewerbeck. Alphabet[ische] Indices der einzelnen Fächer, 17 tomów, ok. 1826, Polska Akademia Nauk, Biblioteka Gdańska, sygn. Cat. Bibl. 18.
Stare druki (wybór)
Bibliothecae Breynianae pars prior sive catalogus librorum philologico-philosophico-historicorum itinerariorum, imprimis autem medicorum, botanicorum et historiae naturalis scriptorum..., Gedani: typis Jo. Fried. Bartels [1765].
Catalogus variorum librorum, theologicorum, iudicorum, historicorum, philosophicorum ac miscellaneorum…, Gedani: [P. Pater] 1715.
Crato von Krafftheim J., Ordnung der preservation... wider die Pestilenz, Breslau: durch Crispinum Scharffenberg 1555.
Cunradi J.H.C.F., Silesia togata, sive Silesiorum doctrina et virtutibus clarissimorum elogia, singulis distichis comprehensa, Lignicii: Sumptibus Haeredum Rorlachianorum 1706.
Elenchus Librorum, Bibliothecam [...] Georgii Segeri, Philosof. & Medicinae Doctoris [...], Gedani: typis Rhetianis 1679.
Hecker J.J., Betrachtung des menschlichen Körpers nach der Anatomie und Physiologie…, Halle: Waisenhaus 1734.
Köhler J.D., Schlesische Kern-Chronicke, oder Fortgesetzte und mehr ausgeführte Nachricht von Schlesischen Geist und weltlichen alten und neuen Geschichte..., Frankfurt, Leipzig: bey Johann Leonhard Buggeln 1714.
Moller J., Cimbria Literata sive scriptorum Ducatus utriusque Slesvicensis et Holsatici..., t. 1, Havniae 1744.
Raphanus W., Carmen de salutifera nativitate et gloriosa resurrectione Iesu Christi, Wittenberg 1566.
Raphanus W., Carmen heroicum de passione, morte et resurrectione, Salvatoris et Redemtoris (sic!) nostri Iesu Christi ex Esaiae Cap. LIII. Scriptum ad ornatissimum et Integrrimum virum […] Dominum Ioannem Morenbergium, Mecoenatem suum summe observandum…, [s.l.]: [s.n.] 1565.
Scholtz L. von Rosenau, Epistolarum philosophicarum medicinalium ac chymicarum: a summis nostrae aetatis philosphis ac medicis exaratum volume..., Francofurti ad Moenum: apud Andreae Wecheli haeredes, Claudium Marnium i Ioan. Aubrium 1598.
Vesalius A., Anatomicarum Gabrielis Falloppii Observationum Examen, Venetiis: apud Franciscum de Franciscis, Senensem 1564.
Vesalius A., Chirurgia magna in septem libros digesta..., Venetiis: ex officina Valgrisiana 1569.
Vesalius A., De humani corporis fabrica libri septem, Basileae: ex officina Joannis Oporini 1543.
Vesalius A., De humani corporis fabrica libri septem, Basileae: ex officina Joannis Oporini 1555.
Vesalius A., De humani corporis fabrica…, Lugduni: apud Joan. Tornaesium 1552.
Vesalius A., Epistola, docens venam axillarem dextri cubiti in dolore laterali secandam: et melancholicum succum ex venae portae ramis ad sedem pertinentibus, purgari, Basileae: in officina Roberti Winter 1539.
Vesalius A., Epistola, rationem modumque propinandi radicis Chynae decocti, quo nuper invictissimus Carolus V. Imperator usus est, pertractans…, Basileae: ex officina Joannis Oporini 1546.
Vesalius A., Institutionum anatomicarum secundum Galeni sententiam ad candidatos medicinae Libri quatuor, per Joannem Guinterium Andernacum medicum…, Venetiis: in officina D. Bernardini 1538.
Vesalius A., Paraphrasis, in nonum librum Rhazae medici Arabis clariss ad Regem Almansorem, de singularum corporis partium affectuum curatione, autore…, Lovanii: ex officina Rutgeri Rescii 1537.
Vesalius A., Radicis Chynae usus..., Lugduni: sub Scuto Coloniensi 1547.
Vesalius A., Tabulae Anatomicae Sex, Venetiis: B. Vitalis Venetus sumptibus Joannis Stephani Calcarensis Prostrant vero in officina D. Bernardi 1538.
Opracowania
Almási G., The Uses of Humanism. Johannes Sambucus (1531–1584), Andreas Dudith (1533–1589), and the Republic of Letters in East Central Europe, Leiden, Boston: Brill 2009.
Babnis M., August Bertling (1838–1895) – bibliotekarz i bibliofil, „Libri Gedanenses” 1997, s. 131–147.
Baliński A., 1944. Ewakuacja i rozproszenie, w: Kronika Biblioteki Gdańskiej 1596–2016, red. A. Baliński, A. Frąckowska, M. Otto, Gdańsk: Polska Akademia Nauk, Biblioteka Gdańska 2017, s. 174–175.
Bibliotheca Senatus Gedanensis 1596–1996. Dzieje i zbiory, red. M. Babnis, Z. Nowak, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie 1998.
British Museum General Catalogue of Printed Books, t. 248, London: The Trustees of the Britisch Museum 1964.
Carter P., Kelly W.A., Edinburgh University Library, w: Handbuch deutscher historischer Buchbestände in Europa, t. 10 (Great Britain and Ireland), Hildesheim, Zürich, New York: Olms-Weidmann 2000, s. 212–219.
Dudithius A., Epistulae, red. L. Szczucki, T. Szepessy, P. VI 1577–1580, Budapest: Akadémiai Kiadó, Argumentum Kiadó 2002 (Bibliotheca Scriptorum Medii Recentisque Aevorum. Series Nova. T. XIII/VI).
Dzienis H., Asaricus Daniel, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. 1, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie 1992, s. 44.
Favaro A., Atti della Nazione Germanica Artista nello Studio di Padova…, t. 1, Venezia: A Spese della Societa 1911.
Glesinger L., Andrija Dudić o Vesalovoj Smrti, „Liječnički Vjesnik Glasilo Zbora Liječnika Hrvatske” (The Journal of The Medical Association of Croatia), R. 78, z. 11–12, s. 555–561.
Groth A., Günter Otto, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. 2, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie 1994, s. 148.
Haebler K., Rollen- und Plattenstempel des XVI. Jahrhunderts (Sammlung Bibliothekswissenschaftlicher Arbeiten, z. 41), Leipzig 1928 (Martino Publisching 2008).
Helwig H., Handbuch der Einbandkunde, t. 2, Hamburg: Maximilian-Gesellschaft 1954.
Henschel A.W.E.T., Crato von Kraftheim’s Leben und ärztliches Wirken, Breslau: Max 1853, https://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10727380_00004.html [dostęp: 12.06.2019].
Henschel A.W.E.T., Iatrologiae Silesiae specimen primum, exhibens brevissimam medicorum Silesiacorum. Notitiam cui catalogus medicorum Silesiae recentiorum eorumque celebriorum adjectus est prodromus edidit…, Vratislaviae: apud Friedlaender 1837, https://polona.pl/item/iatrologiae-silesiae-specimen-primumexhibens-brevissimam-medicorum-silesiacorum,OTgwNzc5MzM/#info:metadata [dostęp: 12.06.2019].
Jędrzejowska H., Pelczarowa M., Katalog inkunabułów Biblioteki Miejskiej w Gdańsku, Gdańsk: Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku 1954.
Kaczorowski W., Śląscy lekarze XV–XVII wieku. Źródła biograficzne do dziejów medycyny na Śląsku, „Kwartalnik Opolski” 1996, nr 2, s. 49–62.
Kaczorowski W., Środowisko lekarskie Opawy w XVI–XVII wieku, w: Slezsko v dějinách českého státu. Sborník příspěvků z vědecké konference, pořádané pod záštitou prezidenta České republiky Václava Havla u příležitosti 50. výročí Slezského ústavu SZM v Opavě, red. M. Borák, Šenov u Ostravy: Tilia 1998 s. 243–250.
Kaczorowski W., Środowisko lekarskie Opawy w XVI–XVII wieku, „Zeszyty Naukowe. Historia. Uniwersytet Opolski” 1998, t. 35, s. 141–147.
Karpp-Jacottet S., Beispiel einer „Plattenhäufung” auf einem Wittenberger Renaissance-Einband der Universitätsbibliothek Leipzig, „Einband-Forschung” 1999, t. 5, s. 37–41.
Karzel O., Die Reformation in Oberschlesien. Ausbreitung und Verlauf, Würzburg: Holzner-Verlag 1979 (Quellen und Darsellungen zur Schlesischen Geschichte).
Katalog druków XVI wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, red. H. Mieczkowska, t. 5, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2015.
Kühne H., Der Wittenberger Buch- und Papierhandel in 16. Jahrhundert, w: 450 Jahre Reformation, red. L. Stern, M. Steinmetz, Berlin: VEB Deutscher Verlag d. Wissenschaften 1967, s. 301–321.
Kurkowa A., Gdański ekslibris XV–XVIII wieku. Katalog wystawy, Gdańsk: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1978.
Kurkowa A., Jakub i Jan Filip Breynowie. Studium z dziejów kultury książki XVII i XVIII wieku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1989.
Loth E., Gdańska szkoła anatomiczna 1584–1812, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny oraz Historii Nauk Przyrodniczych” 1928, t. 8, z. 1, s. 1–20, [208]–228.
Lumpe A., Morsius, Joachim, w: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, t. 6, Hamm: Verlag Traugott Bautz 1993, szp. 146–150.
Maciejewska I., Śladami twórców kultury literackiej Prus Królewskich XVI i XVII wieku rodem ze Śląska, „Acta Cassubiana” 2001, t. 3, s. 79–86.
Majewski M., Ewerbeck Chrystian Gotfryd, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. 1, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie 1992, s. 394–395.
Margócsy D., Somos M., Joffe S.N., The Fabrica of Andreas Vesalius. A Worldwide Descriptive Census, Ownership, and Annotations of the 1543 and 1555 editions, Leiden, Boston: Brill 2018 (Medieval and Early Modern Philosophy and Science, t. 28).
Mokrzecki L., Georg Seger, w: Polski słownik biograficzny (IPSB), www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/georg-seger [dostęp: 14.07.2019].
Möller K.P, Oberschlesische Autoren 1450–1620, w: Oberschlesische Dichter und Gelehrte vom Humanismus bis Barock, red. G. Kosellek, Bielefeld: Aisthesis Verlag 2000, s. 487–547.
Nadolski B., Wyjazdy młodzieży gdańskiej na studia zagraniczne w XVII wieku, „Rocznik Gdański” 1965, t. 24, s. 173–217.
Foerstemann K.E., Album Academiae Vitebergensis ab A. Ch. MDII usque ad A. MDLX, Lipsiae: Sumptibus et typis Caroli Tauchnitii 1841.
Nierzwicki K., Chełmiński egzemplarz „De humani corporis fabrica” Andreasa Vesaliusa (Bazylea 1555) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, w: W świecie bibliologii i informatologii. Księga dedykowana Profesor Bronisławie Woźniczce-Paruzel w 70. rocznicę urodzin, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2019, s. [59]–98.
Nierzwicki K., Warszawski egzemplarz „De humani corporis fabrica” Andreasa Vesaliusa (Bazylea 1555) ze zbiorów Biblioteki Narodowej: przyczynek do dziejów recepcji anatomii wesaliańskiej w Polsce, w: Dawnych ksiąg niesyty: tom studiów dedykowanych profesorowi Januszowi Tondelowi na siedemdziesięciolecie urodzin, red. I. Imańska, A. Wagner, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2016, s. 167–203.
Nierzwicki K., Wenzel Meerrettich – śląski lekarz i bibliofil epoki Renesansu (w przygotowaniu).
Ogonowska E., Engelke (Engelcke) Adrian, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, red. S. Gierszewski, t. 1, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie 1992, s. 389.
Paluchowski P., Fabricius Vincentius, w: Gedanopedia, https://www.gedanopedia.pl/index.php?title=FABRICIUS_VINCENTIUS [dostęp: 11.07.2019].
Paluchowski P., Hecker Johann, w: Gedanopedia, https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=HECKER_JOHANN [dostęp: 12.05.2019].
Pelczar M., Wspomnienia z pierwszego roku pracy w Bibliotece Gdańskiej 1945–1946, „Libri Gedanenses” 1968, s. 7–34.
Rudolph G., Un médecin allemand à Paris. Wilhelm Behn (1808–1878). Rapport sur un journal inédit de 1834, „Histoire des sciences médicales” 1995, t. 29, 1, s. 71–80.
Saunders, J.B. de C.M., O’Malley Ch.D., The illustrations from the works of Andreas Vesalius of Brussels, New York: Dover Publications 2006.
Schiller H., Lehrbuch der Geschichte der Pädagogik…, Leipzig: O.R. Reisland 1894.
Schindler G., Hecker, Julius, „Neue Deutsche Biographie” 1969, t. 8, s. 182, https://www.deutsche-biographie.de/pnd118547518.html#ndbcontent [dostęp: 12.06.2019].
Schirmer U., Buchdruck und Buchhandel im Wittenberg des 16. Jahrhunderts. Die Unternehmer Christian Döring, Hans Lufft und Samuel Selfisch, w: Buchdruck und Buchkultur im Wittenberg der Reformationszeit, red. S. Oehmig, Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt 2015, s. 169–189.
Schwarz F., Danziger Ärzte im 16.–18. Jahrhundert, „Danziger familiengeschichtliche Beiträge” 1939, z. 4, s. [27]–36.
Schwarz F., Danziger Ärzte im 16.–18. Jahrhundert. II 1600–1650, „Danziger familiengeschichtliche Beiträge” 1940, z. 5, s. [21]–32.
Schwarz F., Danziger Ärzte im 16.–18. Jahrhundert III 1651–1699, „Danziger familiengeschichtliche Beiträge” 1941, z. 6, s. [13]–22 (edycja Hamburg 1988).
Schwarz F., Die Anfänge der Danziger Stadtbibliothek, „Zentralblatt für Bibliothekswesen” 1935, z. 4, s. 189–201.
Senf M., Die Buchbinder-Innung zu Wittenberg im 16. Jahrhundert, Wittenberg: Tietze 1909.
Senf M., Die Wittenberger Buchbinder im 16. Jahrhundert, „Zentralblatt für Bibliothekswesen” 1911, s. 208–214.
Siegfried C., Rudinger, Esrom, „Allgemeine Deutsche Biographie” 1889, t. 29, s. 470, https://www.deutsche-biographie.de/pnd117598690.html#adbcontent [dostęp: 12.06.2019].
Siek B., Szarszewski A., „Vitae medicorum Gedanensium” Ludwiga von Hammena i Valentina Schlieffa, Gdańsk: Wydawnictwo Athenae Gedanenses 2015.
Siraisi N.G., Communities of Learned Experience. Epistolary Medicine in the Renaissance, Baltimore: The Johns Hopkins University Press 2013.
Sokół S., Historia gdańskiego cechu chirurgów 1454–1820, Wrocław, Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1957.
Sokół S., Medycyna w Gdańsku w dobie Odrodzenia, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1960 (Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, XIV).
Sokół S., Pelczarowa M., Księgozbiór gdańskich lekarzy Krzysztofa i Henryka Heyllów, Gdańsk: Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk 1963.
Štěpán V., Der Troppauer Stadtschreiber Heinrich Polan von Polansdorf und sein Sohn Amand, w: Oberschlesische Dichter und Gelehrte vom Humanismus bis Barock, red. G. Kosellek, Bielefeld: Aisthesis Verlag 2000, s. 247–253.
Szafran P., Katalog aukcyjny i aukcja biblioteki Fryderyka Fabriciusa w 1727 roku na tle aukcji bibliofilskich w Gdańsku do końca XVIII wieku, „Libri Gedanenses” 1968, s. 55–106.
Szafran P., Z problematyki badawczej studiów nad mieszczańskimi księgozbiorami prywatnymi w Gdańsku XVII–XVIII w., „Rocznik Gdański” 1971, t. 31, s. 73–92.
Szarszewski A., Medycyna i jej więzi z Gdańskim Gimnazjum Akademickim, w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 5, Źródła i artykuły, red. L. Mokrzecki, M. Brodnicki, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2012, s. 81–90.
Szczucki L., Solitudo Moraviana. Andrzej Dudycz w Paskowie 1577–1579, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1991, t. 36, s. 103–131.
Uczniowie Hipokratesa nad Motławą, red. A. Szarszewski, M. Otto, Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny, PAN Biblioteka Gdańska, Muzeum Narodowe w Gdańsku 2017.
Walde O., Neue Bücher- und Bibliotheksgeschichtliche Forschungen in deutschen Bibliotheken, „Nordisk Tidskrift för Bok- och Biblioteksväsen” 1942, t. 29, s. 165–262.
Welti M.E., Die Bibliothek des G.B. Bonifacio, Marchese d’Oria (1517–1597). Der Grundstock der Bibliothek Danzig der Polnischen Akademie der Wissenschaften, Bern, Frankfurt am Main, New York: Peter Lang 1985.
Welti M.E., Giovanni Bernardino Bonifacio, Marchese d’Oria im Exil 1557–1597. Eine Biographie und ein Beitrag zur Geschichte des Philippismus, Genève: Librairie Droz 1976 (Travaux D’Humanisme et Renaissance, CL).
Wittenberg A., Ludolphus Schrader Doctor Iuris et Ordinarius, „Einband-Forschung” 1999, t. 4, s. 29–34.
Zonta C., Schlesier an italienischen Universitäten der Frühen Neuzeit 1526–1740, Stuttgart 2000 (maszynopis). Zonta C., Schlesische Studenten an italienischen Universitaten. Eine prosopographische Studie zur friihneuzeitlichen Bildungsgeschichte, Köln, Weimar, Wien: Böhlau Verlag 2004 (Neue Forschungen zur Schlesischen Geschichte, t. 10).
Zukal J., Troppauer Arztewesen im 16. und 17. Jahrhundert, „Zeitschrift für Geschichte und Kulturgeschichte Österreichisch-Schlesiens” 1910/1911, z. 3/4, s. 102–113.
License
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.