Słowa kluczowe
bilingual lexicography
dictionary equivalents
parallel corpus
Jak cytować
Abstrakt
The study considers the question of whether (and how) bilingual dictionaries may be improved. The information presented in dictionaries has been confronted with textual reality (i.e., with examples of actual translations), based on the German expression fassungslos and its Polish equivalents in parallel texts. The author assumes that bilingual dictionaries are mainly used by language learners, while professional translators may consider them as one of many possible sources. In teaching, multiplying the possible equivalents or suggesting ad hoc solutions is generally not recommended. Despite the attempts at objectivizing lexicographic descriptions, which are made possible by using language corpora, it often turns out that the decisions made by dictionary authors are (and need to be) arbitrary
Bibliografia
Atkins, B. T. S. (ed.) (1998). Using dictionaries. Studies of dictionary use by language learners and translators. Lexicographica. Series Maior 88. Tübingen: Max Niemeyer.
Atkins, B. T. S. / Varantola, K. (1998). Monitoring dictionary use. In: B. T. S. Atkins (ed.), Using dictionaries. Studies of dictionary use by language learners and translators (pp. 83‒122). Lexicographica. Series Maior 88. Tübingen: Max Niemeyer.
Bogaards, P. (2003). Uses and users of dictionaries. In: P. van Sterkenburg (ed.), A practical guide to lexicography (pp. 26‒33). Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins.
Bogusławski, A. (1976). Zagadnienie jednostek przekładowych. In: M. Bobran (ed.), Problemy językoznawstwa porównawczego. Materiały lingwistycznej sesji naukowej w Rzeszowie 20–21 XI 1971 (pp. 41‒62). Rzeszów: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Bogusławski, A. (1978) Uwagi o przekładzie i jego wartościowaniu. Przegląd Humanistyczny, 2, 39‒52.
Bornemann, E. (1989). Translation and lexicography: A practical view. In: B. Bennani / E. Pohl / M. Snell-Hornby (eds.), Translation and lexicography. Papers read at the EURALEX Colloquium held at Innsbruck 2–5 July 1987 (pp. 99‒104). Amsterdam: John Benjamins.
Bralewski, D. (2012). Od przekładu do słownika. Korpus równoległy w redakcji słowników tłumaczeniowych. Rozumienie, Interpretacja, Przekład 9. Łask: Leksem.
Eisenberg, P. (2006). Grundriss der deutschen Grammatik. Vol. 2: Der Satz. Stuttgart: Metzler.
Farina, D. (1996). The bilingual lexicographer’s best friends. Lexicographica. International Annual for Lexicography, 12, 1‒15.
Gawron-Zaborska, M. (2002). „My ze słownikami nie dyskutujemy”, czyli o potrzebie rozwijania krytycyzmu studentów wobec słowników i innych źródeł. In: A. Kopczyński / U. Zaliwska-Okrutna (eds.), Język rodzimy a język obcy. Komunikacja, przekład, dydaktyka (pp. 191‒197). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Hartmann, R. R. K. (1995/2007). Contrastive textology, bilingual lexicography and translation. In: R. R. K. Hartmann (ed.), Interlingual lexicography. Selected essays on translation equivalence, contrastive linguistics and the bilingual dictionary (pp. 38‒45). Lexicographica. Series Maior 133. Tübingen: Max Niemeyer.
Hartmann, R. R. K. (2004/2007). Dictionaries for translators. In: R. R. K. Hartmann (ed.), Interlingual lexicography. Selected essays on translation equivalence, contrastive linguistics and the bilingual dictionary (pp. 46‒52). Lexicographica. Series Maior 133. Tübingen: Max Niemeyer.
Henschelmann, K. (1993). Möglichkeiten und Grenzen von Übersetzungswörterbüchern am Beispiel französischer Abstrakta und ihres Entsprechungspotenzials im Deutschen. In: G. Rovere / G. Wotjak (eds.), Studien zum romanisch-deutschen Sprachvergleich (pp. 19‒39). Linguistische Arbeiten 297. Tübingen: De Gruyter.
Kautz, U. (2000). Handbuch Didaktik des Übersetzens und Dolmetschens. München: Goethe Institut.
Kromann, H.-P. (1989). Neue Orientierung der zweisprachigen Wörterbücher. Zur funktionalen zweisprachigen Lexikographie. In: B. Bennani / E. Pohl / M. Snell-Hornby (eds.), Translation and lexicography. Papers read at the EURALEX Colloquium held at Innsbruck 2–5 July 1987 (pp. 55‒65). Amsterdam: John Benjamins.
Kromann, H.-P. / Riiber, Th. / Rosbach, P. (1991). Principles of bilingual lexicography. In: F. J. Hausmann / O. Reichmann / H. E. Wiegand / L. Zgusta (eds.), Wörterbücher. Dictionaries. Dictionnaires. Ein internationales Handbuch zur Lexikographie. Vol. 3 (pp. 2711‒2728). Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft 5.3. Berlin / New York: Walter de Gruyter.
Kubicka, E. (2016). Deutsche sekundäre Prädikate in polnischen Übersetzungen. In: E. Gutiérrez Rubio / E. Kislova / E. Kubicka (eds.), Beiträge der Europäischen Slavistischen Linguistik (POLYSLAV). Bd. 19 (pp. 155–164). Die Welt der Slaven 60. Wiesbaden: Harrasowitz.
Lew, R. (2004). Which dictionary for whom? Receptive use of bilingual, monolingual and semibilingual dictionaries by Polish learners of English. Poznań: Motivex.
Lewicki, R. (2017). Zagadnienia lingwistyki przekładu. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Lipińska, E. / Seretny, A. (eds.) (2016). Tłumaczenie dydaktyczne w nowoczesnym kształceniu językowym. Biblioteka LingVariów. Glottodydaktyka 12. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Mackintosh, K. (1998). An empirical study of dictionary use in L2‒L1 translation. In: B. T. S. Atkins (ed.), Using dictionaries. Studies of dictionary use by language learners and translators (pp. 123‒149). Lexicographica. Series Maior 88. Tübingen: Max Niemeyer.
Pęzik, P. (2016). Exploring phraseological equivalence with paralela. In: E. Gruszczyńska / A. Leńko-Szymańska (eds.), Polish-language parallel corpora (pp. 67–81). Warszawa: Instytut Lingwistyki Stosowanej UW.
Pieńkos, J. (2003). Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki. Katowice: Zakamycze.
Piotrowski, T. (1994). Problems in bilingual lexicography. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Piotrowski, T. (2011). Ekwiwalencja w słownikach dwujęzycznych. In: W. Chlebda (ed.), Na tropach translatów. W poszukiwaniu odpowiedników przekładowych (pp. 45‒69). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Rogers, M. / Ahmad, K. (1998). The translator and the dictionary: Beyond words? In: B. T. S. Atkins (ed.), Using dictionaries. Studies of dictionary use by language learners and translators (pp. 193‒204). Lexicographica. Series Maior 88. Tübingen: Max Niemeyer.
Snell-Hornby, M. (1984). The bilingual dictionary – help or hindrance? In: R. R. K. Hartmann (ed.), LEXeter ’83 proceedings. Papers from the International Conference on Lexicography at Exeter, 9–12 September 1983 (pp. 274‒281). Lexicographica. Series Maior 1. Tübingen: Max Niemeyer.
Snell-Hornby, M. (1996). The translator’s dictionary – An academic dream? In: M. Kadric / K. Kaindl (eds.), Translation und Text. Ausgewählte Vorträge (pp. 90‒96). Wien: Wiener Universitätverlag.
Snell-Hornby, M. (1998). Wörterbücher. In: M. Snell-Hornby / H. G. Hönig / P. Kußmaul / P. A. Schmitt (eds.), Handbuch Translation (pp. 181‒184). Tübingen: Stauffenburg.
Steiner, R. J. (1989). The absence of text: The bilingual dictionary as an index. International Journal of Lexicography, 2 (3), 249‒257.
Tarp, S. (2004). How can dictionaries assist translators? In: Ch. Sin-wai (ed.), Translation and bilingual dictionaries (pp. 23‒38). Lexicograhpica. Series Maior 119. Tübingen: Max Niemeyer.
Telschow, C. (2014). Die Adjektiv-Adverb-Abgrenzung im Deutschen. Zu grundlegenden Problemen der Wortartenforschung. Reihe Germanistische Linguistik 299. Berlin / Boston: Walter de Gruyter.
Varantola, K. (1998). Translators and their use of dictionaries: User needs and user habits. In: B. T. S. Atkins (ed.), Using dictionaries. Studies of dictionary use by language learners and translators (pp. 179‒192). Lexicographica. Series Maior 88. Tübingen: Max Niemeyer.
Wingate, U. (2002). The effectiveness of different learner dictionaries. An investigation into the use of dictionaries for reading comprehension by intermediate learners of German. Lexicographica. Series Maior 112. Tübingen: Max Niemeyer.
DICTIONARIES
Duden: Duden Universalwörterbuch. o.D. 6th edition. Mannheim: Duden. LGWWDaF: Götz, D. / Haensch, G. / Wellmann, H. (eds.). (2003). Langenscheidt Großwörterbuch Deutsch als Fremdsprache. Berlin: Langenscheidt.
PSNP: Bzdęga, A. / Chodera, J. / Kubica, S. (eds.). (1966/1992). Podręczny słownik niemiecko-polski.
Handwörterbuch Deutsch-Polnisch. 11th edition. Warszawa: Wiedza Powszechna.
WSNP Pipr / Ipp: Piprek, J. / Ippoldt, J. et al. (eds.). (1969‒1974/2002). Wielki słownik niemiecko-polski. Großwörterbuch Deutsch-Polnisch. 13th edition. Warszawa: Wiedza Powszechna.
WSNP Wikt / Fr: Wiktorowicz, J. / Frączek, A. (eds.). (2008). Wielki słownik niemiecko-polski PWN. Großwörterbuch Deutsch-Polnisch, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
SOURCES OF EXAMPLES CITED
NN / LT / O: Neuhaus, N. (2014/2015). Die Lebenden und die Toten. 2nd edition. Berlin: Ullstein.
NN / LT / T: Neuhaus, N. (2015). Żywi i umarli. Transl. by A. Urban & M. Urban. Poznań: Media Rodzina.
NN / SMS / O: Neuhaus, N. (2010/2015). Schneewittchen muss sterben. 32nd edition. Berlin: List.
NN / SMS / T: Neuhaus, N. (2013). Śnieżka musi umrzeć. Transl. by A. Urban & M. Urban. Poznań: Media Rodzina.
NN / TW/ O: Neuhaus, N. (2009/2015). Tiefe Wunden. 30th edition. Berlin: List.
NN / TW/ T: Neuhaus, N. (2013). Głębokie rany. Transl. by A. Urban & M. Urban. Poznań: Media Rodzina.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Glottodidactica są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Glottodidactica udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Glottodidactica pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).