Pasek boczny artykułu
Pobrania
Treść głównego artykułu
Abstrakt
Activities of monastic schools in the 17th and 18th centuries is a very interesting issue.
The history of students and alumni of these schools deserves special attention. The article analyzes issues related to the recruitment to monastic schools, the social and territorial origin of students, the number of schoolgirls, the age at which they started education, staying in neophytes’ monastic schools and the further fate of the students. All these issues allow to broaden current knowledge
about the upbringing of women in modern times.
Archival source edits and studies have been used to write the article. A full list thereof has been supplied in the bibliography. This paper presents the most important issues concerning students of monastic schools.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Referencje
- Archiwum Benedyktynek w Staniątkach (ABSt.)
- Dzieje klasztorne od fundacyji aż dotąd [...] XIII–XIX w., sygn. 203.
- Metryka szkoły szlachetnej 1784–1818, sygn. 1349.
- Regestr sióstr Zakonu Św. Ojca Benedykta klasztoru staniąteckiego, w który się wpisuje każdej siostry czas przyjęcia jej do Zakonu, czas profesji i czas zejścia z tego świata, XVI–XX w., sygn. 361.
- Regestr sióstr zakonu Świętego Ojca Benedykta panien klasztoru staniąteckiego, w który się wpisuje każdy panny siostry czas przyjęcia do zakonu: czas profesji i czas zejścia z tego świata, sygn. 552.
- Szkoła PP. Benedyktynek w Staniątkach 1786–1913, sygn. 1383.
- Archiwum Bernardynek w Krakowie (ABer.Kr.)
- Akta dotyczące spraw personalnych i posagowych następujących sióstr w klasztorze bernardynek w Krakowie, 1648–1850, sygn. 133.
- Regestr wielebnych panien zakonnic trzeciej reguły Franciszka ś. w klasztorze pod tytułem Józefa ś. w mieście stołecznym Krakowskim, 1608–1909, sygn. 129.
- Archiwum Klarysek w Krakowie (AKKr.)
- Regestra kassalne roku 1792, sygn. E 150.
- Archiwum Norbertanek w Imbramowicach (ANI)
- Historia domowa klasztoru imbramowskiego Zakonu Premonstrateńskiego, odemnie Katarzyny Bąkowski ksieni ręką własną pisana, i sobie dla pamięci i sukcesorkom dla informacji dalszej zostawiona, a w roku Pańskim 1741 zaczęta [1741–1758], sygn. A 28.
- Historia domowa klasztoru imbramowskiego Zakonu Premonstrateńskiego opisująca elekcją przełożeńską, przyjmowania na próbę do nowicjatu, do profesji, obrania na urzędy, śmierci zakonne i inne dzieje przypadające dla wiadomości w teraźniejszym i przyszłym czasie potrzebne.
- Za przełożeństwa najprzewielebniejszej JMCi Panny Agnieszki Felicjanny Otfinowski ksieni konwentu naszego zaczęta dani 12 stycznia RP 1783 przez niegodną pisarkę (1779–1785), sygn. A 32.
- Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu (BDS)
- Kronika konwentu radomskiego wielebnych panien zakonnych reguły S.O. Benedykta od przełożeństwa Katarzyny Leżeński, sygn. G 1261.
- Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (B PAU i PAN Kr.)
- Katalog albo porządek do zakonu przyjścia i śluby P[anu] B[ogu] oddania zakonnych panien reguły ś[więtej] Brygidy przy kościele P. Mariey w Lublinie, po wizytacjej Jaśnie Oświeconego Xsiążęcia Je[go] M[ości] X[iędza] Jerzego Radziwiłła kardynała ś[więtego] kościoła rzymskie[go] biskupa krakowskie[go] przez Wielebną Pannę Agnieszkę Jastkowską ksienią tego klasztoru uczyniony, w roku Pańskim 1596 w miesiącu grudniu, sygn. 2335.
- Brzostowski K.K., Zebranie z listów papieskich, które bullą zowią z conciliów, wyroków, odpowiedzi i różnych praw kościelnych dla nauki ww panien zakonnych do druku podane roku Pańskiego 1710, Wilno 1710.
- Dzieje klasztoru sandomirskiego od roku 1615. 30 października. Spisane w roku 1763 za przełożeństwa P. Maryanny Siemianowski ksieni 13, tom pierwszy, oprac. A. Szylar, Sandomierz 2005.
- Instrukcja Ichmościom XX Komisarzom klasztorów Panien Zakonnych jurysdykcji biskupiej podległych, z przydatkiem praw, ustaw i konstytucji kościelnych o zakonnicach przedrukowana R.P. 1757, Kraków 1757.
- Kronika klasztorna sióstr norbertanek w Imbramowicach 1703–1741, oprac. W. Bielak, W.W. Żurek, Kielce 2011.
- Kronika pierwsza – metryka (benedyktynek radomskich), oprac. A.M. Borkowska, w: K. Górski, A . Borkowska, Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVIII w., Warszawa 1984, s. 278–328.
- Krótka instrukcja o Domu Panieńskim, w: J. Bar, Najstarsze dokumenty Zgromadzenia Panien Prezentek, „Nasza Przeszłość” 1958, t. 7, s. 280–282. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1958.7.277-298
- Reguła Ojca Świętego Benedykta, Kraków 1646.
- Ustawy Domu Panieńskiego przez szlachetną i pamięci pobożną matronę, Zofią z Maciejowic Czeską pod tytułem Ofiarowania Najświętszej Panny Maryjej w Krakowie roku P. 1623, dnia 11 maja fundowanego. Według reguły św. Eufemii, za pozwolenie ojca świętego Aleksandra
- VII przez J.O. Jego Mości X. Piotra Gembickiego przeniesione, a przez sukcesora jego J.O. J.X. Andrzeja Trzebnickiego podane (13 I 1660), powtornie przez J.O. Xcia J.M. Jana z Małachowic Małachowskiego (1698) reasumowane, Kraków 1698.
- Zamoscen T ., Pszczółka w bursztynie, Kraków 1627.
- Bogucka M., Białogłowa w dawnej Polsce, Warszawa 1998.
- Borkowska M., Leksykon zakonnic epoki przedrozbiorowej. Polska Centralna i Południowa, t . 2, Warszawa 2005.
- Borkowska M., Mikołaj z Mościsk i reguła tercjarek dominikańskich, „Nasza Przeszłość” 1999, t. 92, s. 137–230. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1999.92.137-230
- Borkowska M., Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002.
- Borkowska M., Wypadki oblacji po soborze trydenckim, „Nasza Przeszłość” 2005, t. 103, s. 171–188. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2005.103.171-188
- Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.
- Chotkowski W., Historia polityczna dawnych klasztorów panieńskich w Galicji 1773–1848, Kraków 1905.
- Dygat A., Rybak A., Odrodzenie klasztoru zwierzynieckiego za ksieni Doroty Kątskiej (1591–1643), „Nasza Przeszłość” 1977, t. 47, s. 171–210. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1977.47.171-210
- Fabiani B., Warszawski dwór Ludwiki Marii, Warszawa 1976.
- Gąsior R., Matuła T., Szkoła Sióstr Prezentek w Krakowie w latach 1627–1918, Lublin 1998.
- Kłoczowski J., Wspólnoty zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010.
- Krukowski J., Szkolnictwo parafialne Krakowa w XVII wieku, Kraków 2001.
- Litak S., Francuski nurt w wychowaniu i szkolnictwie w Polsce w XVII i XVIII w., w: Ecclesia Posnaniensis Opuscula Mariano Banaszak Septuagenario Dedicata, Poznań 1998, s. 171–198.
- Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten... Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
- Szylar A., Działalność handlowa benedyktynek sandomierskich w XVIII i na początku XIX wieku, „Studia Historyczne” 2005, R. 48, z. 2 (190), s. 167–189.
- Szylar A., Działalność wychowawczo-edukacyjna żeńskich zgromadzeń zakonnych w Małopolsce w okresie potrydenckim do 1815 roku, Kraków 2012.
- Szylar A., Klasztor jako „dom wspólnej samotności”, w: Dom. Codzienność i święto. Przestrzeń domowa – ludzie i rzeczy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków 2018, s. 40–52.
- Szylar A., Mistrzynie panien świeckich w klasztornych szkołach żeńskich w XVII–XVIII i początkach XIX wieku (w druku).
- Szylar A., Naprzód zaraz wstaną, kiedy ich obudzą…, czyli panny świeckie na edukacji u wizytek warszawskich w XVIII wieku, w: Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i w dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, Warszawa 2012, s. 211–230.
- Szylar A., Nasze naymilsze siestrzyczki... czyli habitki w klasztorze Wizytek Warszawskich w XVII wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2010, t. 26, s. 19–36. DOI: https://doi.org/10.14746/bhw.2010.26.2
- Targosz K., Sawantki w Polsce w XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich, Warszawa 1997 .
- Targosz K., Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646–1667), Wrocław–Warszawa–Kraków-Gdańsk 1975.
Referencje
Archiwum Benedyktynek w Staniątkach (ABSt.)
Dzieje klasztorne od fundacyji aż dotąd [...] XIII–XIX w., sygn. 203.
Metryka szkoły szlachetnej 1784–1818, sygn. 1349.
Regestr sióstr Zakonu Św. Ojca Benedykta klasztoru staniąteckiego, w który się wpisuje każdej siostry czas przyjęcia jej do Zakonu, czas profesji i czas zejścia z tego świata, XVI–XX w., sygn. 361.
Regestr sióstr zakonu Świętego Ojca Benedykta panien klasztoru staniąteckiego, w który się wpisuje każdy panny siostry czas przyjęcia do zakonu: czas profesji i czas zejścia z tego świata, sygn. 552.
Szkoła PP. Benedyktynek w Staniątkach 1786–1913, sygn. 1383.
Archiwum Bernardynek w Krakowie (ABer.Kr.)
Akta dotyczące spraw personalnych i posagowych następujących sióstr w klasztorze bernardynek w Krakowie, 1648–1850, sygn. 133.
Regestr wielebnych panien zakonnic trzeciej reguły Franciszka ś. w klasztorze pod tytułem Józefa ś. w mieście stołecznym Krakowskim, 1608–1909, sygn. 129.
Archiwum Klarysek w Krakowie (AKKr.)
Regestra kassalne roku 1792, sygn. E 150.
Archiwum Norbertanek w Imbramowicach (ANI)
Historia domowa klasztoru imbramowskiego Zakonu Premonstrateńskiego, odemnie Katarzyny Bąkowski ksieni ręką własną pisana, i sobie dla pamięci i sukcesorkom dla informacji dalszej zostawiona, a w roku Pańskim 1741 zaczęta [1741–1758], sygn. A 28.
Historia domowa klasztoru imbramowskiego Zakonu Premonstrateńskiego opisująca elekcją przełożeńską, przyjmowania na próbę do nowicjatu, do profesji, obrania na urzędy, śmierci zakonne i inne dzieje przypadające dla wiadomości w teraźniejszym i przyszłym czasie potrzebne.
Za przełożeństwa najprzewielebniejszej JMCi Panny Agnieszki Felicjanny Otfinowski ksieni konwentu naszego zaczęta dani 12 stycznia RP 1783 przez niegodną pisarkę (1779–1785), sygn. A 32.
Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu (BDS)
Kronika konwentu radomskiego wielebnych panien zakonnych reguły S.O. Benedykta od przełożeństwa Katarzyny Leżeński, sygn. G 1261.
Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (B PAU i PAN Kr.)
Katalog albo porządek do zakonu przyjścia i śluby P[anu] B[ogu] oddania zakonnych panien reguły ś[więtej] Brygidy przy kościele P. Mariey w Lublinie, po wizytacjej Jaśnie Oświeconego Xsiążęcia Je[go] M[ości] X[iędza] Jerzego Radziwiłła kardynała ś[więtego] kościoła rzymskie[go] biskupa krakowskie[go] przez Wielebną Pannę Agnieszkę Jastkowską ksienią tego klasztoru uczyniony, w roku Pańskim 1596 w miesiącu grudniu, sygn. 2335.
Brzostowski K.K., Zebranie z listów papieskich, które bullą zowią z conciliów, wyroków, odpowiedzi i różnych praw kościelnych dla nauki ww panien zakonnych do druku podane roku Pańskiego 1710, Wilno 1710.
Dzieje klasztoru sandomirskiego od roku 1615. 30 października. Spisane w roku 1763 za przełożeństwa P. Maryanny Siemianowski ksieni 13, tom pierwszy, oprac. A. Szylar, Sandomierz 2005.
Instrukcja Ichmościom XX Komisarzom klasztorów Panien Zakonnych jurysdykcji biskupiej podległych, z przydatkiem praw, ustaw i konstytucji kościelnych o zakonnicach przedrukowana R.P. 1757, Kraków 1757.
Kronika klasztorna sióstr norbertanek w Imbramowicach 1703–1741, oprac. W. Bielak, W.W. Żurek, Kielce 2011.
Kronika pierwsza – metryka (benedyktynek radomskich), oprac. A.M. Borkowska, w: K. Górski, A . Borkowska, Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVIII w., Warszawa 1984, s. 278–328.
Krótka instrukcja o Domu Panieńskim, w: J. Bar, Najstarsze dokumenty Zgromadzenia Panien Prezentek, „Nasza Przeszłość” 1958, t. 7, s. 280–282. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1958.7.277-298
Reguła Ojca Świętego Benedykta, Kraków 1646.
Ustawy Domu Panieńskiego przez szlachetną i pamięci pobożną matronę, Zofią z Maciejowic Czeską pod tytułem Ofiarowania Najświętszej Panny Maryjej w Krakowie roku P. 1623, dnia 11 maja fundowanego. Według reguły św. Eufemii, za pozwolenie ojca świętego Aleksandra
VII przez J.O. Jego Mości X. Piotra Gembickiego przeniesione, a przez sukcesora jego J.O. J.X. Andrzeja Trzebnickiego podane (13 I 1660), powtornie przez J.O. Xcia J.M. Jana z Małachowic Małachowskiego (1698) reasumowane, Kraków 1698.
Zamoscen T ., Pszczółka w bursztynie, Kraków 1627.
Bogucka M., Białogłowa w dawnej Polsce, Warszawa 1998.
Borkowska M., Leksykon zakonnic epoki przedrozbiorowej. Polska Centralna i Południowa, t . 2, Warszawa 2005.
Borkowska M., Mikołaj z Mościsk i reguła tercjarek dominikańskich, „Nasza Przeszłość” 1999, t. 92, s. 137–230. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1999.92.137-230
Borkowska M., Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002.
Borkowska M., Wypadki oblacji po soborze trydenckim, „Nasza Przeszłość” 2005, t. 103, s. 171–188. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2005.103.171-188
Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.
Chotkowski W., Historia polityczna dawnych klasztorów panieńskich w Galicji 1773–1848, Kraków 1905.
Dygat A., Rybak A., Odrodzenie klasztoru zwierzynieckiego za ksieni Doroty Kątskiej (1591–1643), „Nasza Przeszłość” 1977, t. 47, s. 171–210. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1977.47.171-210
Fabiani B., Warszawski dwór Ludwiki Marii, Warszawa 1976.
Gąsior R., Matuła T., Szkoła Sióstr Prezentek w Krakowie w latach 1627–1918, Lublin 1998.
Kłoczowski J., Wspólnoty zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010.
Krukowski J., Szkolnictwo parafialne Krakowa w XVII wieku, Kraków 2001.
Litak S., Francuski nurt w wychowaniu i szkolnictwie w Polsce w XVII i XVIII w., w: Ecclesia Posnaniensis Opuscula Mariano Banaszak Septuagenario Dedicata, Poznań 1998, s. 171–198.
Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten... Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
Szylar A., Działalność handlowa benedyktynek sandomierskich w XVIII i na początku XIX wieku, „Studia Historyczne” 2005, R. 48, z. 2 (190), s. 167–189.
Szylar A., Działalność wychowawczo-edukacyjna żeńskich zgromadzeń zakonnych w Małopolsce w okresie potrydenckim do 1815 roku, Kraków 2012.
Szylar A., Klasztor jako „dom wspólnej samotności”, w: Dom. Codzienność i święto. Przestrzeń domowa – ludzie i rzeczy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Kraków 2018, s. 40–52.
Szylar A., Mistrzynie panien świeckich w klasztornych szkołach żeńskich w XVII–XVIII i początkach XIX wieku (w druku).
Szylar A., Naprzód zaraz wstaną, kiedy ich obudzą…, czyli panny świeckie na edukacji u wizytek warszawskich w XVIII wieku, w: Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i w dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, Warszawa 2012, s. 211–230.
Szylar A., Nasze naymilsze siestrzyczki... czyli habitki w klasztorze Wizytek Warszawskich w XVII wieku, „Biuletyn Historii Wychowania” 2010, t. 26, s. 19–36. DOI: https://doi.org/10.14746/bhw.2010.26.2
Targosz K., Sawantki w Polsce w XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich, Warszawa 1997 .
Targosz K., Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646–1667), Wrocław–Warszawa–Kraków-Gdańsk 1975.